۱۴۵٬۹۸۱
ویرایش
گزیده آموزههای اخلاقی، سیاسی، مدنی و کلامی اخوان الصفا و خلّان الوفا: تفاوت میان نسخهها
گزیده آموزههای اخلاقی، سیاسی، مدنی و کلامی اخوان الصفا و خلّان الوفا (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۸ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۲۳:۴۷
، ۲۸ مهجایگزینی متن - ' (ص)' به '(ص)'
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' (ص)' به '(ص)') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
پرسش مهم درباره این جمعیت سرّی و رسائل ایشان مربوط به اهداف و آرمانهای آنهاست. پرواضح است که اخوان رسائل را با توجه به اهداف خاصی تدوین کرده و به نشر افکار خود در میان خواص و پیروان خود میپرداختند، اما پرسش مهمی که پاسخ به آن خالی از اختلاف و مناقشه نیست مربوط به غرض و هدف اصلی اخوان از تدوین رسائل و نشر افکار و عقاید ایشان است. پاسخ به این سؤال و مناقشه درباره آن از قرن چهارم تا دوران معاصر ادامه داشته است. ابوحیان توحیدی در قرن چهارم هدف عمده اخوان را احیای فلسفه و آمیختن فلسفه یونانی با شریعت اسلامی میداند و ضمن مخالفت با ایشان از ویژگیهای اخلاقی، صفا، صداقت و پاکی ایشان تمجید میکند. | پرسش مهم درباره این جمعیت سرّی و رسائل ایشان مربوط به اهداف و آرمانهای آنهاست. پرواضح است که اخوان رسائل را با توجه به اهداف خاصی تدوین کرده و به نشر افکار خود در میان خواص و پیروان خود میپرداختند، اما پرسش مهمی که پاسخ به آن خالی از اختلاف و مناقشه نیست مربوط به غرض و هدف اصلی اخوان از تدوین رسائل و نشر افکار و عقاید ایشان است. پاسخ به این سؤال و مناقشه درباره آن از قرن چهارم تا دوران معاصر ادامه داشته است. ابوحیان توحیدی در قرن چهارم هدف عمده اخوان را احیای فلسفه و آمیختن فلسفه یونانی با شریعت اسلامی میداند و ضمن مخالفت با ایشان از ویژگیهای اخلاقی، صفا، صداقت و پاکی ایشان تمجید میکند. | ||
برای فهم بهتر اهداف و اغراض اخوان، مداقه در آموزهها، اندیشهها و عقاید آنان در رسائل، که دایرۀالمعارفی در علوم و فنون آن روزگار است و در عین حال با جهتگیری آموزشه و تربیتی خاص تدوین شده، اجتنابناپذیر است؛ اما با توجه به نقد گزنده نظام سیاسی حاکم (حکومت عباسیان) در الرسائل و همچنین آموزههای سیاسی دیگر ایشان، باید اهداف سیاسی اخوان نیز در کنار آموزههای اخلاقی، علمی و فلسفی مدنظر قرار گیرد. البته آنچه به منزله واقعیتی مهم و فراگیر در آموزهها و اندیشههای «برادران باصفا و دوستان باوفا» به چشم میخورد اهداف اخلاقی و تربیتی ایشان جهت نیل به سعادت و نیکفرجامی در سرای عقبی است. اخوان الصفا صرفاً به دنبال کردآوری علوم و فنون گوناگون برای پیروان برگزیده خود نبودند، بلکه هدف والاتری را، که همانا سعادت و نیکبختی غائی آدمی است، دنبال می کردند. اخوان با الهام از رهنمودهای قرآنی و اسلامی و همچنین آموزههای ادیان دیگر توحیدی، در بخشهای گوناگون رسائل، مخاطبان را متوجه این نکته میکنند که آدمی در این جهان خاکی اسیر و زندانی است و از این روی میبایست با پیروی از مشعل هدایت انبیای الهی و خاتم ایشان حضرت محمد (ص) و ایمان به مبدأ و معاد در طریق سعادت و سیر و سلوک الیالله قرار گیرند و نهایتاً زنجیر اسارت از این سرای فانی را بگسلد و به دیار باقی شتافته و در جوار رحمت الهی به آسایش و آرامش و نیکفرجانی نائل گردند. اخوان تحقق این مهم در جامعه را در پرتو نظام سیاسی براساس الگوی «امامت» که تداوم راه انبیای الهی است تبیین کردهاند. بر همین اساس با سلطه غاصبانه عباسیان مخالفت میکردند و اصل مشروعیت آنان را به چالش میکشیدند و عملکرد دستگاه عباسی را در راستای اهداف تربیتی و اخلاقی مدنظر خویش قلمداد نمیکردند. آنها سیاست عباسیان را صرفاً