الحاشية علی حاشية الخفري علی شرح القوشچي علی التجريد: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - '{{وابسته‌ها}}' به '{{وابسته‌ها}} ')
    جز (جایگزینی متن - '}}↵↵↵'''' به '}} '''')
     
    (۴۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR01102J1.jpg|بندانگشتی|الحاشیة علی حاشیة الخفري علی شرح القوشچي علی التجرید]]
    | تصویر =NUR01102J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =الحاشیة علی حاشیة الخفري علی شرح القوشچي علی التجرید
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =الحاشیه الخفریه علی الشرح الجدید للتجرید. شرح
    |-
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|الحاشیة علی حاشیة الخفري علی شرح القوشچي علی التجرید
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    |data-type='otherBookNames'|الحاشیه الخفریه علی الشرح الجدید للتجرید. شرح


    تجرید الکلام فی تحریر العقاید الاسلام. شرح
    تجرید الکلام فی تحریر العقاید الاسلام. شرح
    خط ۱۴: خط ۹:


    الحاشیة علی الحاشیة الجمالیة
    الحاشیة علی الحاشیة الجمالیة
    |-
    | پدیدآوران =
    |پدیدآورندگان
    [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد]] (نویسنده)
    |data-type='authors'|[[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد]] (نويسنده)


    [[قوشچی، علی بن محمد]] (نويسنده)
    [[قوشچی، علی بن محمد]] (نویسنده)


    [[خفری، محمد بن احمد]] (نويسنده)
    [[خفری، محمد بن احمد]] (نویسنده)


    [[آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین]] (نويسنده)
    [[آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین]] (نویسنده)


    [[سبزواری، هادی بن مهدی]] (نويسنده)
    [[سبزواری، هادی بن مهدی]] (نویسنده)


    [[استادی، رضا]] (محقق)
    [[استادی، رضا]] (محقق)
    |-
    | زبان =عربی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏210‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏6‎‏ ‎‏ت‎‏30227
    |data-type='language'|عربی
    | موضوع =
    |-
    خفری، محمد بن احمد، - 957ق. الحاشیه الخفریه علی الشرح الجدید للتجرید - نقد و تفسیر
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏210‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏6‎‏ ‎‏ت‎‏30227
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|خفری، محمد بن احمد، - 957ق. الحاشیه الخفریه علی الشرح الجدید للتجرید - نقد و تفسیر


    قوشچی، علی بن محمد - 879ق. شرح تجرید الاعتقاد - نقد و تفسیر
    قوشچی، علی بن محمد - 879ق. شرح تجرید الاعتقاد - نقد و تفسیر


    نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد، 597 - 672ق. تجرید الکلام فی تحریر العقاید الاسلام - نقد و تفسیر
    نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، 597 - 672ق. تجرید الکلام فی تحریر العقاید الاسلام - نقد و تفسیر


    کلام شیعه امامیه - متون قدیمی تا قرن 14
    کلام شیعه امامیه - متون قدیمی تا قرن 14
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    موتمر المحقق الخوانساري
    |data-type='publisher'|موتمر المحقق الخوانساري
    | مکان نشر =قم - ایران
    |-
    | سال نشر = 1378 ش  
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|قم - ایران
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 1378 هـ.ش  
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE1102AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


     
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01102AUTOMATIONCODE
    == معرفى اجمالى ==
    | چاپ =1
     
    | تعداد جلد =1
     
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =01102
    '''الحاشية على حاشية الخفري على شرح القوشجي على التجريد'''، مجموعه چند نظر و انتقاد در مورد برخى از مباحث الهيات به معناى اخص است كه در آن، نظر برخى از انديشمندان اسلامى - از [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] گرفته تا [[قوشچی، علی بن محمد|قوشجى]] و [[خفری، محمد بن احمد|شمس‌الدين محمد [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] و [[سبزواری، هادی بن مهدی|حكيم ملا هادى سبزوارى]] و [[آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین|آقا جمال خوانسارى]] - مطرح شده است.
    | کتابخوان همراه نور =01102
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}
    '''الحاشية على حاشية الخفري على شرح القوشجي على التجريد'''، مجموعه چند نظر و انتقاد در مورد برخى از مباحث الهيات به معناى اخص است كه در آن، نظر برخى از انديشمندان اسلامى - از [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] گرفته تا [[قوشچی، علی بن محمد|قوشجى]] و [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] و [[سبزواری، هادی بن مهدی|حكيم ملا هادى سبزوارى]] و [[آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین|آقا جمال خوانسارى]] - مطرح شده است.


