نمایش مبدأ برای سامی، عبدالعظیم

<div class="wikiInfo">
[[پرونده:NUR09504.jpg|بندانگشتی|سامی، عبدالعظیم]]
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
|-
! نام!! data-type="authorName" |س‍ام‍ي‌، ع‍ظي‍م‌

ب‍وس‍ت‍ان‍ی ب‍خ‍ارایی، ع‍ب‍دال‍ع‍ظیم‌

ب‍وس‍ت‍ان‍ی ب‍خ‍ارایی، م‍ح‍م‍د ع‍ب‍د ال‍ع‍ظي‍م

|-
|نام‌های دیگر 
| data-type="authorOtherNames" |

|-
|نام پدر 
| data-type="authorfatherName" |
|-
|متولد 
| data-type="authorbirthDate" |/ 1838م
|-
|محل تولد
| data-type="authorBirthPlace" |بستان ‎چهل کیلومتری شمال بخارا 
|-
|رحلت 
| data-type="authorDeathDate" |/ 1907م
|-
|اساتید
| data-type="authorTeachers" |احمد دانش بخارایی

ملا سعدالدین ماهر
|-
|برخی آثار
| data-type="authorWritings" |[[تحفه شاهی]]

|- class="articleCode"
|کد مؤلف
| data-type="authorCode" |AUTHORCODE09504AUTHORCODE
|}
</div>

'''میرزا عبدالعظیم بوستانی بخارایی'''، متخلص به سامی، شاعر و مورخ معروف قرن سیزدهم هجری است که از محضر شاعران و نویسندگانی چون احمد دانش بخارایی و ملا سعدالدین ماهر، بهره برده و کتاب «''[[تحفه شاهی]]''» را به رشته تحریر درآورده است.

==زادروز و زادگاه==
«میزرا محمد عبدالعظیم بوستانی بخارایی»، مشهور به میرزا عظیم سامی، شاعر و مورخ معروف، در بستان - ‎چهل کیلومتری شمال بخارا - ‎متولد شد. با عطف توجه به آنچه خود در شرح احوالش در کتاب «تحفه شاهی» آورده، می‎توان این‎طور حدس زد که او در حدود سال‎های 1259 تا 1260ق، متولد گردید؛ زیرا به روایت خودش، زمانی که در سال 1319ق، تألیف کتابش را آغازید، 60 سال داشته؛ پس تاریخ ولادتش، در حدود سال‎های 1259 تا 1260ق، بوده است. ال.ام. یپیفانووا، خاورشناس معروف روس، تاریخ تولد او را 1838م، ذکر می‎کند<ref>ر.ک: بوستانی بخارایی، میرزا عبدالعظیم، صفحه سیزده</ref>.

==تحصیل، اساتید و حرفه==
میرزا عبدالعظیم، در بخارا به تحصیل پرداخت و از محضر شاعران و نویسندگانی چون احمد دانش بخارایی، معروف به «کله» و ملا سعدالدین ماهر، بهره برد و سرانجام از ماهر، تخلص «سامی» گرفت. وی پس از پایان تحصیلات، به حرفه منشی‎گری روی آورد و به خدمت امیر مظفرالدین بن نصرالله امیر منغیت بخارا درآمد و در جنگ‎های امیر بخارا با فرمانروایان اوزبک شهر سبز (1280ق) و جنگ‎های روسیه تزاری و امیران بخارا شرکت کرد و وقایع‎نگار رسمی سپاه بخارا شد؛ چنان‎که خود می‎نویسد: «در هنگام جنگ، بالای درخت می‎نشسته و جریان جنگ را که با چشمان خود نظاره‎گر بوده، بر روی کاغذ، ثبت می‎کرده است»<ref>ر.ک: همان</ref>.

وی اهل شعر نیز بوده و اشعار خود را اساسا به زبان فارسی و بخشی را به زبان اوزبکی، سروده است. در غزل‎های او به‎غیر از مضمون عشق، اشعاری با مضامین شکایت از روزگار نیز مشاهده می‎شود<ref>ر.ک: همان، صفحه پانزده</ref>.

