نمایش مبدأ برای سلمان ساوجی، سلمان بن محمد

<div class="wikiInfo">
[[پرونده:NUR06269.jpg|بندانگشتی|سلمان بن محمد سلمان ساوجی]]
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
|-
! نام!! data-type="authorName" |سلمان بن محمد سلمان ساوجی
|-
|نام‌های دیگر 
| data-type="authorOtherNames" |ساوجی، سلمان

|-
|نام پدر 
| data-type="authorfatherName" |محمد
|-
|متولد 
| data-type="authorbirthDate" | 709ق
|-
|محل تولد
| data-type="authorBirthPlace" |ساوه
|-
|رحلت 
| data-type="authorDeathDate" |778ق  
|-
|اساتید
| data-type="authorTeachers" |
|-
|برخی آثار
| data-type="authorWritings" |ديوان سلمان ساوجی

|- class="articleCode"
|کد مؤلف
| data-type="authorCode" |AUTHORCODE06269AUTHORCODE
|}
</div>

'''سلمان بن محمد سلمان ساوجی''' (حدود 709- 778ق)، از شاعران شیعه‎مذهب اوایل قرن هشتم هجری و از بزرگ‎ترین قصیده‎سرایان و غزل‎گویان ایران است. او رابطه نزدیکی با دربار شاهان، به‎ویژه دربار سلطان اویس ایلخانی (متوفی 776ق) داشته و چندین قصیده در مدح پیامبر(ص) و اهل‎بیت(ع) دارد.

==ولادت==
ملک‎الشعرا خواجه جمال‎الدین سلمان بن خواجه علاءالدین محمد ساوجی، معروف به سلمان ساوجی که در اشعار با نام سلمان تخلص می‎کرد، در اوایل قرن هشتم؛ یعنی در حدود سال 709ق در شهر ساوه به دنیا آمد.

==نسب==
خاندان سلمان نسبتاً معروف بود. نام پدرش خواجه علاءالدین محمد ساوجی، مردی اهل‎قلم بود و در علم سیاق استاد و در نظر بزرگان و حاکمان وقت، گرامی بود.

==شهرت در شعر==
سلمان از سال 740ق که شیخ حسن ایلخانی به‎طور مستقل به سلطنت دست یافت، به خدمت او رفت. شکی وجود ندارد که ارتباط سلمان با این شخص، از حدود سال 736ق شروع شده است؛ یعنی زمانی که شیخ حسن موفق به شکست ارپاخان شد و محمدخان را به ایلخانی و خواجه شمس‎الدین محمد زکریا را به وزارت او انتخاب کرد. سلمان، دلشادخاتون را هم که دو سه سالی بعدازاین تاریخ به همسری شیخ حسن درآمد، پیش از آنکه همراه شوهرش راهی بغداد شود، مدح کرد و همچنان تا مرگ آن زن این مداحی را ادامه داد. سلمان نیز به همراه شیخ حسن ایلخانی و همسرش، دلشادخاتون به بغداد رفت و در همانجا ساکن و ازاین‎پس دوره واقعی شهرت و رواج کارش آغاز شد.

او در دربار ایلخانی، سمت ملک‎الشعرایی یافت و سرگرم مدح شیخ حسن ایلخانی و دلشادخاتون و فرزندان آن‎ها؛ به‎خصوص اویس شد و ازاین‎جهت موردحسادت شاعران زمانه خود واقع شد. هنوز مرگ دلشادخاتون رخ نداده بود که با اصرار بسیار از آن‎ها اجازه مراجعت به ساوه را گرفت؛ اما نه ماه بعد، دوباره با زن و فرزندانش به بغداد آمده، از نو به خدمت دلشادخاتون درآمد. دلشادخاتون پیش از سال 755ق درگذشت؛ اما تا پایان عمرش نسبت به سلمان ساوجی، توجهی خاص داشت و به همین دلیل، سلمان قصیده‌های بسیاری در مدح او سرود و حتی در قصیده‌های مدحی‌اش که در ستایش شیخ حسن سرود، آن خاتون را هم ستود.