    چون اين اثر به زبان عربى قديم و همچنين به‌صورت فنى و اصطلاحى و پيچيده و ناظر به ساير آرا و انديشه‌ها نوشته شده، مخاطبانش محدود به استادان و پژوهشگران آشنا با ادبيات قديمى فرهنگ و كلام اسلامى است.
    چون اين اثر به زبان عربى قديم و همچنين به‌صورت فنى و اصطلاحى و پيچيده و ناظر به ساير آرا و انديشه‌ها نوشته شده، مخاطبانش محدود به استادان و پژوهشگران آشنا با ادبيات قديمى فرهنگ و كلام اسلامى است.
    خط ۶۷: خط ۵۱:
    كتاب توسط [[استادی، رضا |آيت‌الله رضا استادى]] تصحيح شده است.
    كتاب توسط [[استادی، رضا |آيت‌الله رضا استادى]] تصحيح شده است.


    == ساختار ==
    ==ساختار==
     
     
    كتاب حاضر از يك مقدمه و شش بخش به ترتيب ذيل تشكيل شده است:
    كتاب حاضر از يك مقدمه و شش بخش به ترتيب ذيل تشكيل شده است:


    خط ۷۹: خط ۶۱:
    # تعليقات بر حاشيه سبزوارى.
    # تعليقات بر حاشيه سبزوارى.


    == گزارش محتوا ==
    ==گزارش محتوا==
     
     
    در مورد مباحث كتاب چند نكته گفتنى است:
    در مورد مباحث كتاب چند نكته گفتنى است:


