نمایش مبدأ برای الأربعين في أصول‌الدين

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR01064J1.jpg
| عنوان =الأربعین في أصول‌الدین
| عنوان‌های دیگر =کتاب الأربعین في أصول‌الدین
| پدیدآوران = 
[[غزالی، محمد بن محمد]] (نویسنده)
| زبان =عربی
| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏247‎‏/‎‏35‎‏ ‎‏/‎‏غ‎‏4‎‏الف‎‏4
| موضوع =
اخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14

عرفان

فروع دین
| ناشر = 
دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
| مکان نشر =بیروت - لبنان
| سال نشر = 1409 ‌‎ق یا 1988 م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01064AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =01064
| کتابخوان همراه نور =01064
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
{{کاربردهای دیگر|الأربعين (ابهام زدایی)}}

{{کاربردهای دیگر|الأربعين في أصول‌الدين (ابهام زدایی)}}

'''الأربعین فی أصول‌الدین'''، اثر [[غزالی، محمد بن محمد|محمد غزالى]] (450 - 505ق) که از شخصیت‌هاى بزرگ اسلام در قرن 6 هجرى مى‌باشد، کتاب فوق به زبان عربى، ساده و روان برای این نگاشته که تا سالک برنامه سلوک خویش را از روى این نوشته تنظیم و برنامه‌ریزى کند.

==انگیزه تألیف==

[[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] از آن جا که حدود ده سال وادى گمنامى و انزوا و خلوت و انس با ذکر خدا پیشه خود ساخت و به تطهیر قلب و تزکیه نفس و اجتناب از خلق و پرداختن به خالق بسر برد، به مطلوبش رسید ‎و گوهر حقیقت را یافت و به این نتیجه رسید ‎که لازم است سالک و رهروان طریق حقّ واجد تمام شرایط مذکور باشند، لذا کتاب اربعین را به رشته تحریر درآورد، تا سالک برنامه سلوک خویش را از روى این نوشته تنظیم و برنامه‌ریزى کند.

==ساختار==
[[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] کتاب خود را با یک مقدّمه شروع مى‌کند و در این مقدّمه یک سؤال را مطرح مى‌کند و آن این که آیا انسان مى‌تواند بوسیله آیات قرآن (آیات گوهر علم و آیات مروارید عمل) درهاى خوشبختى را در علم و عمل بشناسد و یا اندیشه و کوشش خود، کلید آنها را به دست آورد؟

غزالى پاسخ مى‌دهد، آرى برای انسان این ممکن است، زیرا آن آیه‌ها به دو بخش علمى و عملى تقسیم مى‌شوند و اعمال نیز داراى دو قسم ظاهرى و باطنى است و اعمال باطنى هم بر دو قسم است؛ اول اوصاف و اخلاقى است که باید انسان خود را از آنها پاکیزه گرداند و دوم اخلاقى است که باید خود را به آنها آراسته کند، بنابراین چهار قسم مى‌شود:
# علوم؛ یعنى عقایدى که باید در قلب هر فرد مسلمان وجود داشته باشد و مسلمانان مکلفند که آنها را تصدیق و به طور قطع و یقین بپذیرند.
# اعمال ظاهر؛
# اخلاق بدى که باید از آنها اجتناب کرد؛
# اخلاق پسندیده و خوبى که باید در شخص مؤمن وجود داشته باشد و هر کدام از چهار قسم مذکور شامل ده اصل است.
بعد از مطلب فوق که در مقدّمه آمده، قسم اول که خلاصه علوم است و ده اصل آن عبارتند از: در ذات خدا، در پاکیزگى و مبرا بودن خدا، در قدرت خدا، در مورد علم خدا، در رابطه با اراده خدا، در سمیع و بصیر خدا، در کلام خدا، در افعال خدا، در مورد روز آخرت و اصل دهم در نبوّت است. قسم دوم در عمل‌هاى ظاهر (عبادات) و ده اصل آن شامل: نماز، زکات و بخشش مال، روزه، حج، قرائت قرآن، ذکر خدا در تمام احوال، در طلب مال حلال، در اداى وظیفه نسبت به حقوق مسلمانان، در امر به معروف و نهى از منکر و اصل دهم پیروى از سنّت حضرت رسول خدا(ص) است.

