نمایش مبدأ برای نظم العقیان فی أعیان الأعیان

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR11947J1.jpg
| عنوان =نظم العقيان في أعيان الأعيان 
| عنوان‌های دیگر =عنوان فرعي:: تراجم مشاهير القرن التاسع الهجری في مصر و سوريا و العراق و الحجاز و سائر العالم الاسلامي 

| پدیدآوران = 
[[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر]] (نویسنده)

[[حتی، فیلیپ خوری]] (محقق)
| زبان =عربی
| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏54‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏9‎‏ن‎‏6‎‏ ‎‏1300* 
| موضوع =
1.اسلام - سرگذشت‌نامه
2.مجتهدان و علما - سرگذشت‌نامه
| ناشر = 
دار و مکتبة بيبليون 
| مکان نشر =لبنان - جبيل
| سال نشر = 2005م 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11947AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =17794
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}

'''نظم العقیان فی أعیان الأعیان'''، تألیف [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|عبدالرحمن بن ابوبکر سیوطی]] (متوفی 911ق)، مشتمل بر شرح حال تعدادی از سلاطین عثمانی و مغول، محدثین، شعرا، منجمین و رجال سیاسی است. اهمیت این اثر بدین لحاظ است که از برخی از شخصیت‌های آن در دیگر آثار نامی‌برده نشده است.

[[حتی، فیلیپ خوری|فلیپ خوری حتی]] تحقیق کتاب را به انجام رسانده است.

== ساختار ==
کتاب با مقدمه ای به قلم محقق، در معرفی نویسنده، نسخه‌های کتاب و اهمیت آن آغاز شده است. پس از آن مقدمه نویسنده و شرح حال اعیان به ترتیب حروف الفبا ذکر شده است.

== گزارش محتوا ==
[[حتی، فیلیپ خوری|فلیپ خوری حتی]]، درباره این کتاب می‌نویسد: «در بیروت به نسخه خطی جدیدی با نام «نظم العقیان فی أعیان الأعیان» تألیف حافظ جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابوبکر سیوطی دست یافتم. این نسخه در 117 صفحه با خطی زیبا و تمیز به قطع بزرگ بود. پس از جستجو مشخص شد که این نسخه خطی از یک نسخه خطی قدیمی بی نظیر نقل شده است که در کتابخانه تیموریه قاهره موجود است. از احمد تیمور پاشا اجازه خواستم که دو نسخه را با هم مقابله کنم و نسخه مادر را عاریه گرفتم»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/19738/308 ر.ک: حتی، فلیپ، ص309-308]</ref>

وی سپس با معرفی نسخه خطی چنین می‌افزاید: «به تألیفات فرنگی و عربی در تاریخ آداب لغت عربی - که تألیفات برکلمان آلمانی، نکلسون انگلیسی، هوار فرانسوی و جرجی زیدان از آن جمله است - مراجعه کردم و هیچ کدام اشاره ای به این تألیف برای سیوطی نکرده‌اند. سیوطی که در سال‌های 911-849ق زندگی می‌کرده از سیصد اثر خود یاد نموده، اما در بین آنها» نظم العقیان «نیست. فلوگل (متوفی 1870م) خاورشناس آلمانی هم تعداد کتب سیوطی را 561 اثر دانسته و کتاب مورد بحث در بین آنها نیست»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/19738/308 ر.ک: همان]</ref>

فلیپ حتی از [[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|کشف الظنون]] حاجی خلیفه به عنوان منبعی یاد می‌کند که یک بار از عنوان «نظم» و بار دیگر با عنوان «اعیان» یاد کرده که شکی باقی نمی‌گذارد که سیوطی کتابینوشته که عنوانش این بوده است. بنابراین احتمال دارد نسخه این کتاب بااینکه در زمان حاجی خلیفه معروف بوده، اکنون نادر و مفقود گردیده و نسخه تیموریه تنها نسخه موجود است و نسخه بیروت از آن نقل شده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/19738/308 همان]</ref>

در این کتاب دویست شرح حال از اعیان مرد و زن عالم اسلامی در قرن نهم هجری (پانزدهم میلادی) در مصر، سوریه، حجاز، عراق و‌اندلس از سلاطین عثمانی و مغول، قضات، محدثین، شعرا، منجمین و رجال سیاسی گردآوری شده است. بیشتر این افراد از معاصرین سیوطی هستند. برخی را سیوطی شخصاً می‌شناخته است. در شرح حال این اعلام، سیوطی سال میلاد و وفات، اسامی اساتید و مصنفات را ذکر کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/17794/1/28 ر.ک: مقدمه محقق، ص28]</ref>

این کتاب به منزله آینه ای است که در آن احوال اجتماعی و ادبی اواخر عصر ممالیک که مؤلف در آن زندگی می‌کرده منعکس شده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/19738/311 ر.ک: حتی، فلیپ، ص311]</ref>

آنچه بر اهمیت این کتاب می‌افزاید این است که برخی از اشخاص، جز در این منبع نشانی از آنها در دیگر منابع نمی‌یابیم<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/17794/1/29 ر.ک: مقدمه محقق، ص29]</ref>

نویسنده در شماره 53 از والدش کمال‌الدین ابوبکر ذکر کرده است. سیوطی که با عبارت «والدی الإمام العلامة ذوالفنون» از پدر یاد کرده است، به تاریخ دقیق ولادت اشاره نکرده و به طور تقریبی آن را در ابتدای قرن نهم دانسته است. پس از آن به علوم مختلفی که در آن تبحر داشته و تعدادی از شاگردان و آثار او اشاره کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/17794/1/95 ر.ک: متن کتاب، ص95]</ref>

اگرچه درباره برخی اعلام مانند شمس‌الدین نواجی (متوفی 859ق) به ده اثر و بیش از پنجاه بیت از اشعارش اشاره شده است، درباره برخی، اطلاعات ‌اندکی ارائه شده؛ چنان که درباره مدین صوفی (متوفی 862ق) تنها به عبارت «مدین بن احمد شیخ عارف مسلک و یکی از مشاهیر است که در ربیع الاول سال 851 درگذشت» بسنده شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/17794/1/175 ر.ک: همان، ص175]</ref>

همچنین فراوان از حکام نام برده؛ چنان که در شماره 59 از شریف برکات امیر مکه (متوفی 859ق) و اشعار او و در شماره 88 از مستکفی بالله سلیمان بن محمد حاکم عباسی (متوفی 855ق) نام برده است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/17794/1/100 ر.ک: همان، ص100] و [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/17794/1/117 117]</ref>

== وضعیت کتاب ==
فهرست مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است. اختلاف نسخه‌ها، توضیحات محقق و ارجاع به دیگر منابع در پاورقی‌ها ذکر شده است.
==پانویس==
<references/>

== منابع مقاله ==
#مقدمه و متن کتاب.
#[[:noormags:376899|فیلیپ، حتی، «نظم العقیان فی أعیان الأعیان للعلامة جلال‌الدین السیوطی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله المجمع اللغة العربیة بدمشق، ذی الحجة 1343، العدد 55، ص308 تا 312]].

==وابسته‌ها==

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]

[[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]]

[[رده:سرگذشت‌‌نامه‌های فردی]]

[[رده:علماء و ائمه]]

[[رده:25 دی الی 24 بهمن(97)]]