۱۴۴٬۷۵۳
ویرایش
جز
Hbaghizadeh صفحهٔ مقامات الحریری را بدون برجایگذاشتن تغییرمسیر به مقامات الحريري منتقل کرد
جز (جایگزینی متن - 'شيرازي' به 'شیرازی') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (Hbaghizadeh صفحهٔ مقامات الحریری را بدون برجایگذاشتن تغییرمسیر به مقامات الحريري منتقل کرد) |
||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر =NUR10808J1.jpg | | تصویر =NUR10808J1.jpg | ||
| عنوان =مقامات | | عنوان =مقامات الحريري | ||
| عنوانهای دیگر = | | عنوانهای دیگر =المقامات العربیة | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[حریری، قاسم بن علی]] ( | [[حریری، قاسم بن علی]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =PJ 4047 /م7 | | کد کنگره =PJ 4047 /م7 | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
| چاپ =4 | | چاپ =4 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =10808 | ||
| کتابخوان همراه نور =10808 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۴: | ||
}} | }} | ||
'''مقامات الحريرى''' يا '''المقامات | '''مقامات الحريرى''' يا '''المقامات الأدبية''' كتابى است به زبان عربى، تألیف [[حریری، قاسم بن علی|ابومحمد، قاسم بن على بن محمد بن عثمان حريرى]] (446ق-516ق)، نویسنده آن را به تقليد از شيوه [[بدیعالزمان همدانی، احمد بن حسین|بديعالزمان همدانى]] در 50 مقامه نگاشته و در تصنع و تكلف از او نيز در گذشته است. | ||
مقامات، جمع «مَقامه»، قسمى از اقسام قصص است كه با صرف نظر از تكلفات لفظى و معنوى كه در آن هدف اصلى است، از جنبه داستانى هيچگونه ارزش و تنوعى ندارد و مقصود | مقامات، جمع «مَقامه»، قسمى از اقسام قصص است كه با صرف نظر از تكلفات لفظى و معنوى كه در آن هدف اصلى است، از جنبه داستانى هيچگونه ارزش و تنوعى ندارد و مقصود نویسنده از ابداع و انشاء آن، اين است كه بتواند با فراغ بال و وسعت مجال، هر چه بيشتر صنايع لفظى و بديعى به خصوص سجع را در آن بهكار برده و در لغتپردازى و تركيبسازى، نهايت هنر خود را در فن نثرنويسى به شيوه معمول در اين دوره ارائه دهد. | ||
از جنبه داستانى، مقامات عبارت است از داستانهايى كوتاه و مستقل كه تنها وجه ارتباط آنها با يكديگر راوى واحدى است كه شخص معينى را در حالات مختلف وصف مىكند. همچنين دانستنى است كه نام هر مقامه، مأخوذ از مكانى است كه داستان در آن اتفاق افتاده مانند مقامه حلبيه، مقامه موصليه. | از جنبه داستانى، مقامات عبارت است از داستانهايى كوتاه و مستقل كه تنها وجه ارتباط آنها با يكديگر راوى واحدى است كه شخص معينى را در حالات مختلف وصف مىكند. همچنين دانستنى است كه نام هر مقامه، مأخوذ از مكانى است كه داستان در آن اتفاق افتاده مانند مقامه حلبيه، مقامه موصليه. | ||
== ساختار== | == ساختار== | ||
كتاب مشتمل بر مقدمهاى كوتاه از | كتاب مشتمل بر مقدمهاى كوتاه از نویسندهاى ناشناس و پنجاه بخش (مقامه) است. | ||
هدف نگارنده از اين پنجاه مقامه به گفته خود وى آن است كه دانشپژوهان را در حفظ زبان و ادبيات تشويق و ترغيب نمايد تا با خواندن آنها علاوه بر آن نوعى تفريح و سرگرمى هم باشد. | هدف نگارنده از اين پنجاه مقامه به گفته خود وى آن است كه دانشپژوهان را در حفظ زبان و ادبيات تشويق و ترغيب نمايد تا با خواندن آنها علاوه بر آن نوعى تفريح و سرگرمى هم باشد. | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۸: | ||