    #نام كتاب بر روى جلد كتاب چنين است: «الحاشية على حاشية الخفري على شرح التجريد»، ولى در صفحه اول و صفحه شناسنامه به اين صورت است: «الحاشية على حاشية الخفري على شرح القوشجي على التجريد تأليف الآقا جمال الخوانساري(ره) و الحاشية على الحاشية الجمالية تأليف الحاج ملا هادي السبزواري(ره)».
    #نام كتاب بر روى جلد كتاب چنين است: «الحاشية على حاشية الخفري على شرح التجريد»، ولى در صفحه اول و صفحه شناسنامه به اين صورت است: «الحاشية على حاشية الخفري على شرح القوشجي على التجريد تأليف الآقا جمال الخوانساري(ره) و الحاشية على الحاشية الجمالية تأليف الحاج ملا هادي السبزواري(ره)».
    #مصحح محترم در مقدمه‌اش كه زمان و مكان نگارشش را مشخص نكرده، يادآور شده است كه رساله [[تجريد الاعتقاد|تجريد الكلام]] [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] از زمان تأليف تاكنون همواره مورد توجه علما و حوزه‌هاى علميه بوده و شرح‌هاى فراوانى دارد كه مهم‌ترين آنها اين چهار شرح است: [[كشف المراد في شرح تجريد الاعتقاد|كشف المراد]]، تأليف [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]]؛ تسديد العقائد، معروف به شرح قديم، تأليف محمود بن ابى‌القاسم اصفهانى؛ شرح علاء الدين قوشجى، معروف به شرح جديد و [[شوارق الإلهام في شرح تجريد الكلام (انتشارات مهدوی)|شرح [[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|ملا عبدالرزاق لاهيجى]] (شوارق الإلهام)]]. ايشان افزوده است: كتاب‌هاى متعدّدى، تأليف دانشمندان شيعه و سنى به‌عنوان حاشيه بر شرح تجريد قوشجى در دست است كه يكى از آنها حاشيه شمس‌الدين محمد بن احمد [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] از دانشمندان سده دهم مى‌باشد. اين حاشيه فقط بر قسمتى از بخش الهيات شرح تجريد قوشجى است و گروهى از دانشمندان بر حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] يادشده حاشيه نوشته‌اند كه از جمله آنان اين هفت نفرند: شيخ حسين بن ابراهيم تنكابنى، از شاگردان [[ملا صدراى شيرازى]]؛ ميرزا ابراهيم بن [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]](كتاب ايشان حاشيه بر حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] و نيز حاشيه بر حاشيه دوانى بر شرح تجريد قوشجى است)؛ [[سلطان‌العلماء، حسین بن محمد|سيد حسين بن رفيع‌ الدين مرعشى]]، معروف به [[سلطان‌العلماء، حسین بن محمد|سلطان‌العلماء]]؛ ملا شمساى گيلانى (كتاب او حاشيه بر الهيات شرح تجريد قوشجى و حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] است)؛ [[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|[[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|ملا عبدالرزاق لاهيجى]]، داماد ملا صدراى شيرازى؛ ملا محمدقاسم اصفهانى و ملا شمساى كشميرى.
    #مصحح محترم در مقدمه‌اش كه زمان و مكان نگارشش را مشخص نكرده، يادآور شده است كه رساله [[تجريد الاعتقاد|تجريد الكلام]] [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] از زمان تأليف تاكنون همواره مورد توجه علما و حوزه‌هاى علميه بوده و شرح‌هاى فراوانى دارد كه مهم‌ترين آنها اين چهار شرح است: [[كشف المراد في شرح تجريد الاعتقاد|كشف المراد]]، تأليف [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]]؛ تسديد العقائد، معروف به شرح قديم، تأليف محمود بن ابى‌القاسم اصفهانى؛ شرح علاءالدين قوشجى، معروف به شرح جديد و [[شوارق الإلهام في شرح تجريد الكلام (انتشارات مهدوی)|شرح ملا عبدالرزاق لاهيجى (شوارق الإلهام)]]. ايشان افزوده است: كتاب‌هاى متعدّدى، تأليف دانشمندان شيعه و سنى به‌عنوان حاشيه بر شرح تجريد قوشجى در دست است كه يكى از آنها حاشيه شمس‌الدين محمد بن احمد [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] از دانشمندان سده دهم مى‌باشد. اين حاشيه فقط بر قسمتى از بخش الهيات شرح تجريد قوشجى است و گروهى از دانشمندان بر حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] يادشده حاشيه نوشته‌اند كه از جمله آنان اين هفت نفرند: شيخ حسین بن ابراهیم تنكابنى، از شاگردان [[ملا صدراى شيرازى]]؛ ميرزا ابراهیم بن [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]](كتاب ايشان حاشيه بر حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] و نيز حاشيه بر حاشيه دوانى بر شرح تجريد قوشجى است)؛ [[سلطان‌العلماء، سید حسین بن محمد|سيد‌ ‎حسين بن رفيع‌الدين مرعشى]]، معروف به [[سلطان‌العلماء، سید حسین بن محمد|سلطان‌العلماء]]؛ ملا شمساى گیلانى (كتاب او حاشيه بر الهيات شرح تجريد قوشجى و حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] است)؛ [[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|[[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|ملا عبدالرزاق لاهيجى]]، داماد ملا صدراى شيرازى؛ ملا محمدقاسم اصفهانى و ملا شمساى كشميرى.
