أصول‌الدين (بزدوی): تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'ی‎خ' به 'ی‌خ')
    برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
    جز (جایگزینی متن - '↵↵↵\{\{کاربردهای\sدیگر\|(.*)\s\(ابهام\sزدایی\)\}\}↵↵↵' به ' {{کاربردهای دیگر|$1 (ابهام زدایی)}} ')
    (۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
    خط ۷: خط ۷:
    [[لنس، هانس پيتر]] (محقق)
    [[لنس، هانس پيتر]] (محقق)


    [[سقا، احمد حجازي]] (مصحح)
    [[سقا، احمد حجازی]] (مصحح)


    | زبان =عربي
    | زبان =عربی
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏208‎‏ ‎‏/‎‏ب‎‏4‎‏الف‎‏6  
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏208‎‏ ‎‏/‎‏ب‎‏4‎‏الف‎‏6  
    | موضوع =
    | موضوع =
    خط ۲۱: خط ۲۱:
    | چاپ =1
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =23918
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =14685
    | کتابخوان همراه نور =14685
    | کد پدیدآور =07341
    | کد پدیدآور =07341
    | پس از =
    | پس از =
    | پیش از =
    | پیش از =
    }}
    }}
    {{کاربردهای دیگر|أصول‌الدين (ابهام زدایی)}}


    '''أصول‌الدين'''، تألیف عالم ماتریدی قرن پنجم هجری، [[بزدوی، محمد بن محمد|ابوالیسر محمد بزدوی (پزدوی)]] است که تحقیق آن توسط [[لنس، هانس پيتر|هانس پیتر لنس]] و تعلیقه آن به همت [[سقا، احمد حجازي|احمد حجازی سقا]] صورت گرفته است.
    '''أصول‌الدين'''، تألیف عالم ماتریدی قرن پنجم هجری، [[بزدوی، محمد بن محمد|ابوالیسر محمد بزدوی (پزدوی)]] است که تحقیق آن توسط [[لنس، هانس پيتر|هانس پیتر لنس]] و تعلیقه آن به همت [[سقا، احمد حجازی|احمد حجازی سقا]] صورت گرفته است.


    ماتریدیه یکی از نحله‎های کلامی اهل سنت بشمار می‎رود و از نظر فقهی تابع عقاید [[ابوحنیفه، نعمان بن ثابت|ابوحنیفه]] هستند و این اثر یکی از آثار گران‎بها در این مذهب محسوب می‌شود.
    ماتریدیه یکی از نحله‌های کلامی اهل سنت بشمار می‌رود و از نظر فقهی تابع عقاید [[ابوحنیفه، نعمان بن ثابت|ابوحنیفه]] هستند و این اثر یکی از آثار گران‌بها در این مذهب محسوب می‌شود.


    انگیزه او در نوشتن این کتاب مبارزه با فیلسوفان و روی‌گردانی دانشمندان از علوم کلام و روی آوردنشان به فقه بوده است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: گذشته، ناصر، ج13، ص637]</ref>.
    انگیزه او در نوشتن این کتاب مبارزه با فیلسوفان و روی‌گردانی دانشمندان از علوم کلام و روی آوردنشان به فقه بوده است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: گذشته، ناصر، ج13، ص637]</ref>.
    خط ۳۶: خط ۳۸:


    ==ساختار==
    ==ساختار==
    بعد از دو مقدمه از محقق و مؤلف، نودوشش مسئله در موضوع اعتقادات آمده، سپس برخی از فرقه‎های کلامی شیعه و سنی معرفی شده است.
    بعد از دو مقدمه از محقق و مؤلف، نودوشش مسئله در موضوع اعتقادات آمده، سپس برخی از فرقه‌های کلامی شیعه و سنی معرفی شده است.