'''حريرى'''(446-516ق) بزرگترين مقامهنويس بعد از بديعالزمان همدانى است. وى ضمن آنكه توانسته است فوتوفن كار بديعالزمان را به دقّت دريابد و اقتباس كند، از جهاتى نيز مقامه را تكامل بخشيده، به حدّى كه ديگر كسى نتوانسته است فن مقامه را در اين چارچوب معين از [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] درگذراند يا حتى به سطح او برساند. از همين لحاظ مقامات حريرى در زمان خود او بيش از هفتصد بار نسخهبردارى شده، و طى قرنها اديبان شروح متعدد بر آن نگاشتهاند كه جنبه تدريس و تعليم ادب در سطوح عالى ادبى داشته است. معروفترين اين شرحها، شرح احمد بن عبدالمؤمن الشريشى(متوفى 620ق) است. | '''حريرى'''(446-516ق) بزرگترين مقامهنويس بعد از بديعالزمان همدانى است. وى ضمن آنكه توانسته است فوتوفن كار بديعالزمان را به دقّت دريابد و اقتباس كند، از جهاتى نيز مقامه را تكامل بخشيده، به حدّى كه ديگر كسى نتوانسته است فن مقامه را در اين چارچوب معين از [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] درگذراند يا حتى به سطح او برساند. از همين لحاظ مقامات حريرى در زمان خود او بيش از هفتصد بار نسخهبردارى شده، و طى قرنها اديبان شروح متعدد بر آن نگاشتهاند كه جنبه تدريس و تعليم ادب در سطوح عالى ادبى داشته است. معروفترين اين شرحها، شرح احمد بن عبدالمؤمن الشريشى(متوفى 620ق) است. | ||
مقامهنويسان بعد از [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] غالباً از او تقليد كردند و اين در ركود فن مقامه از جهت معنوى اثر داشت، چرا كه انحراف حريرى را از جوهر اصلى مقامه [[بدیعالزمان همدانی، احمد بن حسین|بديعالزمان]] (يعنى انتقاد و پرخاش اجتماعى) و گرايش هرچه بيشتر به لفاظى بىمحتوى ادامه دادند و تحكيم بخشيدند، بىآنكه استعداد بىنظير حريرى در ساختن كاخهاى شكوهمند از واژگان درخشان را داشته باشند. | مقامهنويسان بعد از [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] غالباً ً از او تقليد كردند و اين در ركود فن مقامه از جهت معنوى اثر داشت، چرا كه انحراف حريرى را از جوهر اصلى مقامه [[بدیعالزمان همدانی، احمد بن حسین|بديعالزمان]] (يعنى انتقاد و پرخاش اجتماعى) و گرايش هرچه بيشتر به لفاظى بىمحتوى ادامه دادند و تحكيم بخشيدند، بىآنكه استعداد بىنظير حريرى در ساختن كاخهاى شكوهمند از واژگان درخشان را داشته باشند. | ||
مقامات رازگشاى درون پوشيده | مقامات رازگشاى درون پوشيده نویسنده است. درونى كه گشايش آن تنها با شناخت زبان و سبک مقامات و رمزهاى آن ممكن خواهد بود؛ زيرا نویسنده «در باب هر چيز و هركس كه بنويسد، سرّ خود را بازگفته است». خواننده مقامات با خواندن نثر داستانى آن عمق وجود نویسندهاش را مىيابد و در دنياى او، رازهايى را كشف مىكند كه اگر آنها را به خود نویسنده بازگويد، شايد با حيرت و اعتراض او روبرو شود. | ||
نویسنده مقامات قصد دارد تا مسائلى را پيرامون فرد و جامعه عصر خويش مطرح كند و موضعگيريهاى خود را نسبت به اين مسائل به خواننده منتقل كند. وى براى انتقال اين انديشهها و بيان جهتگيرىهاى خود، زبان ويژهاى را برگزيده است كه تكرار برخى عوامل در آن، گرايشهاى ذهنى وى را نشان مىدهد. | |||
به هنگام بررسى سبک مقامات حريرى، به محورهاى زير مىتوان اشاره كرد: | به هنگام بررسى سبک مقامات حريرى، به محورهاى زير مىتوان اشاره كرد: | ||
| خط ۵۹: | خط ۶۰: | ||