    #:يكى از تأليفات [[آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین|آقا جمال خوانسارى(ره)]] حاشيه بر حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] است و ايشان در اين كتاب به حواشى هفت‌گانه‌اى كه در بالا ياد شد، نظر داشته و مطالبى از آنها نقل و نقد نموده است؛ از اولى، با عبارت «بعض الأفاضل»، از دومى، با «بعض الفضلاء المعاصرين»، از سومى، با «بعض الفضلاء»، از چهارمى، با «بعض المحشّين» و يا «بعضهم»، از پنجمى، با «بعض المحقّقين»، از ششمى، با عبارت «بعض الحواشي» و از هفتمى با عبارت «قيل» ياد كرده است.<ref>همان، ص 3 - 5</ref>
    #:يكى از تأليفات [[آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین|آقا جمال خوانسارى(ره)]] حاشيه بر حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] است و ايشان در اين كتاب به حواشى هفت‌گانه‌اى كه در بالا ياد شد، نظر داشته و مطالبى از آنها نقل و نقد نموده است؛ از اولى، با عبارت «بعض الأفاضل»، از دومى، با «بعض الفضلاء المعاصرين»، از سومى، با «بعض الفضلاء»، از چهارمى، با «بعض المحشّين» و يا «بعضهم»، از پنجمى، با «بعض المحقّقين»، از ششمى، با عبارت «بعض الحواشي» و از هفتمى با عبارت «قيل» ياد كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/10601/1/3 همان، ص3 - 5]</ref>
    #همچنين مصحح محترم تأكيد كرده است: درحالى‌كه شرح تجريد قوشجى شامل شش مقصد است و مقصد سوم آن در اثبات صانع و صفات اوست كه يك دهم كتاب را تشكيل مى‌دهد، حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] فقط بر يك پنجم همين مقصد سوم مى‌باشد. حاشيه آقا جمال خوانسارى بر حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] فقط بر يك سوم آن و شامل بحث‌هاى اثبات صانع، صفت قدرت و صفت علم خداى متعال است.<ref>همان، ص 7</ref>
    #همچنين مصحح محترم تأكيد كرده است: درحالى‌كه شرح تجريد قوشجى شامل شش مقصد است و مقصد سوم آن در اثبات صانع و صفات اوست كه يك دهم كتاب را تشكيل مى‌دهد، حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] فقط بر يك پنجم همين مقصد سوم مى‌باشد. حاشيه آقا جمال خوانسارى بر حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] فقط بر يك سوم آن و شامل بحث‌هاى اثبات صانع، صفت قدرت و صفت علم خداى متعال است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/10601/1/7 همان، ص7]</ref>
    #مصحح محترم در مورد حاشيه آقا جمال خوانسارى بر حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]]، شماره نسخه‌هاى خطى را يادآورشده كه هنگام تصحيح و تحقيق اين حاشيه در اختيارش بوده و در مورد حاشيه حاج ملا هادى سبزوارى افزوده است كه اين حاشيه بر اساس نسخه منحصر و مغلوط آن چاپ شده است و هرجا كه مشكل عبارت‌ها، حتّى با تصحيح قياسى هم حلّ نمى‌شده با گذاردن چند نقطه آن عبارت حذف شده است.<ref>همان، ص 9</ref>
    #مصحح محترم در مورد حاشيه آقا جمال خوانسارى بر حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]]، شماره نسخه‌هاى خطى را يادآورشده كه هنگام تصحيح و تحقيق اين حاشيه در اختيارش بوده و در مورد حاشيه حاج ملا هادى سبزوارى افزوده است كه اين حاشيه بر اساس نسخه منحصر و مغلوط آن چاپ شده است و هرجا كه مشكل عبارت‌ها، حتّى با تصحيح قياسى هم حلّ نمى‌شده با گذاردن چند نقطه آن عبارت حذف شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/10601/1/9 همان، ص9]</ref>
    #مصحح محترم يادآور شده است كه: تعليقات [[نوری، علی بن جمشید|ملا على نورى]]، از هامش يكى از نسخه‌هاى خطى حاشيه جماليه كه در اختيار ما است (نسخه شماره 7347، كتابخانه آيت‌الله مرعشى رحمه الله) نقل شد و بعيد نيست كه اين تعليقات، بخشى از حواشى ايشان بر حاشيه جماليه (نه همه آن) باشد. همچنين تعليقات آقا جمال، از هامش چند نسخه خطى نقل شد و احتمال اينكه اين تعليقات نيز كمى ناقص باشد وجود دارد؛ زيرا همين نسخه‌ها كه ما تعليقات يادشده را از آنها نقل كرديم در مقايسه با هم كم و زياد دارند.<ref>همان، ص 9</ref>
    #مصحح محترم يادآور شده است كه: تعليقات [[نوری، علی بن جمشید|ملا على نورى]]، از هامش يكى از نسخه‌هاى خطى حاشيه جماليه كه در اختيار ما است (نسخه شماره 7347، كتابخانه آيت‌الله مرعشى رحمه‌الله) نقل شد و بعيد نيست كه اين تعليقات، بخشى از حواشى ايشان بر حاشيه جماليه (نه همه آن) باشد. همچنين تعليقات آقا جمال، از هامش چند نسخه خطى نقل شد و احتمال اينكه اين تعليقات نيز كمى ناقص باشد وجود دارد؛ زيرا همين نسخه‌ها كه ما تعليقات يادشده را از آنها نقل كرديم در مقايسه با هم كم و زياد دارند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/10601/1/9 همان، ص9]</ref>
    #به دليل آنكه مخاطبان كتاب حاضر، عبارت از پژوهشگران و متخصصان كلام اسلامى هستند و مطالب به‌صورت پيچيده و ناظر به ساير آرا و انديشه‌ها («شرح بر شرح» و «شرح بر شرح بر شرح» و «نقد بر نقد» و «نقد بر نقد بر نقد») نوشته شده، عرضه گزارش محتوا، به‌ويژه به شكل خلاصه بسيار مشكل است.
    #به دليل آنكه مخاطبان كتاب حاضر، عبارت از پژوهشگران و متخصصان كلام اسلامى هستند و مطالب به‌صورت پيچيده و ناظر به ساير آرا و انديشه‌ها («شرح بر شرح» و «شرح بر شرح بر شرح» و «نقد بر نقد» و «نقد بر نقد بر نقد») نوشته شده، عرضه گزارش محتوا، به‌ويژه به شكل خلاصه بسيار مشكل است.


