روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی‌نصر: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class="wikiInfo">

! نام!! data-type="authorName" |روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی‌نصر

|نام‎های دیگر  

| data-type="authorOtherNames" | ب‍ق‍ل‍ی‌ ش‍ی‍رازی‌، روزب‍ه‍ان‌ ب‍ن‌ اب‍ین‍ص‍ر

روزب‍ه‍ان‌ ب‍ق‍ل‍ی‌، اب‍وم‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اب‍ی‌ن‍ص‍ر

| data-type="authorfatherName" |ابونصر

| data-type="authorbirthDate" |522ق

| data-type="authorBirthPlace" |فسا

| data-type="authorDeathDate" |606 ق

| data-type="authorTeachers" |شیخ جمال‌الدین فسایی

 

| data-type="authorWritings" |[[‏المصباح فی مکاشفه بعث الارواح]]  

عرائس البیان في حقائق القرآن  

|- class="articleCode"

|کد مؤلف

| data-type="authorCode" |AUTHORCODE00811AUTHORCODE

== فرزندان و نوادگان ==

شهاب‌الدین محمد که در حیات پدر درگذشت؛ فخرالدین احمد (متوفی 620ق) معروف به شافعی الزمان که از پدر خرقه گرفت و در حیات او و پس از وی به‌جای او وعظ می‌کرد؛ فخرالدین که کتاب الوجیز امام غزالی را ـ که در فقه است ـ به نظم درآورده و اشعاری به فارسی و عربی سروده است، فرزندانش هستند. فرزند فخرالدین، شیخ‌الاسلام روزبهان ثانی (متوفی 685) مریدان بسیار داشته و گویند که برخی از حاکمان غیرمسلمان به دست وی مسلمان شده بودند. خطبه‌ها و اشعار فارسی بسیار از وی باقیمانده است. فرزندان روزبهان ثانی (نبیره‌های روزبهان بقلی) عبداللطیف و شرف‌الدین ابراهیم، نیز هر یک کتابی در احوال و آثار شیخ روزبهان بقلی نوشته‌اند.

مریدان وی از میان طبقات مختلف از جمله بزرگان و علما، صاحبان مشاغل و زنان بودند. اگرچه بقلی کرامت را برای عارف از جمله حجاب‌های وصال به حق می‌شمرد، کرامات زیادی از وی نقل کرده‌اند.

بقلی هر هفته چند نوبت در مسجد عتیق و مسجد سُنقُری وعظ می‌کرد. او در اواخر عمر به‌نوعی فلج دچار شد، اما باز هم با شوق و به کمک مریدان به مسجد می‌رفت و وعظ می‌کرد و پس از بیان مختصری در باب معانی ظاهری آیات و روایات به توضیح معانی عرفانی آن‌ها می‌پرداخت.

وی از همان اوان زندگی تمایلات عرفانی داشت تا اینکه در 25 سالگی از خلق برید و در کوه‌های اطراف شیراز به عبادت و ریاضت پرداخت و قرآن را از برکرد و نزد نخستین مرشد خود، شیخ جمال‌الدین فسایی، رفت و سپس به محضر یکی از زهاد کُرد به نام جاگیر (متوفی 591ق) رسید که در سامره می‌زیست و از شیخ سراج‌الدین محمود بن خلیفه (متوفی 562ق) که خرقه او با دو واسطه به شیخ ابواسحاق کازرونی می‌رسید، بهره برد. بقلی در سفر حج که مریدانش همراه وی بودند از شیخ ابوالصفا در «واسط» خرقه گرفت و پس از حج به مصر و شام رفت و سرانجام به شیراز بازگشت و باقی روزگار خود را به تدریس، تربیت مریدان و نگارش کتاب گذرانید.

# امام فخرالدین نصر بن مریم؛

بقلی را در فروع دین، شافعی شمرده‌اند، اما به‌طوری‌که از کتاب المُوشَّح برمی‌آید، او در حصار مذهب شافعی نمانده و گاه به رأی مذاهب دیگر عمل می‌کرده است.