نقل شده كه [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] قهرمان داستان خود را از يك شخص واقعى-سائلى در مسجد بصره، يا اديبى به نام مظهر بن سالار- گرتهبردارى كرده است. اگر هم انگيزه حريرى در نوشتن مقامات چنين چيزى بوده باشد، خود معترف است كه منبع الهام اصلى او مقامات بديعالزمان است. وى نه تنها در سبک نوشتن و موضوع و مضمون، بلكه حتى در اسامى بعضى مقامات از [[بدیعالزمان همدانی، احمد بن حسین|بديعالزمان]] تقليد كرده است. تفاوتى كه هست آن است كه فكر و نظر و تكلّف در كار حريرى بارز است، درحالىكه عبارات بديعالزمان صافتر و سليستر و طبيعىتر افتاده است. از همان نخستين مقامه حريرى (الصنعائية) كه اقتباسى است از «مقامة الخمرية» بديعالزمان با اين قرينهسازى آشنا مىشويم. | نقل شده كه [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] قهرمان داستان خود را از يك شخص واقعى-سائلى در مسجد بصره، يا اديبى به نام مظهر بن سالار- گرتهبردارى كرده است. اگر هم انگيزه حريرى در نوشتن مقامات چنين چيزى بوده باشد، خود معترف است كه منبع الهام اصلى او مقامات بديعالزمان است. وى نه تنها در سبک نوشتن و موضوع و مضمون، بلكه حتى در اسامى بعضى مقامات از [[بدیعالزمان همدانی، احمد بن حسین|بديعالزمان]] تقليد كرده است. تفاوتى كه هست آن است كه فكر و نظر و تكلّف در كار حريرى بارز است، درحالىكه عبارات بديعالزمان صافتر و سليستر و طبيعىتر افتاده است. از همان نخستين مقامه حريرى (الصنعائية) كه اقتباسى است از «مقامة الخمرية» بديعالزمان با اين قرينهسازى آشنا مىشويم. | ||
اما راوى مقامات در اين كتاب، شخصى است به نام حارثبن همام كه شيفته نوادر ادب و لطايف ادبى و خطابههاى شيرين مسجّع و كثيرالسفر است و قهرمان داستانها، پيرمردى است شوخ و گدا و خوشمشرب و | اما راوى مقامات در اين كتاب، شخصى است به نام حارثبن همام كه شيفته نوادر ادب و لطايف ادبى و خطابههاى شيرين مسجّع و كثيرالسفر است و قهرمان داستانها، پيرمردى است شوخ و گدا و خوشمشرب و خطیب و داناى علوم و فنون ادبى به نام ابوزيد سروجى، كه گاه سيماى فرزانگان را دارد و گاه سيماى گدايان و هنر او جز اين نيست كه با خطابههاى بليغ خود همگان را بفريبد و دريوزگى كند. اين نوشتار حاوى پنجاه مقامه است كه مقامه نخست آن، مقامه آشنايى حارث و خواننده مقامات با ابوزيد است و اين آشنايى در مقامههاى بعد بيشتر و عميقتر مىشود. | ||
چنانكه در مقامهها آمده است، ابوزيد سروجى، گاه چهرهاى نيك دارد، وى پيرمردى است زيرك و باهوش، چنانكه در پايان مقامه مراغيه از پذيرفتن ديوان دبيرى و انشاى امير سرباز مىزند چراكه معتقد است، امرا گاه خشم مىگيرند و گاه لطف مىورزند. از اينرو، در نظرش تكيه بر اين شغل، از خردورزى به دور است و درويشى و بيابانگردى بسيار بيشتر از آن حرفه، مايه خرسندى اوست. | چنانكه در مقامهها آمده است، ابوزيد سروجى، گاه چهرهاى نيك دارد، وى پيرمردى است زيرك و باهوش، چنانكه در پايان مقامه مراغيه از پذيرفتن ديوان دبيرى و انشاى امير سرباز مىزند چراكه معتقد است، امرا گاه خشم مىگيرند و گاه لطف مىورزند. از اينرو، در نظرش تكيه بر اين شغل، از خردورزى به دور است و درويشى و بيابانگردى بسيار بيشتر از آن حرفه، مايه خرسندى اوست. | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۴: | ||