    == وضعيت كتاب ==
    == وضعيت كتاب ==
     
    پاورقى‌هاى اثر حاضر، غالباً ً استنادى است و گاه توضيحى<ref>به‌طور مثال بنگريد به: [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/10601/1/126 متن كتاب، ص126، پاورقى 2]</ref>. كتاب حاضر با اهتمام كنگره بزرگداشت [[محقق خوانساری، حسین بن محمد|محقق خوانسارى]] منتشر شده و آيت‌الله رضا استادى نيز آن را تصحيح كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/10601/1/16 مقدمه كتاب، ص16 - 18]</ref>البته همان‌طوركه خود مصحح محترم يادآور شده، ايشان در انجام اين تصحيح، موفقيت صددرصد را به دست نياورده است. گفتنى است كه چند سال بعد از انتشار اين متن تصحيح‌شده، سركار خانم دكتر فيروزه ساعتچيان، فقط بخش تعليقه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] بر الهيات شرح تجريد ملا على قوشچى از مجموعه حاضر را بار ديگر به‌صورت علمى تصحيح و همراه با مقدمه‌اى عالمانه منتشر كرده است. شايان ذكر است كه نسخه تصحيح‌شده دكتر ساعتچيان نسبت به بخش تعليقه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] در اثر حاضر، مفصل‌تر است؛ گويى كه ايشان به نسخه كامل دست يافته است.
     