    ==گزارش محتوا==
    ==گزارش محتوا==
    محقق در مقدمه زمان و دلیل تحقیق کتاب را نوشته<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/23918/1/3 ر.ک: مقدمه محقق، ص3-4]</ref>، سپس ساختار و دسته‎بندی کتاب را به معرض نمایش گذاشته<ref>ر.ک: همان، ص5-8</ref> و در پایان سیره نویسنده را بیان نموده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/23918/1/9 ر.ک: همان، ص9-12]</ref>. نویسنده در مقدمه‎اش از انگیزه نگارش کتابش سخن به میان آورده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/23918/1/13 ر.ک: مقدمه مؤلف، ص13-14]</ref>.
    محقق در مقدمه زمان و دلیل تحقیق کتاب را نوشته<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/23918/1/3 ر.ک: مقدمه محقق، ص3-4]</ref>، سپس ساختار و دسته‌بندی کتاب را به معرض نمایش گذاشته<ref>ر.ک: همان، ص5-8</ref> و در پایان سیره نویسنده را بیان نموده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/23918/1/9 ر.ک: همان، ص9-12]</ref>. نویسنده در مقدمه‌اش از انگیزه نگارش کتابش سخن به میان آورده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/23918/1/13 ر.ک: مقدمه مؤلف، ص13-14]</ref>.


    [[بزدوی، محمد بن محمد|بزدوی]] در کتاب «أصول ‎الدين»، نظام کلامی خود را که در واقع همان چارچوب فکری مکتب ماتریدیه است، تبیین کرده و توضیح داده است. وی عقاید ماتریدیه را همان باورهای «اهل سنت و جماعت» و روش پیامبر(ص) دانسته و با انگیز مبارزه با اندیشه‎های فلسفی و عقاید گمراهان و بدعت‎گذاران، این کتاب را نوشته است. [[بزدوی، محمد بن محمد|بزدوی]]، فیلسوفان را به سبب عقایدی که در مورد خدا، نبوت و معاد دارند، کافر می‎داند<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: گذشته، ناصر، ج13، ص637]</ref>.
    [[بزدوی، محمد بن محمد|بزدوی]] در کتاب «أصول ‎الدين»، نظام کلامی خود را که در واقع همان چارچوب فکری مکتب ماتریدیه است، تبیین کرده و توضیح داده است. وی عقاید ماتریدیه را همان باورهای «اهل سنت و جماعت» و روش پیامبر(ص) دانسته و با انگیز مبارزه با اندیشه‌های فلسفی و عقاید گمراهان و بدعت‌گذاران، این کتاب را نوشته است. [[بزدوی، محمد بن محمد|بزدوی]]، فیلسوفان را به سبب عقایدی که در مورد خدا، نبوت و معاد دارند، کافر می‌داند<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: گذشته، ناصر، ج13، ص637]</ref>.


    ساختمان هندسی اندیشه‎های کلامی [[بزدوی، محمد بن محمد|بزدوی]] بر دو‎گانه‎انگاری جهان ذهن و جهان عین و مسلم داشتن جهان خارج، همچون یک واقعیت و حقیقت نفس‎الامری است. بدین قرار نخست با سوفسطاییان درگیر می‌شود؛ پس ‎از آن به معرفی منابع معرفت کلامی می‌پردازد و آراء دیگران را در این زمینه نقد می‌کند و تعقل و استدلال را حجت می‌شمارد. وی سپس بحث جواهر و اعراض را پیش می‌کشد تا از رهگذر آن ـ برخلاف اندیشه فیلسوفان ـ به اثبات حدوث کل عالم بپردازد و آن را مقدمه‎ای برای اثبات پدیدآورنده عالم قرار دهد؛ آنگاه در بحث توحید اثبات می‌کند که این پدیدآورنده، واحد است و اندیشه‎های دوگانه و سه‎گانه‎باوران را به ‎نقد می‌کشد<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: همان]</ref>.
    ساختمان هندسی اندیشه‌های کلامی [[بزدوی، محمد بن محمد|بزدوی]] بر دو‎گانه‌انگاری جهان ذهن و جهان عین و مسلم داشتن جهان خارج، همچون یک واقعیت و حقیقت نفس‌الامری است. بدین قرار نخست با سوفسطاییان درگیر می‌شود؛ پس ‎از آن به معرفی منابع معرفت کلامی می‌پردازد و آراء دیگران را در این زمینه نقد می‌کند و تعقل و استدلال را حجت می‌شمارد. وی سپس بحث جواهر و اعراض را پیش می‌کشد تا از رهگذر آن ـ برخلاف اندیشه فیلسوفان ـ به اثبات حدوث کل عالم بپردازد و آن را مقدمه‌ای برای اثبات پدیدآورنده عالم قرار دهد؛ آنگاه در بحث توحید اثبات می‌کند که این پدیدآورنده، واحد است و اندیشه‌های دوگانه و سه‌گانه‌باوران را به ‎نقد می‌کشد<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: همان]</ref>.


