نمایش مبدأ برای اصفهانی، محمود بن عبدالرحمن

<div class="wikiInfo">
[[پرونده:NUR45323.jpg|بندانگشتی|]]
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
|-
! نام!! data-type="authorName" |اصفهانی، محمود بن عبدالرحمن
|-
|نام‎های دیگر 
| data-type="authorOtherNames" |شمس الدين شهاب الدين ابو الثناء محمود بن عبد الرحمن بن احمد اصفهانى 

|-
|نام پدر 
| data-type="authorfatherName" |عبد الرحمن
|-
|متولد 
| data-type="authorbirthDate" |17 شعبان 674ق 
|-
|محل تولد
| data-type="authorBirthPlace" |اصفهان
|-
|رحلت 
| data-type="authorDeathDate" |749ق 
|-
|اساتید
| data-type="authorTeachers" |[[جمال‌الدین ابی‌الرجا]]

[[نصیرالدین فاروقی]]

[[علی بن سهل صوفی]]

[[صدرالدین ترکا]]

[[جمال‌الدین ترکا]]
|-
|برخی آثار
| data-type="authorWritings" |[[بيان المختصر]]
|- class="articleCode"
|کد مؤلف
| data-type="authorCode" |AUTHORCODE45323AUTHORCODE
|}
</div>

'''محمود بن عبدالرحمن اصفهانی''' (17 شعبان ۶۷۴-‌۷۴۹ق) فقیه شافعی، اصولی، مفسر، متکلم، صوفی، منطقی، عروضی، نحوی، ادیب و کاتب، از شاگردان [[نصیرالدین فاروقی]] و [[جمال‌الدین ابی‌الرجا]] و صاحب کتاب «[[بيان المختصر]]» که شرحی است بر «[[مختصر المنتهی]]» [[ابن حاجب، عثمان بن عمر|ابن حاجب]].

==نام و نسب==
نام وی، شمس‌الدین ابوالثناء محمود‌ بن جمال‌‎الدین، ابوالقاسم عبدالرحمان بن مجدالدین احمد بن ابی‌بکر بن علی بوده و نسبش به علاءالدوله همدانی می‌رسد<ref>ر.ک: محمد مظهر بقا، ج1، ص15</ref>.

==ولادت==
وی در 17 شعبان 674ق، در اصفهان، دیده به جهان گشود<ref>ر.ک: همان، ص15-‌16</ref>.

==تحصیلات==
فنون متداول را در زادگاه خود نزد پدر و [[جمال‌الدین ابی‌الرجا]] و دیگران آموخت. مدتی در اصفهان و در تبریز به تدریس پرداخت. از معاصران شیخ [[حسن چوپانی]] و قاضی [[مظفرالدین شاه قزوینی]] بود. پس از زیارت خانه خدا به دمشق رفت و در جامع اموی به تدریس پرداخت. سپس به قاهره رفت و در خانقاهی که قوصون برای او بنا کرده بود به ارشاد و تربیت مریدان همت نهاد و در همان شهر بود تا درگذشت<ref>ر.ک: بی‌نام</ref>.

==محفوظات==
[[یافعی، عبدالله بن اسعد|یافعی]] در «[[مرآة الجنان و عبرة اليقظان في معرفة ما يعتبر من حوادث الزمان|مرآة الجنان]]»، به کتاب‌هایی که وی پس از مصحف شریف، حفظ کرده است، اشاره نموده که عبارتند از: «[[السامي في الأسامي]]» (کتابی حجیم در لغت)، «[[أدوات الميداني]]» و «[[المصادر]]» هر سه از [[زوزنی]]؛ «[[الكافية (في علم النحو) و الشافية (في علمي التصريف و الخط)|الكافية]]» در نحو که با پدر و سایر فضلا آن را مباحثه می‌نمود؛ «[[الغاية القصوی]]» در فقه و «[[المنهاج]]» در اصول از علامه قاضی [[بیضاوی، عبدالله بن عمر|ناصرالدین بیضاوی]]. وی همچنین «[[الحاصل]]»، از تألیفات [[تاج‌الدین ارمی]] را با پدر و برخی از فضلا، مباحثه نموده و سپس، به خواندن «[[الرسالة الشمسية]]» در منطق و شرح آن و «[[المطالع]]» در منطق پرداخته و آن را حفظ نموده است. سپس «[[الطوالع]]» در اصول دین، از تألیفات قاضی [[بیضاوی، عبدالله بن عمر|ناصرالدین بیضاوی]] را خوانده و سپس، به حفظ «[[الحاوي]]» در فقه و مباحثه آن با پدرش پرداخته و کتاب‌های «فصول النسفي»، کتابی در علم هیئت از جغمینی، «التذكرة»، «اقلیدس» و «الكيات» در طب را مباحثه نموده است<ref>ر.ک: محمد مظهر بقا، ج1، ص16</ref>.

==شیوخ و اساتید==
وی قرآن، فقه، اصول و لغت عربی را نزد پدرش آموخت و سپس، راهی تبریز شده و در آنجا، از محضر [[نصیرالدین فاروقی]]، [[جمال‌الدین ابی‌الرجا]]، [[علی بن سهل صوفی]]، [[صدرالدین ترکا]] و [[جمال‌الدین ترکا]] بهره برد و سپس، به دمشق رفته و در آنجا، «[[صحيح البخاري|صحیح بخاری]]» را به قرائت [[برزالی، قاسم بن محمد|برزالی]]، استماع نموده و از [[ابوالعباس احمد بن ابی‌طالب بن شحنه]]، [[ابوالحسن علی بن محمد بندنیجی]] و سایر بزرگان، کسب فیض نمود. وی در حجی که در سال 724ق، به‌جای آورد، از علمای حرمین شریفین نیز بهره برد<ref>ر.ک: همان، ص16-‌17</ref>.