    پاورقى‌هاى اثر حاضر، غالباً استنادى است و گاه توضيحى (به‌طور مثال بنگريد به: متن كتاب، ص 126، پاورقى 2). كتاب حاضر با اهتمام كنگره بزرگداشت [[محقق خوانساری، حسین بن محمد|محقق خوانسارى]] منتشر شده و آيت‌الله رضا استادى نيز آن را تصحيح كرده است.<ref>مقدمه كتاب، ص 16 - 18</ref>البته همان‌طوركه خود مصحح محترم يادآور شده، ايشان در انجام اين تصحيح، موفقيت صددرصد را به دست نياورده است. گفتنى است كه چند سال بعد از انتشار اين متن تصحيح‌شده، سركار خانم دكتر فيروزه ساعتچيان، فقط بخش تعليقه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] بر الهيات شرح تجريد ملا على قوشچى از مجموعه حاضر را بار ديگر به‌صورت علمى تصحيح و همراه با مقدمه‌اى عالمانه منتشر كرده است. شايان ذكر است كه نسخه تصحيح‌شده دكتر ساعتچيان نسبت به بخش تعليقه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] در اثر حاضر، مفصل‌تر است؛ گويى كه ايشان به نسخه كامل دست يافته است.




    ==پانويس ==
    ==پانويس ==
    <references />
    <references/>


    == منابع مقاله ==
    ==منابع مقاله==


    1. مقدمه و متن كتاب.
    #مقدمه و متن كتاب.
    #تعليقه بر الهيات شرح تجريد ملا على قوشچى، شمس‌الدين محمد بن احمد [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]]، مقدمه و تصحيح فيروزه ساعتچيان، انتشارات ميراث مكتوب، چاپ اول، تهران، 1382ش.


    2. تعليقه بر الهيات شرح تجريد ملا على قوشچى، شمس‌الدين محمد بن احمد [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]]، مقدمه و تصحيح فيروزه ساعتچيان، انتشارات ميراث مكتوب، چاپ اول، تهران، 1382ش.


    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    == وابسته‌ها ==
    {{وابسته‌ها}}


    [[مجموعه مصنفات حکیم مؤسس آقا علی مدرس طهرانی]]
    [[مجموعه مصنفات حکیم مؤسس آقا علی مدرس طهرانی]]


    == پیوندها ==
     
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/10601 مطالعه کتاب الحاشیة علی حاشیة الخفري علی شرح القوشچي علی التجرید در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:کلام و عقاید]]
    [[رده:کلام و عقاید]]
    [[رده:آثار کلی (مناظرات کلامی، مذاهب کلامی)]]
    [[رده:آثار کلی (مناظرات کلامی، مذاهب کلامی)]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۰۳

    الحاشیة علی حاشیة الخفري علی شرح القوشچي علی التجرید
    الحاشية علی حاشية الخفري علی شرح القوشچي علی التجريد
    پدیدآوراننصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (نویسنده)

    قوشچی، علی بن محمد (نویسنده)

    خفری، محمد بن احمد (نویسنده)

    آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین (نویسنده)

    سبزواری، هادی بن مهدی (نویسنده)

    استادی، رضا (محقق)
    عنوان‌های دیگرالحاشیه الخفریه علی الشرح الجدید للتجرید. شرح

    تجرید الکلام فی تحریر العقاید الاسلام. شرح

    شرح تجرید الاعتقاد. شرح

    الحاشیة علی الحاشیة الجمالیة
    ناشرموتمر المحقق الخوانساري
    مکان نشرقم - ایران
    سال نشر1378 ش
    چاپ1
    موضوعخفری، محمد بن احمد، - 957ق. الحاشیه الخفریه علی الشرح الجدید للتجرید - نقد و تفسیر

    قوشچی، علی بن محمد - 879ق. شرح تجرید الاعتقاد - نقد و تفسیر

    نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، 597 - 672ق. تجرید الکلام فی تحریر العقاید الاسلام - نقد و تفسیر

    کلام شیعه امامیه - متون قدیمی تا قرن 14
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏210‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏6‎‏ ‎‏ت‎‏30227
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    الحاشية على حاشية الخفري على شرح القوشجي على التجريد، مجموعه چند نظر و انتقاد در مورد برخى از مباحث الهيات به معناى اخص است كه در آن، نظر برخى از انديشمندان اسلامى - از خواجه نصيرالدين طوسى گرفته تا قوشجى و خفرى و حكيم ملا هادى سبزوارى و آقا جمال خوانسارى - مطرح شده است.

