ظفرنامه؛ تاریخ فتوحات امیر تیمور گورکان، ماجرای خونین‌ترین قتل عام شهرهای ایران
| ظفرنامه: تاریخ فتوحات امیر تیمور گورکان: ماجرای خونین‌ترین قتل عام شهرهای ایران | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شامی، نظام‌الدین (نویسنده) احمدپناهی، محمد (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | ماجرای خونین ترین قتل عام شهرهای ایران |
| ناشر | بامداد |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1363 ش |
| چاپ | 1 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ظفرنامه‌ى شامى يا «تاريخ فتوحات امير تيمور گوركانى»، تألیف «مولانا نظام‌الدين عبدالواسع شامى»، از مورخان و شاعران و فضلاى قرن 8 و اوايل قرن 9 هجرى قمرى است. ظفرنامه شامى، قديمى‌ترين تاريخى است كه پيرامون زندگى و فتوحات تيمور نوشته شده است و چون مؤلف از نزدیک شاهد بسيارى از وقايع و حوادث بوده، از اين رو تاريخ صحيح و دقيق‌ترى راجع به تيمور و فتوحات او به دست داده است؛ تا آن جا كه تمام جنايات و خونريزى‌هاى چنگيز و تيمور و ظلم و ستم جباران را كه در حق مردم بى‌گناه مرتكب شده بودند، به خوبى به تصوير مى‌كشد.
گزارش محتوا
مؤلف در شنب غازان تبريز متولد شد، به همين دليل به «شنب غازانى» نيز معروف است. در جوانى به بغداد رفت و در آن جا روزگار گذراند تا اين كه تيمور در سال 795 هجرى قمرى آن ناحيه را تسخير كرد و او را نزد خود فراخواند و امر به تألیف تاريخ زندگى و فتوحات خود كرد.
بنابراین او به درخواست تيمور تألیف كتاب ظفرنامه را در 804 هجرى شروع كرد. نظام‌الدين شامى در 806 هجرى همراه تيمور به آذربايجان رفت و با اجازه‌ى او در تبريز ماند و تا پايان عمر در آن جا زندگى كرد.
«شرف‌الدين على يزدى» مؤلف «ظفرنامه‌ى يزدى» در تألیف اثر خود از اين كتاب بهره برده، ولى اشاره‌اى به آن نكرده است.
نظام‌الدين شامى آن طور كه خود در آغاز كتاب خويش، يادآور شده است سعى داشته، تاريخ امير تيمور را به زبانى ساده بنويسد تا همگان آن را درك كنند. سخن ملك الشعرا بهار نيز دال بر اين است كه اين كتاب در كمال سادگى و دقت تحرير شده است.
و ديگر اديبان معاصر نيز نظر استاد بهار را تكرار و تائيد نموده‌اند. ولى در جاهاى مختلف كتاب ظفرنامه شامى، نشانه‌هايى از نثر فنى را مشاهده مى‌كنيم. به طورى كه نمى‌توانيم، ادعا كنيم اين اثر، نثر كاملا يك دست و ساده‌اى دارد. به ويژه كه آثار تقليد از نثر فنى؛ همچون، ترجمه كليلة و دمنة، مرزبان نامه، تاريخ جهانگشاى جوينى در اين كتاب آشكار است.
اين كتاب در كمال سادگى و دقت تحرير شده است، چرا كه وى معتقد است كه با شيوه سخن آرايى و نقش پيرايى و به كار بردن تشبيه و استعاره در ضمن كلام مقصود در ميان فوت مى‌شود و همگان را نيروى درك معانى چنان سخنى نيست.
نظر شامى را مى‌توان نشانه دل زدگى نويسندگان پايان قرن هشتم و آغاز قرن نهم از زياده روى‌هاى نويسندگان پيش از آنان در استفاده از صنايع و ديگر آرايش‌هاى كلام دانست، و اين نظر تقريبا تا پايان اين عهد همچنان به قوت خود باقى بود، منتهى نفوذ زبان عربى و همچنين لغات تركى و مغولى در زبان فارسى به پايه‌اى رسيده بود كه ديگر حفظ سادگى انشاء و سلامت زبان اصيل فارسى حتى در آثار ساده آن زمان هم ميسر نمى‌نمود.
در مورد ظفرنامه شامى، حكم كلى نمى‌توان صادر كرد و سبک نگارش آن را دقيقا و تماما نثر ساده و مرسل شمرد. هر چند كه بيشتر در هنگام روايت وقايع و حوادث به سبک مرسل گرايش دارد؛ ولى هر جا كه مجال مى‌يابد، علاقه خويش را به نثر فنى آشكار مى‌كنند: از يك طرف توصيفات خيال انگيز، به كار بردن فنون بيانى و بديعى، تضمين آيات و روايات، استشهاد به اشعار و امثله شاعران پيشين و... از طرف ديگر بسيارى واژه‌هاى عربى، تركى و مغولى نيز بر دشوارى سبک نثر اين كتاب مى‌افزايد.
منابع مقاله
- متن و مقدمه كتاب
- مجله زبان و ادبيات فارسى، دانشگاه سيستان و بلوچستان، سال سوم بهار و تابستان 1384، عنوان مقاله سبک شناسى نثر ظفرنامه، نوشته: دكتر محمد امير مشهدى