    در مبحث ذات الهی، عقیده او این است که خدا شبیه چیزی نیست و از این رهگذر با همه فرقه‎هایی که به تجسیم یا تشبیه معتقدند، درگیر می‌شود و آیه‎های مورد استناد مشبهه را به نفع الهیات تنزیهی تأویل می‌کند. در مورد صفات خدا، تبیین وی از صفات به اندیشه‎های اشاعره در این باب نزدیک می‌شود. او برخلاف معتزله، برای صفات، به حقیقتی ورای ذات معتقد است و این صفات را قائم به ذات می‎داند<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: همان]</ref>.  
    در مبحث ذات الهی، عقیده او این است که خدا شبیه چیزی نیست و از این رهگذر با همه فرقه‌هایی که به تجسیم یا تشبیه معتقدند، درگیر می‌شود و آیه‌های مورد استناد مشبهه را به نفع الهیات تنزیهی تأویل می‌کند. در مورد صفات خدا، تبیین وی از صفات به اندیشه‌های اشاعره در این باب نزدیک می‌شود. او برخلاف معتزله، برای صفات، به حقیقتی ورای ذات معتقد است و این صفات را قائم به ذات می‌داند<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: همان]</ref>.  


    در باب اراده و مشیت الهی، با یکی دانستن این دو، از باور ابوحنیفه فاصله می‌گیرد. او همسو با اهل سنت و جماعت، کلام الهی را قدیم و غیر مخلوق می‎داند و دلایل مخالفان این باور را نقد می‌کند. او بر آن است که خدا قابل دیده‎شدن است و معتقد است که شماری از مؤمنان در بهشت او را می‎بینند. در مبحث نبوت پس از اثبات نبوت عامه، به اثبات نبوت پیامبر(ص) از رهگذر معجزه‎ای چون قرآن می‌پردازد<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: همان]</ref>.
    در باب اراده و مشیت الهی، با یکی دانستن این دو، از باور ابوحنیفه فاصله می‌گیرد. او همسو با اهل سنت و جماعت، کلام الهی را قدیم و غیر مخلوق می‌داند و دلایل مخالفان این باور را نقد می‌کند. او بر آن است که خدا قابل دیده‌شدن است و معتقد است که شماری از مؤمنان در بهشت او را می‌بینند. در مبحث نبوت پس از اثبات نبوت عامه، به اثبات نبوت پیامبر(ص) از رهگذر معجزه‌ای چون قرآن می‌پردازد<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: همان]</ref>.