روزبهان، در تقدیس و تکریم [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] و استفاده از احوال و اقوال آن حضرت، اهتمام جدی داشته و او را «وصی رئیس» شمرده است. در کتاب‌هایی که نبیرگان روزبهان بقلی در مناقب او نگاشته‌اند، احادیثی در منقبت حضرت فاطمه(س) و حسنین علیهماالسلام و حدیث ثقلین آمده است.

او در تحصیل معرفت، ضرورت واسطه میان حق و خلق را در همه‌جا تأیید نمی‌کند و در ربط میان خویش و پیامبر(ص) بدون استناد به روایت و سند، روایت‎های بی‌واسطه می‌آورد و از «حَدَّثَنی نَبیُّنا مُحمدٌ» دم می‌زند و علوم و معارف صوفیان را برگرفته از «کشف» می‌داند.

در نظر و زبان روزبهان بقلی، عشق از اهمیت و جایگاه بالایی برخوردار است و کمتر واژه‌ای به‌اندازه عشق و مشتقات آن در آثار او تکرار شده است. بقلی در بحث عشق بر جمال و جمال‌پرستی تکیه می‌کند و با توجه به اهمیتی که برای حسن و زیبایی قائل است به کلیه مظاهر طبیعت دل‎بستگی دارد. بقلی به صور زیبا و جامه‌های آراسته علاقه خاصی داشته که در مکاشفات وی بازتاب یافته است.

روزبهان بقلی در 606 در شیراز درگذشت. مزارش در قبرستان محله باغ نو (درب شیخ) و جنب رباطی بود که بر اساس کتیبه قدمگاه، خود آن را در 560ق در شیراز ساخته بود و بعدها مزارش به این رباط ملحق شد. در کنار مزار وی چند تن از فرزندان و نوادگان او به خاک سپرده شده‌اند. در گذشته، بر زیارت این محل در روز سه‌شنبه تأکید می‌کردند و وضوگرفتن با آب چاه این رباط و نمازگزاردن بر مزار بقلی را موجب رواشدن حاجت می‌شمردند. این مزار و رباط که به‌تدریج به‌صورت نیمه‌مخروبه و نیمه‌متروکه در آمده بود، امروزه تعمیر و بازسازی شده است.

بقلی در فارسی‌نویسی استاد بود و در آثار او تعبیرات بسیاری حاکی از توجه به شخصیت‎ها، عناصر داستانی و مفاهیمی مربوط به ایران باستان وجود دارد، از جمله زند و پازند، ساسانیان ولایت. مجموعه سروده‌های او به دو زبان فارسی و عربی در دیوان المعارف فی الشعر گردآوری شده بود که شطحیاتی منظوم نیز در برداشت. در آثاری که به شرح احوال و آثار او پرداخته‌اند، نمونه‌های فراوانی از اشعار فارسی وی آمده است. مثنوی فارسی تحفة العرفان او چاپ شده است. روزبهان بقلی به گویش نیریزی هم ابیاتی دارد.

بقلی تألیف را نیز حجاب شمرده اما بیش از شصت اثر در علوم ظاهر و باطن داشته که برخی از آن‌ها موجود است. آثار وی درباره تصوف حدود 21 کتاب است که برخی از آن‌ها بدین شرح است:

# كتاب في التصريف.<ref>ر.ک: ثبوت، اکبر، ج6، ص633-637</ref>

# ثبوت، اکبر، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرة‎المعارف اسلامی، چاپ اول، 1380.

[[شرح شطحیات]]  

[[مقامات عارفان (ترجمه میرآخوری)]]  

[[المصباح فی مکاشفه بعث الارواح]]  

[[منطق الأسرار ببيان الأنوار]]

[[تقسیم الخواطر]]  

[[روزبهان‌نامه]]

[[عرائس البیان في حقائق القرآن]]  

[[ترجمه عرایس البیان فی حقایق القرآن]]  

[[عرائس البيان في حقائق القرآن، تفسير صوفي کامل للقرآن الکريم 2 جلدي]]  

[[عرائس الحديث، أو، المکنون في حقائق الکلم النبوية]]  

[[کشف الأسرار و مکاشفات الأنوار]]  

[[عروس العرایس]]