    چون اين اثر به زبان عربى قديم و همچنين به‌صورت فنى و اصطلاحى و پيچيده و ناظر به ساير آرا و انديشه‌ها نوشته شده، مخاطبانش محدود به استادان و پژوهشگران آشنا با ادبيات قديمى فرهنگ و كلام اسلامى است.

    كتاب توسط آيت‌الله رضا استادى تصحيح شده است.

    ساختار

    كتاب حاضر از يك مقدمه و شش بخش به ترتيب ذيل تشكيل شده است:

    1. بخشى از شرح قوشجى؛
    2. بخشى از حاشيه خفرى؛
    3. حاشيه آقا جمال خوانسارى بر حاشيه خفرى؛
    4. حاشيه سبزوارى بر حاشيه آقا جمال خوانسارى بر حاشيه خفرى؛
    5. تعليقات بر حاشيه آقا جمال خوانسارى؛
    6. تعليقات بر حاشيه سبزوارى.

    گزارش محتوا

    در مورد مباحث كتاب چند نكته گفتنى است:

    1. نام كتاب بر روى جلد كتاب چنين است: «الحاشية على حاشية الخفري على شرح التجريد»، ولى در صفحه اول و صفحه شناسنامه به اين صورت است: «الحاشية على حاشية الخفري على شرح القوشجي على التجريد تأليف الآقا جمال الخوانساري(ره) و الحاشية على الحاشية الجمالية تأليف الحاج ملا هادي السبزواري(ره)».
    2. مصحح محترم در مقدمه‌اش كه زمان و مكان نگارشش را مشخص نكرده، يادآور شده است كه رساله تجريد الكلام خواجه نصيرالدين طوسى از زمان تأليف تاكنون همواره مورد توجه علما و حوزه‌هاى علميه بوده و شرح‌هاى فراوانى دارد كه مهم‌ترين آنها اين چهار شرح است: كشف المراد، تأليف علامه حلّى؛ تسديد العقائد، معروف به شرح قديم، تأليف محمود بن ابى‌القاسم اصفهانى؛ شرح علاءالدين قوشجى، معروف به شرح جديد و شرح ملا عبدالرزاق لاهيجى (شوارق الإلهام). ايشان افزوده است: كتاب‌هاى متعدّدى، تأليف دانشمندان شيعه و سنى به‌عنوان حاشيه بر شرح تجريد قوشجى در دست است كه يكى از آنها حاشيه شمس‌الدين محمد بن احمد خفرى از دانشمندان سده دهم مى‌باشد. اين حاشيه فقط بر قسمتى از بخش الهيات شرح تجريد قوشجى است و گروهى از دانشمندان بر حاشيه خفرى يادشده حاشيه نوشته‌اند كه از جمله آنان اين هفت نفرند: شيخ حسین بن ابراهیم تنكابنى، از شاگردان ملا صدراى شيرازى؛ ميرزا ابراهیم بن ملا صدرا(كتاب ايشان حاشيه بر حاشيه خفرى و نيز حاشيه بر حاشيه دوانى بر شرح تجريد قوشجى است)؛ سيد‌ ‎حسين بن رفيع‌الدين مرعشى، معروف به سلطان‌العلماء؛ ملا شمساى گیلانى (كتاب او حاشيه بر الهيات شرح تجريد قوشجى و حاشيه خفرى است)؛ [[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|ملا عبدالرزاق لاهيجى، داماد ملا صدراى شيرازى؛ ملا محمدقاسم اصفهانى و ملا شمساى كشميرى.
      يكى از تأليفات آقا جمال خوانسارى(ره) حاشيه بر حاشيه خفرى است و ايشان در اين كتاب به حواشى هفت‌گانه‌اى كه در بالا ياد شد، نظر داشته و مطالبى از آنها نقل و نقد نموده است؛ از اولى، با عبارت «بعض الأفاضل»، از دومى، با «بعض الفضلاء المعاصرين»، از سومى، با «بعض الفضلاء»، از چهارمى، با «بعض المحشّين» و يا «بعضهم»، از پنجمى، با «بعض المحقّقين»، از ششمى، با عبارت «بعض الحواشي» و از هفتمى با عبارت «قيل» ياد كرده است.[۱]
    3. همچنين مصحح محترم تأكيد كرده است: درحالى‌كه شرح تجريد قوشجى شامل شش مقصد است و مقصد سوم آن در اثبات صانع و صفات اوست كه يك دهم كتاب را تشكيل مى‌دهد، حاشيه خفرى فقط بر يك پنجم همين مقصد سوم مى‌باشد. حاشيه آقا جمال خوانسارى بر حاشيه خفرى فقط بر يك سوم آن و شامل بحث‌هاى اثبات صانع، صفت قدرت و صفت علم خداى متعال است.[۲]
    4. مصحح محترم در مورد حاشيه آقا جمال خوانسارى بر حاشيه خفرى، شماره نسخه‌هاى خطى را يادآورشده كه هنگام تصحيح و تحقيق اين حاشيه در اختيارش بوده و در مورد حاشيه حاج ملا هادى سبزوارى افزوده است كه اين حاشيه بر اساس نسخه منحصر و مغلوط آن چاپ شده است و هرجا كه مشكل عبارت‌ها، حتّى با تصحيح قياسى هم حلّ نمى‌شده با گذاردن چند نقطه آن عبارت حذف شده است.[۳]
    5. مصحح محترم يادآور شده است كه: تعليقات ملا على نورى، از هامش يكى از نسخه‌هاى خطى حاشيه جماليه كه در اختيار ما است (نسخه شماره 7347، كتابخانه آيت‌الله مرعشى رحمه‌الله) نقل شد و بعيد نيست كه اين تعليقات، بخشى از حواشى ايشان بر حاشيه جماليه (نه همه آن) باشد. همچنين تعليقات آقا جمال، از هامش چند نسخه خطى نقل شد و احتمال اينكه اين تعليقات نيز كمى ناقص باشد وجود دارد؛ زيرا همين نسخه‌ها كه ما تعليقات يادشده را از آنها نقل كرديم در مقايسه با هم كم و زياد دارند.[۴]
    6. به دليل آنكه مخاطبان كتاب حاضر، عبارت از پژوهشگران و متخصصان كلام اسلامى هستند و مطالب به‌صورت پيچيده و ناظر به ساير آرا و انديشه‌ها («شرح بر شرح» و «شرح بر شرح بر شرح» و «نقد بر نقد» و «نقد بر نقد بر نقد») نوشته شده، عرضه گزارش محتوا، به‌ويژه به شكل خلاصه بسيار مشكل است.