    در مسئله جبر و اختیار، باز او به «کسب» اشاعره نزدیک می‌شود. او برخلاف معتزله و همسو با اشاعره معتقد است که نمی‎توانیم بگوییم که کاری بر خدا واجب است یا واجب نیست؛ زیرا افعال خدا بر اساس مشیت مطلق اوست، نه بر مقتضای احکام عقل عملی و بر اساس آیاتی از قرآن خدا خبر داده است که گاه در حق بندگان کاری می‌کند که به صلاح آنان نیست. او برخلاف معتزله افعال الهی را معلل به اغراض نمی‎داند، بلکه مشیت مطلق خدا را که مقید به هیچ قیدی نیست، حاکم بر همه‎چیز می‌انگارد<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: همان]</ref>.
    در مسئله جبر و اختیار، باز او به «کسب» اشاعره نزدیک می‌شود. او برخلاف معتزله و همسو با اشاعره معتقد است که نمی‌توانیم بگوییم که کاری بر خدا واجب است یا واجب نیست؛ زیرا افعال خدا بر اساس مشیت مطلق اوست، نه بر مقتضای احکام عقل عملی و بر اساس آیاتی از قرآن خدا خبر داده است که گاه در حق بندگان کاری می‌کند که به صلاح آنان نیست. او برخلاف معتزله افعال الهی را معلل به اغراض نمی‌داند، بلکه مشیت مطلق خدا را که مقید به هیچ قیدی نیست، حاکم بر همه‌چیز می‌انگارد<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: همان]</ref>.


    در مسئله وعد و وعید، [[بزدوی، محمد بن محمد|بزدوی]] همچون مرجئه از وعیدیه سخت دور می‌شود و بر آن است که مرتکبان کبیره در دوزخ نمی‎مانند و شاید اصلاً به آنجا نروند. در باب ایمان، وی همان باور اشاعره را تأیید می‌کند. درباره اثبات روز رستاخیز، استدلال وی مبتنی بر حکمت عملی و عدل خداوند درباره کسانی است که در دنیا کیفر نمی‎بینند. چیزی که ما را به یاد استدلال امانوئل کانت فیلسوف آلمانی در این باب می‌اندازد<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: همان]</ref>.
    در مسئله وعد و وعید، [[بزدوی، محمد بن محمد|بزدوی]] همچون مرجئه از وعیدیه سخت دور می‌شود و بر آن است که مرتکبان کبیره در دوزخ نمی‌مانند و شاید اصلاً به آنجا نروند. در باب ایمان، وی همان باور اشاعره را تأیید می‌کند. درباره اثبات روز رستاخیز، استدلال وی مبتنی بر حکمت عملی و عدل خداوند درباره کسانی است که در دنیا کیفر نمی‌بینند. چیزی که ما را به یاد استدلال امانوئل کانت فیلسوف آلمانی در این باب می‌اندازد<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: همان]</ref>.


    در مبحث امامت و سیاست، بر پایه اینکه امام باید از همه برتر باشد، همچون سایر اهل سنت، ابوبکر را خلیفه شایسته پس از پیامبر(ص) می‎داند و باور شیعه را مردود می‌شمارد و معزول کردن امام را در هنگام تخلف روا نمی‎داند<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: همان]</ref>.
    در مبحث امامت و سیاست، بر پایه اینکه امام باید از همه برتر باشد، همچون سایر اهل سنت، ابوبکر را خلیفه شایسته پس از پیامبر(ص) می‌داند و باور شیعه را مردود می‌شمارد و معزول کردن امام را در هنگام تخلف روا نمی‌داند<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8448 ر.ک: همان]</ref>.


    نویسنده در پایان، فرقه‎های شیعه، خوارج، قدریه و معتزله، جبریه، مرجئه و مجسمه را به‎اختصار معرفی می‌کند.
    نویسنده در پایان، فرقه‌های شیعه، خوارج، قدریه و معتزله، جبریه، مرجئه و مجسمه را به‌اختصار معرفی می‌کند.


    او در معرفی شیعه (و به تعبیر وی، روافض)، در ابتدا اعتقاد آنان را درباره امامت بازگو می‌کند، سپس به غلات شیعه می‌پردازد و برخی از تفکرات آن‎ها را به معرض نمایش می‌گذارد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/23918/1/254 ر.ک: متن کتاب، ص254]</ref>.
    او در معرفی شیعه (و به تعبیر وی، روافض)، در ابتدا اعتقاد آنان را درباره امامت بازگو می‌کند، سپس به غلات شیعه می‌پردازد و برخی از تفکرات آن‌ها را به معرض نمایش می‌گذارد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/23918/1/254 ر.ک: متن کتاب، ص254]</ref>.