==سفر و تحول==
وی بارها به همراه سفیران بخارا، به روسیه سفر کرد؛ از جمله از سوی امیر مظفر در معیت امیر عبدالاحد (ولیعهد امیر مظفر) در مراسم تاج‎گذاری الکساندر سوم، تزار روس، در سن‎پترزبورگ شرکت کرد و بر آن بود تا خاطرات خود را در باب این سفر به رشته تحریر درآورد. وی با جلوس امیر عبدالاحد بر تخت سلطنت (1328-‎1303ق)، همچنان در سمت منشی‎گری باقی ماند و در حدود ده الی یازده سال در دربار او، به خدمت پرداخت و در جمع هیئت نمایندگی بخارا، چندین بار به روسیه سفر کرد، اما بعدها به سبب نامعلومی، از آن سمت معزول شد. می‎توان چنین حدس زد که از این هنگام، وی رفتار درباریان بخارا و نحوه حکومت آنان را مورد نکوهش قرار داده و به همین دلیل در دوران کهن‎سالی و پیری از دربار رانده شده و در پی آن، به نوشتن روی آورده و روزگار را تا هنگام مرگ، در فقر و تهیدستی سپری کرده است. شاید یکی از دلایل رانده شدن وی از دربار را ناشی از سفرهای او به روسیه و آشنایی با شیوه مملکت‎داری و وضعیت اداره حکومت آنان باید دانست که در تغییر رویه و نوع تفکر او تأثیر شایانی گذاشته است. به همین دلیل وی پس از مقایسه حکومت خاندان منغیتیه با روس‎ها، فساد اخلاق امیران، والیان، روحانیان و راتبه‎گیران (کارمندان) بخارا را نکوهش کرده و در شعرهای خود، این کج‎تابی‎های معمول و رایج اجتماعی را انعکاس داده است.<ref>ر.ک: همان، صفحه سیزده و چهارده</ref>.

==آثار==
میرزا عظیم پس از رانده شدن از دربار، با توجه به آنکه صاحب فضل و کمال بود و چنان‎که خود در «تحفه شاهی» اشاره می‎کند، آثاری چون «طبقات ناصری»، «روضةالصفا»، «مرآة‎ العالم»، «ناسخ ‎التواريخ»، «مفتاح‎ التواريخ»، «تاریخ فرشته»، «تاریخ وصاف» و «تاریخ ایران» را خوانده بود، به نوشتن روی آورد و در باب احوال سلاطین ماوراءالنهر، دست به تألیف کتاب «تحفه شاهی» زد<ref>ر.ک: همان، صفحه چهارده</ref>.

سامی صرف‎ نظر از «تحفه شاهی» که در باب خانات بخاراست و از روزگار عبیدالله خان (1114-‎1123ق) تا روزگار خود، آن را به رشته تحریر درآورده است و به سبب گزارش‎های عینی نویسنده از رویدادهای دوران حکمرانی امیر مظفرالدین اهمیت ویژه‎ای دارد، صاحب آثار دیگری چون «تاریخ سلاطین منغیتیه دارالسلطنة بخارای شریف» است که در آن، با بیانی خرده‎گیرانه، روزگار امیران بخارای عصر خود را شرح می‎دهد. تکمیل «دخمه شاهان» میرزا صادق منشی بر وزن شاهنامه مربوط به خاندان منغیتیه، «مرآة ‎الخيال» که مجموعه‎ای منظوم درباره رویدادها و کسان هم‎عصر سراینده است، «مناشیر اعلام»، «تنزيه الإنشاء» در شیوه نامه‎نگاری که به رساله «انشاء و مناظر الإنشاء» نیز معروف است، «مفاتيح العبر» در شرح «مصابيح ‎الفكر»، ترجمه «أعلام ‎الناس»، «تذكرة الفضلاء»، «فضيحات ‎الشيعة»، «مرآة اليقين» که نسخه‎ای از آن در کتابخانه پژوهشگاه خاورشناسی فرهنگستان علوم ازبکستان نگهدای می‎شود و «صنعت محزون»، از دیگر آثار معروف وی است.

==پانویس==
<references/>

==منابع مقاله==
بوستانی بخارایی، میرزا عبدالعظیم، «تحفه شاهی»، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1388، با تصحیح، تحشیه و تعلیق نادره جلالی.

==وابسته‌ها==
[[تحفه شاهی]]

[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:25 مرداد الی 24 شهریور]]
[[رده:سال97-25مرداد الی24 شهریور]]