كشف الفضائح اليونانية و رشف النصايح الإيمانية

كشف الفضائح اليونانية و رشف النصايح الإيمانية
پدیدآوران	سهروردی، عمر بن محمد(نویسنده) مناعی، عایشه یوسف (محقق)
ناشر	دارالسلام
مکان نشر	مصر - قاهره
چاپ	1
موضوع	تصوف - دفاعيه‌ها و رديه‌ها فلسفه‌اسلامی - دفاعيه‌ها و رديه‌ها فلسفه يونان - دفاعيه‏‌ها و رديه‎‏ها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BBR‎‏ ‎‏766‎‏ ‎‏/‎‏ک‎‏5
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

كشف الفضائح اليونانية و رشف النصايح الإيمانية اثر شهاب‌الدین عمر بن محمد سهروردی (متوفی 632ق)، کتابی است در رد فلسفه.

تحقیق و تصحیح کتاب، به قلم رئيس دانشكده شريعت اسلامی قطر؛ عایشه یوسف مناعی صورت گرفته است.

زبان و زمان تألیف

کتاب به زبان عربی و در جمادی‌الاول‎ سال‎ 621‎ق تألیف شده است.

اهمیت کتاب

این کتاب پس از «عوارف المعارف»، از مهم‎ترین و معروف‎ترین آثار سهروردی است.

ساختار

کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در پانزده باب و دو خاتمه، تنظیم شده است.

گزارش محتوا

مقدمه محقق، دارای دو بخش بوده و در آن، به توضیح روش تحقیق و توصیف نسخ خطی، پرداخته شده است.

مقدمه مؤلف، به موضوع ابواب کتاب، اشاره گردیده است.

این اثر سهروردی‎ پس‎ از‎ انتشار، در میان دانشیان و فاضلان سده هفتم و هشتم شهرت زیای یافت و پشتیبانان و مخالفان پیدا کرد‎. ضیاءالدین ابوالحسن مسعود بن محمود شیرازی از عالمان و مشایخ نام‌بردار سده هفتم (م 655) با این‎ اثر‎ سهروردی خصومت می‌ورزید و در کتابی به نام «كشف الأسرار الإيمانية و هتك الأستار الحطامية» در رد و جواب آن پرداخت؛ به‌طوری‌که پس از چندی آن کتاب را به دو رساله دیگر در خصوص حکمت‎ اسلام و عظمت شأن و شوکت حکمای مسلمان، مذیل کند یکی به نام «اشارات الواصلین» و دیگری «الرسالة الكنه»؛ اما همچنان که «تهافت التهافت» ابن رشد، هرگز نتوانست بر رونق و بازار «تهافت الفلاسفة» محمد‎ غزالی‎، اثری کاری و نابودکننده داشته باشد، ردیه مسعود شیرازی نیز نتوانست از شهرت و رونق اثر حاضر بکاهد، چنانچه در سده هشتم، به قول معین‌الدین یزدی «از میامن دولت‎ محمدی‎ و صفای نیت مؤلف، شهرت و قبول این کتاب هم‌عنان صبا، به آفاق رسیده و با انوار خورشید به اطراف اقالیم مشهور، مذکور گشته، اهل‌دل را انیس روح‌افزای‎ شد‎ ‎و سالکان راه حق را جلیس غم‎زدای آمد».

سهروردی در این کتاب کوشیده است که الهیات اسلامی، مسائل روح، نبوت، معاد و حشرونشر و صفات و اخلاق و افعال باری‌تعالی را‎ در‎ پانزده‎ باب و یک خاتمه، تبیین کند و بر‎ خواننده‎ گمراه که به مطالعه آراء فلاسفه می‌پردازد، پیدا سازد که انقطاع از علوم عقلی و تعلق به علوم اسلامی، سرمایه رستگاری‎ و درستکاری است. از آن روی که مؤلف بر علوم اسلامی‎ اعم‎ از علوم ظاهری و باطنی، تسلط کامل داشته، در این زمینه کاملاً موفق و فیروز است، ولیکن در نااستوار نمودن آراء فلاسفه‎ و ناپخته‎ نشان‎ دادن نکات فلسفی، بسیار ضعیف و حتی در حد یک نویسنده‎ مقلد است. با آنکه سهروردی از غزالی و آثار ضد فلسفی او، مانند «تهافت الفلاسفة» و «مقاصد الفلاسفة» تمتع یافته‎ و بهره‎ برده‎ است، ولی هرگز نتوانسته چون غزالی، یک‎یک از مباحث فلسفی‎ را‎ برشمارد و به رد و انکار آن‌ها بپردازد.