قسم سوم، در تزکیه قلب از اخلاق ناپسند و بد است که اینها هرچند شماره آنها زیاد است؛ ولى شعبه‌هاى آن را در ده اصل بیان مى‌کند که آنها عبارتند از: اصل اول حریص بودن در خوردن طعام، اصل دوم حرص بر گفتار که در این فصل بعضى از اقسام آفت‌هاى زبان را که به 20 مى‌رسد؛ ولى 5 آفت که شیوع دارد و غالباً بر زبان‌هاى مردم جارى مى‌شود که عبارت از: دروغ، غیبت، جدال، ستایش و مزاح را مطرح، و عدل و درمان آنها را بیان مى‌کند.

اصل سوم، در غضب، اصل چهارم در بیان حسد؛ اصل پنجم در بخل؛ اصل ششم جاه‌طلبى؛ اصل هفتم محبّت دنیا؛ اصل هشتم در کبر؛ اصل نهم در عجب و اصل دهم در ریا است.

قسم چهارم، در اخلاق پسندیده که مشتمل بر ده اصل است که عبارتند از: توبه، خوف، زهد، صبر، شکر، اخلاص و صدق، توکل، محبّت، راضى بودن به قضاى خدا و اصل دهم یادآورى مرگ است.

و خاتمه کتاب در مناظره با نفس است و بیان مى‌کند: با نفس خود مناظره و گفت‌وگو کن تا او را مطیع سازى که به سوى خدا برود و از راه راست منحرف نگردد.

و در آخر فهرست موضوع مطلب آمده است.

کتاب فوق به نام کتاب اربعین توسط برهان‌الدین حمدى به فارسی ترجمه شده است و توسط انتشارات اطلاعات در سال 1368(چاپ دوم) چاپ و به بازار نشر آمده است.

کتاب، اثرى است در اصول و فروع دین اسلام و اوصاف حسنه و اخلاق نکوهیده را با استناد به آیات و روایات و سنّت پیامبر گرامى اسلام به طور کامل بیان مى‌کند و بسیارى از مشکلات عقیدتى را با دادن توضیحات کافى و ذکر مثال‌هاى حسى آسان و قابل فهم و درک مى‌سازد و همچنین به بیان وظائف مسلمانان عادى پرداخته است و به نظر مى‌رسد، غزالى خواسته است خلاصه و چکیده کتاب احیاء العلوم را در این مختصر به رشته تحریر درآورد.

غزالى کتابى به نام جواهر القرآن نگاشته که کتاب با پیش درآمدى که در 19 فصل است، به مباحث قرآنى پرداخته، سپس در بخش دوم، تعداد 779 آیه از آیات قرآن مجید را به نام گوهر علم و 747 آیه را به نام مروارید، عمل گلچین نموده است. مقصود از گوهر علم، آیاتى است که از آنها انوار علم بر قلوب مؤمنان مى‌تابد و مراد از مروارید عمل، آیاتى است که عمل به مدلول آنها مستلزم سعادت دنیا و آخرت است، پس از استخراج و گلچین آیات علمى و عملى خلاصه و چکیده از آنها را در چهل اصل، به نام اربعین فی اصول‌الدین نوشته که این همان بخش لواحق از کتاب جواهر القرآن مى‌باشد که غزالى اجازه داد که این بخش از کتاب جداگانه نوشته و مورد استفاده قرار گیرد.

==نسخه شناسى==


کتاب الاربعین فی اصول‌الدین در لکهنو در سال 1316ق و در بیروت 1984 میلادى چاپ و منتشر شده است.

چاپ حاضر در برنامه در قطع وزیرى و به زبان عربى و توسط دار الکتب العلمیّه بیروت لبنان در سال 1409ق(1988 میلادى) چاپ اول در 185 صفحه مى‌باشد.

==منابع مقاله==
[[غزالی، محمد بن محمد|ابوحامد غزالى]]، کتاب الاربعین فی معرفة اصول‌الدین، ترجمه برهان‌الدین حمدى، تهران، انتشارات اطلاعات، 1364.

موسوى بجنوردى، کاظم، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، تهران، 1372، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى زیر نظر صدر حاج سید‌ ‎جوادى، احمد، دائرةالمعارف تشیع، ج 12، تهران، 1386، نشر شهید سعید محبّى.

==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}


[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
[[رده:اخلاق اسلامی]]
[[رده:آثار کلی اخلاق قرن 1 – 14]]