    وضعيت كتاب

    پاورقى‌هاى اثر حاضر، غالباً ً استنادى است و گاه توضيحى[۵]. كتاب حاضر با اهتمام كنگره بزرگداشت محقق خوانسارى منتشر شده و آيت‌الله رضا استادى نيز آن را تصحيح كرده است.[۶]البته همان‌طوركه خود مصحح محترم يادآور شده، ايشان در انجام اين تصحيح، موفقيت صددرصد را به دست نياورده است. گفتنى است كه چند سال بعد از انتشار اين متن تصحيح‌شده، سركار خانم دكتر فيروزه ساعتچيان، فقط بخش تعليقه خفرى بر الهيات شرح تجريد ملا على قوشچى از مجموعه حاضر را بار ديگر به‌صورت علمى تصحيح و همراه با مقدمه‌اى عالمانه منتشر كرده است. شايان ذكر است كه نسخه تصحيح‌شده دكتر ساعتچيان نسبت به بخش تعليقه خفرى در اثر حاضر، مفصل‌تر است؛ گويى كه ايشان به نسخه كامل دست يافته است.


    پانويس

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن كتاب.
    2. تعليقه بر الهيات شرح تجريد ملا على قوشچى، شمس‌الدين محمد بن احمد خفرى، مقدمه و تصحيح فيروزه ساعتچيان، انتشارات ميراث مكتوب، چاپ اول، تهران، 1382ش.


    وابسته‌ها