==سلمان ساوجی و حسادت معصرانش==
بعد از مرگ دلشادخاتون و شیخ حسن ایلخانی، این شاعر به دربار سلطان اویس رفته و به او اختصاص یافت. رابطه سلمان با سلطان اویس از زمان پدر و مادر این پادشاه، آغاز شده بود؛ زیرا اویس در شعر و علم از سلمان آموزش می‌دید و شاعر نیز در ضمن مدح شیخ حسن و دلشادخاتون، نام اویس را هم که هنوز کودکی بیش نبود، ذکر می‎کرد. اویس نیز پس‎ازآنکه به سلطنت رسید، به سلمان به چشم استاد خود نگاه می‎کرد. سلمان قصاید بسیاری در مدح سلطان اویس و یا در تهنیت برای فتح‎ها و پیروزی‎هایش سرود و در زمان او، از عزت و احترام فراوانی برخوردار بود و ثروت بسیاری یافت، چنانکه موردحسادت هم‎عصرانش قرار گرفت. پس از سلطان اویس، پسرش حسین که از سال 776 تا 784ق حکومت می‎کرد، بیشتر دوران حکومتش را با خاندان مظفر از یک‎سو و ترکمانان قراقویونلو از سوی دیگر، در درگیری و کشمکش بود. سلمان، سلطان حسین را هم در چند قصیده ستود.

سلمان، علاوه بر شاهان و شاهزادگان ایلخانی، بسیاری از رجال آن دوره، از جمله شاه محمود و شاه شجاع مظفری را هم مدح کرد.

هیچ‎یک از شاعران قرن هشتم هجری از شغل شاعری نتوانستند به تمتع مالی سلمان برسند. پاداش‎ها و صله‌هایی که شیخ حسن و به‎خصوص دلشادخاتون و شاگرد شاعر؛ یعنی سلطان اویس به او می‌داد، آن‎قدر زیاد بود که موردحسادت معاصرانش قرار گرفت. این شاعر علاوه بر مقرری ثابتی که از دربار پادشاهان ایلخانی می‎گرفت، در پایان عمرش به‎فرمان سلطان اویس، املاکی را در نزدیکی ری و ساوه گرفت و این هنگامی بود که شاعر به فکر گوشه‎نشینی افتاده بود و می‎خواست از خدمت و ملازمت شاهان دست بکشد؛ اما سلطان اویس با وجود پذیرش تمام خواهش‎های شاعر، این درخواست عزلت‎گزینی شاعر را نپذیرفت و سلمان تا پایان عمر این پادشاه و سپس مدتی در روزگار سلطنت پسرش، سلطان حسین، همچنان بر کار خود باقی بود و تنها در سال آخر عمرش، ناخواسته به این آرزو رسید و در گوشه انزوا و تنگدستی درگذشت.

==وفات==
به روایت فصیح خوافی، وفات او در حوادث سال 777ق و در هجدهم ماه صفر آن سال واقع شده است و دولتشاه این تاریخ را 769ق و هدایت آن را سال 669ق نوشته است؛ اما تاریخ درست، به استناد قطعه‌ای که یکی از معاصران در مرگ او سروده، دوازدهم صفر 778ق است.

==اشعار==
مجموع اشعار سلمان ساوجی از قصیده، غزل، قطعه، ترجیع، ترکیب، رباعی و مثنوی به بیش از یازده هزار بیت می‎رسد. این شاعر در همه انواع شعری، استادی مسلم بود؛ چنانکه تمامی نقادان و شاعران معاصر و بعد از او به این امر اقرار کردند و حتی خواجه شیراز با تمام توانایی‌اش در سخنوری، درباره این شاعر می‎گوید:

{{شعر}}
{{ب|'' سرآمد فضلای زمانه دانی کیست ''|2='' جمال ملت و دین خواجه جهان سلمان ''}}
{{پایان شعر}}

اما تمامی بزرگان سخن فارسی معتقدند که سلمان در میان این انواع، از همه بیشتر در قصیده توانا بود و می‎گویند که اهمیت سلمان در قصاید شیوای اوست که اغلب در مدح پادشاهان و بزرگان زمان خود سروده است. در بیشتر آن‎ها، قصیده‌های معروف استادان پیشین را جواب گفته و به شیوه آن‎ها در تشبیب این قصاید، توصیفات عالی مظاهر طبیعت یا توصیف معشوق دارد که به‎خوبی از عهده این امر برآمده است. گرچه در تعداد کمی از قصایدش، بنا بر روال اهل آن زمان، تصنع به کار برده است؛ اما از این‎ها که بگذریم، شیوه بیان او در قصاید بسیار شیوا و روان و به سبک شاعران قصیده‎گوی قرن ششم و آغاز قرن هفتم است. این شاعر، خاتم قصیده‎سرایان پارسی‎گو و مداح است<ref>ر.ک: پایگاه اینترنتی دایرة‎المعارف طهور</ref>.

==پانویس ==
<references />

==منابع مقاله==
[http://tahoor.com/fa/article/view/115470 پایگاه اینترنتی «دایرة‎المعارف طهور»، شنبه 25 اسفندماه 1397]،

==وابسته‌ها==
[[ديوان سلمان ساوجی]]

[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده: مرداد(98)]]
[[رده:25 تیر الی 24 مرداد (98)]]