ابوزيد در مقامه رقطا، آنگاه كه حارث بن همام از او تقاضاى رساله رقطاء را مىكند، به همراه رساله، زر هم مىبخشد. | ابوزيد در مقامه رقطا، آنگاه كه حارث بن همام از او تقاضاى رساله رقطاء را مىكند، به همراه رساله، زر هم مىبخشد. | ||
[[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] خود، مردى ژوليده و بد لباس بود و قيافه و ظاهرى درخور دانش و هنر و مقامش نداشت و عادت داشت به اينكه ريش خود را بكند (و مشهور است كه يك بار از خليفه به عنوان جايزه درخواست كرد كه وى را در كندن موى ريشش آزاد بگذارند!). شايد آن صحنههاى مؤثر در مقامات حريرى كه از وراى ظاهرى چركين و خوار و خفيف ناگهان فصاحت و بلاغت و علم و اطلاع ابوزيد سروجى برق مىزند و چشمها را خيره مىسازد، وصف حال | [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] خود، مردى ژوليده و بد لباس بود و قيافه و ظاهرى درخور دانش و هنر و مقامش نداشت و عادت داشت به اينكه ريش خود را بكند (و مشهور است كه يك بار از خليفه به عنوان جايزه درخواست كرد كه وى را در كندن موى ريشش آزاد بگذارند!). شايد آن صحنههاى مؤثر در مقامات حريرى كه از وراى ظاهرى چركين و خوار و خفيف ناگهان فصاحت و بلاغت و علم و اطلاع ابوزيد سروجى برق مىزند و چشمها را خيره مىسازد، وصف حال نویسنده است و انگيزه شخصى دارد. | ||
== وضعيت كتاب== | == وضعيت كتاب== | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۱: | ||
اين كتاب توسط آقاى طواق گلدى گلشاهى به فارسى ترجمه و توسط وى توضيحاتى بدان افزوده شده است. | اين كتاب توسط آقاى طواق گلدى گلشاهى به فارسى ترجمه و توسط وى توضيحاتى بدان افزوده شده است. | ||
نسخه حاضر در برنامه مشتمل بر تعليقاتى، كه | نسخه حاضر در برنامه مشتمل بر تعليقاتى، كه نویسنده آن شناخته نيست و نيز فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است. كتاب مشتمل بر الفاظ، عبارات و امثال دشوارى است كه در پارقى شرح شده است. | ||
== منابع مقاله== | == منابع مقاله== | ||
#[[:noormags:39567|پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله معارف مرداد - آبان 1363 - شماره 2، عنوان مقاله: مقامه نويسى بعد از بديعالزمان، | #[[:noormags:39567|پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله معارف مرداد - آبان 1363 - شماره 2، عنوان مقاله: مقامه نويسى بعد از بديعالزمان، نویسنده: ذكاوتى قراگزلو، على رضا]]. | ||
# دانشنامه جهان اسلام، ج13، ص 94-95. | # دانشنامه جهان اسلام، ج13، ص 94-95. | ||
#[[:noormags:39567|پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله شناخت - تابستان 1386 - شماره 54، عنوان مقاله: دادخواه، حسن و جمشيدى، ليلا، بررسى تطبيقى سبک ادبى در مقامات حريرى و حميدى]]. | #[[:noormags:39567|پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله شناخت - تابستان 1386 - شماره 54، عنوان مقاله: دادخواه، حسن و جمشيدى، ليلا، بررسى تطبيقى سبک ادبى در مقامات حريرى و حميدى]]. | ||
==وابستهها== | ==وابستهها== | ||
{{وابستهها}} | |||
[[مقامات حریری]] | |||
[[ترجمه کهن مقامات حریری]] | |||
[[شرح مقامات الحريري]] | |||
[[مقامات بديعالزمان الهمذاني]] | [[مقامات بديعالزمان الهمذاني]] | ||
| خط ۹۶: | خط ۱۰۶: | ||
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (مصری، قبطی، سامی، آشوری، سومری، عبری، آرامی، سریانی، عربی، حبشی)]] | [[رده:زبان و ادبیات شرقی (مصری، قبطی، سامی، آشوری، سومری، عبری، آرامی، سریانی، عربی، حبشی)]] | ||