    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==
    در این اثر گاه به جملات ناقصی (افتادگی یک یا چند کلمه) برمی‌خوریم که با سه یا چند نقطه مشخص شده است. چنین به نظر می‎رسد که محقق کتاب، هانس پیتر لنس، نسخه خطی ناخوانا در دست داشته است. در این موارد و مواردی که نسخه خطی با متن کتاب مطابقت ندارد، احمد حجازی سقا، در پاورقی به آن افتادگی و آنچه در نسخه خطی است، اشاره می‌کند و گاه واژه‎ای را که با جمله مطابقت نداشته باشد، با لفظ «الصواب:» متذکر می‌شود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/23918/1/70 ر.ک: همان، پاورقی ص70]</ref>.
    در این اثر گاه به جملات ناقصی (افتادگی یک یا چند کلمه) برمی‌خوریم که با سه یا چند نقطه مشخص شده است. چنین به نظر می‌رسد که محقق کتاب، هانس پیتر لنس، نسخه خطی ناخوانا در دست داشته است. در این موارد و مواردی که نسخه خطی با متن کتاب مطابقت ندارد، احمد حجازی سقا، در پاورقی به آن افتادگی و آنچه در نسخه خطی است، اشاره می‌کند و گاه واژه‌ای را که با جمله مطابقت نداشته باشد، با لفظ «الصواب:» متذکر می‌شود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/23918/1/70 ر.ک: همان، پاورقی ص70]</ref>.


    ==پانویس==
    ==پانویس==
    خط ۷۱: خط ۷۳:


    ==وابسته‌ها==
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}
    [[أصول‌الدين (تمیمی بغدادی)]]
    [[أصول‌الدين (تمیمی بغدادی)]]


    خط ۸۲: خط ۸۶:
       
       
    [[رده:آثار کلی (مناظرات کلامی، مذاهب کلامی)]]
    [[رده:آثار کلی (مناظرات کلامی، مذاهب کلامی)]]
    [[رده:25 دی الی 24 بهمن]]
    [[رده:25 دی الی 24 بهمن96]]
    [[رده:25 دی الی 24 بهمن(97)]]

    نسخهٔ ‏۳۰ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۱۳

    أصول‌الدين (بزدوی)
    أصول‌الدين (بزدوی)
    پدیدآورانبزدوی، محمد بن محمد (نویسنده)

    لنس، هانس پيتر (محقق)

    سقا، احمد حجازی (مصحح)
    ناشرالمکتبة الأزهرية للتراث
    مکان نشرمصر - قاهره
    چاپ1
    موضوعکلام ماتریدی - قرن 5ق.
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏208‎‏ ‎‏/‎‏ب‎‏4‎‏الف‎‏6
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    أصول‌الدين، تألیف عالم ماتریدی قرن پنجم هجری، ابوالیسر محمد بزدوی (پزدوی) است که تحقیق آن توسط هانس پیتر لنس و تعلیقه آن به همت احمد حجازی سقا صورت گرفته است.

    ماتریدیه یکی از نحله‌های کلامی اهل سنت بشمار می‌رود و از نظر فقهی تابع عقاید ابوحنیفه هستند و این اثر یکی از آثار گران‌بها در این مذهب محسوب می‌شود.

    انگیزه او در نوشتن این کتاب مبارزه با فیلسوفان و روی‌گردانی دانشمندان از علوم کلام و روی آوردنشان به فقه بوده است.[۱].

    نویسنده‎ این کتاب را در جمادی‌الاولی سال 481ق، نوشته است.[۲].

    ساختار

    بعد از دو مقدمه از محقق و مؤلف، نودوشش مسئله در موضوع اعتقادات آمده، سپس برخی از فرقه‌های کلامی شیعه و سنی معرفی شده است.

    گزارش محتوا

    محقق در مقدمه زمان و دلیل تحقیق کتاب را نوشته[۳]، سپس ساختار و دسته‌بندی کتاب را به معرض نمایش گذاشته[۴] و در پایان سیره نویسنده را بیان نموده است.[۵]. نویسنده در مقدمه‌اش از انگیزه نگارش کتابش سخن به میان آورده است.[۶].

