رشحات عین الحیاة في مناقب مشایخ الطریقة النقشبندیة و آدابهم النبویة و أسرارهم الربانیة
| رشحات عین الحیاة في مناقب مشایخ الطریقة النقشبندیة و آدابهم النبویة و أسرارهم الربانیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فخرالدین صفی، علی بن حسین (نويسنده)
کیالی، عاصم ابراهیم (محقق) قازاني منزلوي، محمدمراد بن عبدالله (مترجم) |
| عنوان‌های دیگر | ذیل کتاب رشحات عین الحیاة للمعرب |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1429ق - 2008م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ص7ر5 293/23 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
رشحات عين الحياة في مناقب مشايخ الطريقة النقشبندية و آدابهم النبوية و أسرارهم الربانية، ترجمه «رشحات عین الحیات» تألیف فخرالدین علی بن حسین واعظ کاشفی (867-939ق)، معروف به صفی است که به قلم محمدمراد بن عبدالله قازانی (متوفی 1352ق) از فارسی به عربی ترجمه شده است. قازانی ذیلی بر این اثر به عربی نوشته است که پس از اصل کتاب آمده است. تصحیح و پاورقی‌های کتاب به قلم عاصم ابراهیم کیالی است.
این اثر اولین کتابى است که منحصراً در شرح حال بزرگان مشایخ یک سلسله از اهل تصوف، یعنى سلسله نقشبندیه به زبان فارسی تألیف شده است و ازآنجاکه کتاب‌شناسی توصیفی متن اصلی آن در برنامه موجود است، در این نوشتار نکاتی درباره تعریب ذکر می‌شود:
- بر روی جلد کتاب، به‌اشتباه نام پدر نویسنده، حسین بن علی کاشفی، معروف به واعظ هروی (متوفی 910ق) به‌عنوان مؤلف ذکر شده است. این مطلب در مقالات مختلف پیگیری شده که از آن جمله رسول جعفریان چنین نوشته است: «از ملا حسین واعظ کاشفی پسری با نام فخرالدین صفی‌علی برجای مانده که او نیز آثار و تألیفاتی از خود برجای گذاشته است. صفی در سال 867 تولد یافته و در 939 درگذشته است. مهم‌ترین اثر وی رشحات عین الحیات است که از برجسته‌ترین آثار صوفیانه نیمه اول قرن دهم هجری بوده و آگاهی‌های فراوانی درباره جامی، عبیدالله احرار و دیگر مشایخ صوفیه در این عهد دارد[۱].
به نظر می‌رسید که اشتباه روی جلد سهوی بوده باشد، اما با مشاهده عبارتی از مقدمه کیالی، یقین حاصل شد که سهوی در کار نبوده است. وی در مقدمه‌اش، تفسیر مواهب علیه یا الحسینی را که به‌طور قطع از ملا حسین کاشفی است، نیز به نویسنده اصل کتاب منتسب کرده است: «مؤلف اصل عارف ربانی و عالم صمدانی، مولانا شیخ حسین بن مولانا علی واعظ کاشفی هروی صاحب تفسیر فارسی مشهور به الحسینی از علمای قرن دهم هجری است»؛ لذا مصحح کتاب، به‌اشتباه این اثر مشهور را متعلق به پدر می‌دانسته است.
جالب آنکه قازانی مترجم عربی، کتاب را از آن فخرالدین علی مشهور به صفی فرزند ملا حسین واعظ کاشفی هروی دانسته است که نظر صواب است[۲]؛ البته آنچه محقق اثر با استناد به آن، کتاب را به ملا حسین کاشفی نسبت داده، کلام عمر رضا کحاله در «معجم المؤلفين» است[۳].
همچنین در بخش استدراکات متن اصلی رشحات عین الحیات، دیدگاه عمر رضا کحاله رد شده است: «مولانا ملا حسین واعظ کاشفى سبزوارى شخصیت بارز علمى قرن نهم و پدر مؤلف کتاب که در سال 910ق درگذشته، قطعاً در زمان تألیف کتاب رشحات زنده بوده؛ با وجود این در سراسر این کتاب هرجا که اسمى از او برده شده، علاوه بر اینکه همه جا با عبارت‌هاى دعایى، چون: عليهالرحمة و رحمةالله‌عليه، همراه است. اصولاً سیاق سخن نیز طورى است که او را در شمار مردگان معرفى مى‌کند؛ مثل: «خدمت والدى عليهالرحمة به فقیر مىگفتند» و «والد راقم این حروف عليهالرحمة ملازمت حضرت مخدوم بسیار مىکردند»[۴].
- عاصم ابراهیم کیالی، مصحح اثر در مقدمه‌اش ابتدا به تبیین جایگاه والای علما و اینکه علما وارثان انبیا هستند، پرداخته است. سپس در رابطه با اصل فارسی کتاب، ترجمه عربی آن و محتوای کتب تصوف، توضیحات مختصری ارائه نموده است[۵].
- محمدمراد بن عبدالله قازانی، مترجم کتاب در مقدمه‌اش به اهمیت رشحات در نزد صوفیه اشاره کرده و آن را کتاب بالینی سالک در سفر و حضر دانسته که نباید دقیقه‌ای از دقایق طریقتش آن را ترک کند[۶].
- «ذيل رشحات عين الحياة» قازانی، 120 صفحه انتهایی کتاب را به خود اختصاص داده است. قازانی در ابتدای آن پیش از ورود به بحث چنین نوشته که چون از ترجمه رشحات از فارسی به عربی فارغ شده است، تصمیم به نوشتن تراجم مشایخی گرفته که زمان آنها از زمان مؤلف رشحات متأخر بوده است. وی در این بخش به ذکر شرح حال تعداد دیگری از مشایخ نقشبندیه پرداخته و در انتهای آن کیفیت سیر و سلوک مشایخ صوفیه نقشبندیه را با تبیین توبه و شروط آن، صحبت به‌حسب ظاهر و باطن، مراقبه و سیر و سلوک در اسم ظاهر و باطن مورد بررسی قرار داده است[۷].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمات کتاب.
- جعفریان، رسول، «ملا حسین واعظ کاشفی و کتاب روضة الشهداء»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله آینه پژوهش، مرداد و شهریور 1374، شماره 33، صفحه 20 تا 38.
- کحاله، عمر رضا، «معجم المؤلفين»، الجزء الرابع، بیروت، دارإحياء التراث العربي، بی‌تا.
- معینیان علی‌اصغر، تذکر لازم در پایان کتاب «رشحات عین الحیات»، اثر فخرالدین صفی، علی بن حسین، تصحیح علی‌اصغر معینیان، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی، 1356ش.