وی در این کتاب دو نوع شناخت را در مقابل‎ همدیگر‎ می‌گذارد‎: شناختی که از روی ایمان و اشراق است و به‌وسیله قلب تحصیل می‌گردد و شناختی‎ که‎ محل‎ اخذ آن عقل است -شناخت عقلانی و در واقع مؤلف کوشیده است که مناظره گونه‌ای‎ میان‎ انواع‎ دوگانه شناخت قلبی و عقلی- به وجود بیاورد و سعی کرده است که شناخت ایمانی را مستند‎ به‎ مواد مقبول اسلامی، همچون آیات قرآنی و احادیث نبوی و روایات مأثور و مروی سازد و شناخت عقلانی‎ را‎ در‎ حد شعار و به‌دوراز هرگونه اسناد به جزئیات دقایق فلسفی، سست و ناپخته بنماید‎. ازاین‌رو فلاسفه را با شنویه و دهریه و مجوس و صابئه و هرکسی که با ارتباط عقل به جست‌وجوی‎ الهیات‎ می‌روند، هم‎سیر و هم‌داستان می‌داند، به‌طوری‌که هرگز‎ به حقایق امر و فطرت و خلقت نائل نمی‌آیند.

سهروردی می‌نویسد که: مقدمه و سررشته‎ فکری که فلاسفه‎ را‎ به گمراهی می‌کشاند این است که معتقدند «الواحد لا يصدر عنه الا الواحد» درحالی‌که‎ این نظرشان از چند جهت‎ باطل‎ است. دیگر از بدعت‎های شنیع‎ فلاسفه‎، به نظر سهروردی آن است که صانع پاک‎ را علة العلل نام‎ می‌نهند‎. وی این نظر را‎، شرک‎ و کفر و الحاد صرف می‌داند، زیرا که «علت به‌اصطلاح فلاسفه عبارت است از هر‎ چیزی‎ که امری از او صادر‎ شود چون‎ از‎ وجود علت به جمیع‎ اجزاء‎ تأثیر حاصل گردد و جمله معلول‎ واجب‎ الصدور بود؛ بنابراین معلول ثانی علت موجود معلول ثالث بود و به‌حسب وجود اثر، هیچ فرق‎ میان‎ موجود مبدأ ثانی نباشد. بنای همه معلولات‎ در‎ صفت مبدائی ایجاب‎ با‎ مبدأ‎ اول شریک باشند» و این‎ کفر است و شرک، شرکی که از شرک بت‌پرست هم با ابعادش گمراه‌کننده‌تر است.

به نظر سهروردی‎، دیگر‎ از آراء ناپخته و گمراه‌کننده فلاسفه، آن است‎ که‎ به‎ موجبیت‎ ذات‎، قائل شدند و چون‎ به‌حکم «الفاسد يدعو‎ الی الفاسد»، فساد، فساد را می‎طلبد، بسیاری از آراء باطل دیگر از آنان سر زد. از آن‎ جمله‎ است قدم عالم که بنابراین عقیده، تقدم ذات حق بر عالم مقدم زمانی نیست، زیرا که معنی قدیم، عدم مسبوقیت است به‌حسب زمان و چون صانع بر مصنوع تقدم دارد فلاسفه از‎ تقدم‎ زمانی احتراز کردند و به تقدم ذاتی قائل شدند.

روی اعتراضات سهروردی در این کتاب،‎ نه‌تنها با فلاسفه است بلکه بر ارباب هیئت و نجوم که با فلاسفه در مواردی اشتراک و تشابه دارند، نیز انتقاداتی دارد؛ اما مسلم است که سهروردی هرگز به رد آراء ریاضی و طبی و ارباب هیئت و نجوم نپرداخته بلکه جای‌جای در هندسه و حساب و ریاضی و طب، سخن گفته و تلاش کرده است که میان اقوال ارباب ریاضی و طب‎ و نجوم‎ و اخبار و روایات اسلامی را جمع کند؛ اما طعن زبان و سهم بیان سهروردی در این کتاب، بیشتر متوجه ابن‌ سینا و فارابی است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب، به همراه فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده محقق، در انتهای کتاب آمده است.

در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع و اشاره به اختلاف نسخ، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. هروی، نجیب مایل، «اثری از سهروردی در ستیز با فلسفه»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کیهان اندیشه، آذر و دی 1364، شماره 6، (6 صفحه- از 64 تا 69).