سیاستی جسمانی و ظاهری میدانستند. اخوان در الرسائل از انواع علوم و فنون اخلاقی و تربیتی خود را فرو ننهاده و بهر بردن از علوم گوناگون را نیز در راستای شناخت وحدت و هماهنگی عالم وجود و توجه به صانع قادر آن مد نظر قرار دادهاند. | برای فهم بهتر اهداف و اغراض اخوان، مداقه در آموزهها، اندیشهها و عقاید آنان در رسائل، که دایرۀالمعارفی در علوم و فنون آن روزگار است و در عین حال با جهتگیری آموزشه و تربیتی خاص تدوین شده، اجتنابناپذیر است؛ اما با توجه به نقد گزنده نظام سیاسی حاکم (حکومت عباسیان) در الرسائل و همچنین آموزههای سیاسی دیگر ایشان، باید اهداف سیاسی اخوان نیز در کنار آموزههای اخلاقی، علمی و فلسفی مدنظر قرار گیرد. البته آنچه به منزله واقعیتی مهم و فراگیر در آموزهها و اندیشههای «برادران باصفا و دوستان باوفا» به چشم میخورد اهداف اخلاقی و تربیتی ایشان جهت نیل به سعادت و نیکفرجامی در سرای عقبی است. اخوان الصفا صرفاً به دنبال کردآوری علوم و فنون گوناگون برای پیروان برگزیده خود نبودند، بلکه هدف والاتری را، که همانا سعادت و نیکبختی غائی آدمی است، دنبال می کردند. اخوان با الهام از رهنمودهای قرآنی و اسلامی و همچنین آموزههای ادیان دیگر توحیدی، در بخشهای گوناگون رسائل، مخاطبان را متوجه این نکته میکنند که آدمی در این جهان خاکی اسیر و زندانی است و از این روی میبایست با پیروی از مشعل هدایت انبیای الهی و خاتم ایشان حضرت محمد(ص) و ایمان به مبدأ و معاد در طریق سعادت و سیر و سلوک الیالله قرار گیرند و نهایتاً زنجیر اسارت از این سرای فانی را بگسلد و به دیار باقی شتافته و در جوار رحمت الهی به آسایش و آرامش و نیکفرجانی نائل گردند. اخوان تحقق این مهم در جامعه را در پرتو نظام سیاسی براساس الگوی «امامت» که تداوم راه انبیای الهی است تبیین کردهاند. بر همین اساس با سلطه غاصبانه عباسیان مخالفت میکردند و اصل مشروعیت آنان را به چالش میکشیدند و عملکرد دستگاه عباسی را در راستای اهداف تربیتی و اخلاقی مدنظر خویش قلمداد نمیکردند. آنها سیاست عباسیان را صرفاً سیاستی جسمانی و ظاهری میدانستند. اخوان در الرسائل از انواع علوم و فنون اخلاقی و تربیتی خود را فرو ننهاده و بهر بردن از علوم گوناگون را نیز در راستای شناخت وحدت و هماهنگی عالم وجود و توجه به صانع قادر آن مد نظر قرار دادهاند. | ||
گرایشهای اخلاقی و عرفانی تدوینکنندگان رسائل به گونهای است که این گمان را تقویت میکند که انتخاب نام «اخوان الصفا» نیز در راستای مقوله طهارت نفس و صفای باطن بوده است. در امالی صدوق عبارتی از [[امام علی علیهالسلام|امیرالمؤمنین امام علی(ع)]] نقل شده که: «علیک باخوان الصفا فانّهم عماد اذا الستنجدتهم و ظهورٌ» (تو را به برادران پاک و منزه توصیه میکنم به درستی که آنان هنگام یاری خواستن پشتیبان تو هستند). به نظر میرسد وجه تسمیه «اخوان الصفا» با توجه به ارادات وافر آنان به [[امام علی علیهالسلام|حضرت علی(ع)]] از همین عبارت [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] اقتباس شده باشد. | گرایشهای اخلاقی و عرفانی تدوینکنندگان رسائل به گونهای است که این گمان را تقویت میکند که انتخاب نام «اخوان الصفا» نیز در راستای مقوله طهارت نفس و صفای باطن بوده است. در امالی صدوق عبارتی از [[امام علی علیهالسلام|امیرالمؤمنین امام علی(ع)]] نقل شده که: «علیک باخوان الصفا فانّهم عماد اذا الستنجدتهم و ظهورٌ» (تو را به برادران پاک و منزه توصیه میکنم به درستی که آنان هنگام یاری خواستن پشتیبان تو هستند). به نظر میرسد وجه تسمیه «اخوان الصفا» با توجه به ارادات وافر آنان به [[امام علی علیهالسلام|حضرت علی(ع)]] از همین عبارت [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] اقتباس شده باشد. | ||