نمایش مبدأ برای شیخ طوسی و کتاب الفهرست

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NURشیخ طوسی و کتاب الفهرست.J1.jpg
| عنوان =شیخ طوسی و کتاب الفهرست
| عنوان‌های دیگر =
|پدیدآورندگان 
| پدیدآوران = 
[[رحمتی، محمدکاظم]] (نویسنده)
|زبان 
| زبان =
| کد کنگره =‏
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر =نگارستان اندیشه 
| مکان نشر = تهران
| سال نشر = ۱۴۰۱ 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE.....AUTOMATIONCODE
| چاپ =
| شابک =7ـ33ـ5273ـ622ـ978
| تعداد جلد =
| کتابخانۀ دیجیتال نور =
| کتابخوان همراه نور =
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
'''شیخ طوسی و کتاب الفهرست''' تألیف [[رحمتی، محمدکاظم|محمدکاظم رحمتی]]؛ این کتاب درصدد مدلل‌کردن مطلب استاد [[مدرسی طباطبایی، سید حسین|سید حسین مدرسی طباطبایی]] در خصوص «[[الفهرست (طوسی)|الفهرست]]» [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] است که به گفتۀ ایشان [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] فهرست کهن‌تری را روزآمد و کامل کرده است.

==گزارش کتاب==
کتاب «[[فهرست كتب الشيعة و أصولهم و أسماء المصنفين و أصحاب الأصول|فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول]]» [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ الطائفة محمد بن حسن طوسی]] (متوفای 460) یکی از چهار کتاب کهن شیعه در فن فهرست و رجال‌نویسی است. مباحث مختلفی دربارۀ کتاب «[[الفهرست (طوسی)|الفهرست]]» [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] قابل طرح و بررسی است؛ اما در این کتاب تنها از یک نکته دربارۀ این کتاب سخن گفته شده است و آن مسئلۀ چگونگی تألیف کتاب «الفهرست» است.

این کتاب درصدد مدلل‌کردن مطلب استاد [[مدرسی طباطبایی، سید حسین|سید حسین مدرسی طباطبایی]] در خصوص «[[الفهرست (طوسی)|الفهرست]]» [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] است که به گفتۀ ایشان [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] فهرست کهن‌تری را روزآمد و کامل کرده است. ایشان در اشاره به مدعای خویش نوشته‌اند: «کتاب فهرست [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] .... به‌روشنی، تحریری از یک فهرست کهن‌تر شیعی است که بر جای نمانده، اما در دسترس نجاشی بوده و او اشتباهات آن را در موارد متعدد دریافته و به تصحیح آن همت گماشته است» و در توضیح بیشتری شیوۀ [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در روزآمدکردن فهرست کهن‌تر اساس کار خود را چنین توضیح داده‌اند: «[[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] گهگاه از منابع اندک دیگر و اطلاعات شخصی خود مطالبی بر آن اثر افزوده است. وی جملات کوتاه اندکی هم در اینجا و آنجا افزوده (برای نمونه، فهرست: 126 که وی در آنجا نظر مخالف خودش را دربارۀ عبارت بیان کرده، بدون آنکه عبارت اصلی را عوض کند) و اسامی مشایخ خود را جایگزین کرده و طرق خود را که بالقوه طرق روایت او به آثار حدیثی ذکرشده در آن فهرست بودند، در هر مورد گنجانیده است».

موارد مشابه دیگری را نیز می‌توان در کتاب «[[الفهرست (طوسی)|الفهرست]]» [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] یافت که به‌روشنی نشان نقل یک متن کهن‌تر و روزآمدشدن آن توسط [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] دارد. [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] ضمن تغییر و افزودن مطالبی به متن اصلی، سیاق عبارت اصلی را حفظ کرده و در آن تغییری نداده که در مواردی این خود اسباب اشکالاتی شده است؛ برای مثال می‌توان این‌گونه تصرف شیخ طوسی را در شرح‌حال استادش سیدمرتضی دید.

مشترک‌بودن بسیاری از مطالب کتاب «[[الفهرست (طوسی)|الفهرست]]» [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] و «[[رجال النجاشي|الفهرست]]» [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشی]] نیز به همین دلیل است و [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشی]] نیز مانند [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] از همان فهرست کهن‌تر استفاده کرده است؛ اما به‌جز بخش اندکی در ابتدای کتاب، در ادامۀ تألیف فهرست خویش آن را کنار نهاده است. این نکته که [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] فهرست کهن‌تری را تکمیل کرده است، از مقایسۀ تطبیقی با کتاب [[الفهرست (ابن نديم)|الفهرست]] [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن‌ ندیم]] که یکی از منابع اصلی [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در روزآمدکردن فهرست اساس خود بوده، به شکل روشنی نمایان می‌شود.

[[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] مطالب فراوانی را از کتاب «[[الفهرست (ابن نديم)|الفهرست]]» [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن‌ ندیم]] اخذ کرده و به مطالب فهرست اساس کار خود افزوده است. منبع دیگری که [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] از آن برای روزآمدکردن فهرست اساس کار خود بهره گرفته، اجازاتی است که در اختیار داشته است و از میان اجازات مورد اشاره، اجازۀ [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در روایت مرویات [[ابن عقده، احمد بن محمد|ابن‌ عقده]] که [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] تقریباً تمام اجازۀ اخیر خود را به تفاریق در فهرست نقل کرده، یکی دیگر از منابع [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در روزآمدکردن فهرست اساس کار وی است.

میان فهارس متداول اصحاب روزگار [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]]، فهرست [[ابوعبدالله احمد بن عبدالواحد بن احمد بزار]] مشهور به ابن‌ عبدون و [[ابن حاشر|ابن‌ حاشر]] که خود از استادان [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] بوده، به نظر فهرستی است که گمان می‌رود شیخ طوسی همین فهرست را تکمیل و روزآمد کرده است. فهرست ابن‌ عبدون ظاهراً مورد استفادۀ نجاشی نیز بوده و این مطلب که تقریباً بخش‌هایی در کتاب «[[رجال النجاشي|فهرست]]» [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشی]] و «[[الفهرست (طوسی)|فهرست]]» [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] سرشتی یکسان دارند، به دلیل آن است که هر دو مبتنی بر «فهرست» [[ابن عبدون‌، عبدالمجید بن عبدالله|ابن‌ عبدون]] هستند؛ هرچند نجاشی در ادامۀ نگارش کتاب «فهرست» خود، «فهرست» ابن‌عبدون را به عنوان اساس تألیف کنار نهاده است. افزون بر بحث از این مسئله، دو نکتۀ دیگر نیز در این کتاب بحث شده است: نسخه‌های کتاب «الفهرست» که باقی مانده است و دیگری اهمیت متفردات [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در کتاب «[[الفهرست (طوسی)|الفهرست]]» که عموماً همان مطالب افزوده‌شدۀ او به «فهرست» [[ابن عبدون‌، عبدالمجید بن عبدالله|ابن‌ عبدون]] است.  
<ref> [https://literaturelib.com/books/7118 ر.ک: کتابخانه تخصصی ادبیات] </ref>

==پانويس ==
<references />


==منابع مقاله==
[https://literaturelib.com/books/7118  کتابخانه تخصصی ادبیات]
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}


[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:مقالات(تیر) باقی زاده]]
[[رده:مقالات بازبینی شده2 تیر 1403]]