وی پس از حج، به دمشق بازگشت و در حلقه درس شیخ برهان‌الدین حاضر گشت و مدت هفت سال در دمشق، اقامت نمود و مدتی نیز در آنجا، تدریس کرد. پس از آن، در سال 732ق، توسط امیر قوصون ساقی ناصری، به مصر فراخوانده شد و تدریس در «المعزية» و خانقاه «القوصونية» را به‌عهده گرفت<ref>ر.ک: همان، ص19-‌20</ref>.

==نظر سایر علما پیرامون مؤلف==
[[اسنوی، عبدالرحیم|اسنوی]] در «[[طبقات الشافعية (للأسنوي)|طبقات الشافعية]]» خود، وی را با چنین عبارتی، ستوده است: «كان إماما بارعا في العقليات، عارفا بالأصلين، فقيها، صحيح الاعتقاد، محبا لأهل الخير والصلاح، منقادا لهم، مطرحا التكلف، مجموعا علی العلم ونشره». [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدی]] در «[[الوافي بالوفيات|الوافي]]» از او، چنین یاد کرده است: «الشيخ، الإمام، العالم العلامة، المحقق، الفريد، الحجة، جامع أشتات الفضائل، وارث علوم الأوائل، حجة المتكلمين، سيف المناظرين، إمام الفقهاء»<ref>ر.ک: همان، ص17-‌18</ref>.

شخصیت و فضایل او، در دمشق، تقی‌الدین بن تیمیه را به اعجاب آورده و به تعظیم او پرداخته و حتی نقل است که در جلسه درس خود، به شاگردانش چنین گفته است: «ساکت باشید تا کلام این فاضل که مانند او در هیچ شهری داخل نگردیده را بشنویم»<ref>ر.ک: همان، ص18</ref>.

==وفات==
وی در ذی‌القعده 749ق، بر اثر ابتلا به بیماری طاعون، در قاهره درگذشت و در «القرافه» به خاک سپرده شد<ref>ر.ک: همان، ص24</ref>.

==آثار==
وی آثار و تصانیف فراوانی را از خود به‌جای گذاشته که آن‌ها را در سه دوره نوشته است:
الف)- در مدت اقامت در تبریز:
# «بيان المختصر» که شرحی است بر «مختصر المنتهی» ابن حاجب، در اصول فقه که آن را برای خواجه رشید، تصنیف نموده است؛
# «شرح مطالع الأنوار» سراج‌الدین ارموی در منطق که آن را برای قاضی‌القضات عبدالملک تصنیف کرد؛
# «تشييد القواعد» در شرح «تجريد العقائد» شیخ نصیرالدین طوسی در اصول دین که آن را به نام علی پاشا تصنیف نمود؛
# شرح «قصيدة الساوي»، اثر صدرالدین محمد بن رکن‌الدین محمد ساوی در علم عروض؛
# تفسير آية الكرسي؛
# «ناظر العين» که کتاب مختصری است در علم منطق و آن را یک‌روزه نوشته است؛
و...
ب)- تصنیفات بعد از سال 725ق، در مدت اقامت در دمشق:
# تفسير «شهد الله أنه لا إله إلا هو»؛
# تفسير «إن ألله وملائکته يصلون علی النبي؛
# تفسير «يا أیها الناس إن كنتم في ريب من البعث».
ج)- تصنیفات بعد از سال 732ق، در قاهره:
# «بيان معانیالبديع» شرح «البديع» ابن ساعاتی حنفی در اصول فقه که آن را به نام سلطان ملک ناصر تصنیف نمود؛
# شرح «ناظر العين» در منطق؛
# شرح «منهاج الوصول إلی علم الأصول» بیضاوی در علم اصول فقه؛
# «مطالع الأنظار» در شرح «طوالع الأنوار» بیضاوی در اصول دین؛
# تعاليق علی مسائل؛
# شرح «فصول النسفي» برهان‌الدین نسفی در علم جدل؛
# تفسیر سوره یوسف؛
# تفسیر سوره کهف؛
# مختصر في أصول الدين؛
# وی پس از نگارش آثار فوق، شروع به نوشتن تفسیر مستقلی به نام «أنوار الحقائق الربانية في تفسير الآيات القرآنية» نموده و آن را تا آیه 80 سوره نساء «من يطع الرسول فقد أطاع الله»، در شوال 745ق، ادامه داد.
# «شرح المختصر في أصول الدين»؛
# شرح کافیه ابن حاجب<ref>ر.ک: همان، ص21-‌23</ref>.

==پانویس ==
<references />

==منابع مقاله==
# محمد مظهر بقا، مقدمه کتاب «بيان المختصر شرح مختصر ابن الحاجب»، اثر اصفهانی، محمود بن عبدالرحمن، تحقیق محمد مظهر بقا، مکه مکرمه، مركز البحث العلمي وإحياء التراث الإسلامي، 1406ق/‌1986م.
# [https://www.aftabir.com/lifestyle/view/69413 بی‌نام، برگرفته از سایت «آفتاب»، دوشنبه 20 شهریور 1385، دریافت چهارشنبه 16 تیر 1400]

==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[بيان المختصر]]

[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:مرداد(1400)]]