    بزدوی در کتاب «أصول ‎الدين»، نظام کلامی خود را که در واقع همان چارچوب فکری مکتب ماتریدیه است، تبیین کرده و توضیح داده است. وی عقاید ماتریدیه را همان باورهای «اهل سنت و جماعت» و روش پیامبر(ص) دانسته و با انگیز مبارزه با اندیشه‌های فلسفی و عقاید گمراهان و بدعت‌گذاران، این کتاب را نوشته است. بزدوی، فیلسوفان را به سبب عقایدی که در مورد خدا، نبوت و معاد دارند، کافر می‌داند[۷].

    ساختمان هندسی اندیشه‌های کلامی بزدوی بر دو‎گانه‌انگاری جهان ذهن و جهان عین و مسلم داشتن جهان خارج، همچون یک واقعیت و حقیقت نفس‌الامری است. بدین قرار نخست با سوفسطاییان درگیر می‌شود؛ پس ‎از آن به معرفی منابع معرفت کلامی می‌پردازد و آراء دیگران را در این زمینه نقد می‌کند و تعقل و استدلال را حجت می‌شمارد. وی سپس بحث جواهر و اعراض را پیش می‌کشد تا از رهگذر آن ـ برخلاف اندیشه فیلسوفان ـ به اثبات حدوث کل عالم بپردازد و آن را مقدمه‌ای برای اثبات پدیدآورنده عالم قرار دهد؛ آنگاه در بحث توحید اثبات می‌کند که این پدیدآورنده، واحد است و اندیشه‌های دوگانه و سه‌گانه‌باوران را به ‎نقد می‌کشد[۸].

    در مبحث ذات الهی، عقیده او این است که خدا شبیه چیزی نیست و از این رهگذر با همه فرقه‌هایی که به تجسیم یا تشبیه معتقدند، درگیر می‌شود و آیه‌های مورد استناد مشبهه را به نفع الهیات تنزیهی تأویل می‌کند. در مورد صفات خدا، تبیین وی از صفات به اندیشه‌های اشاعره در این باب نزدیک می‌شود. او برخلاف معتزله، برای صفات، به حقیقتی ورای ذات معتقد است و این صفات را قائم به ذات می‌داند[۹].

    در باب اراده و مشیت الهی، با یکی دانستن این دو، از باور ابوحنیفه فاصله می‌گیرد. او همسو با اهل سنت و جماعت، کلام الهی را قدیم و غیر مخلوق می‌داند و دلایل مخالفان این باور را نقد می‌کند. او بر آن است که خدا قابل دیده‌شدن است و معتقد است که شماری از مؤمنان در بهشت او را می‌بینند. در مبحث نبوت پس از اثبات نبوت عامه، به اثبات نبوت پیامبر(ص) از رهگذر معجزه‌ای چون قرآن می‌پردازد[۱۰].

    در مسئله جبر و اختیار، باز او به «کسب» اشاعره نزدیک می‌شود. او برخلاف معتزله و همسو با اشاعره معتقد است که نمی‌توانیم بگوییم که کاری بر خدا واجب است یا واجب نیست؛ زیرا افعال خدا بر اساس مشیت مطلق اوست، نه بر مقتضای احکام عقل عملی و بر اساس آیاتی از قرآن خدا خبر داده است که گاه در حق بندگان کاری می‌کند که به صلاح آنان نیست. او برخلاف معتزله افعال الهی را معلل به اغراض نمی‌داند، بلکه مشیت مطلق خدا را که مقید به هیچ قیدی نیست، حاکم بر همه‌چیز می‌انگارد[۱۱].

    در مسئله وعد و وعید، بزدوی همچون مرجئه از وعیدیه سخت دور می‌شود و بر آن است که مرتکبان کبیره در دوزخ نمی‌مانند و شاید اصلاً به آنجا نروند. در باب ایمان، وی همان باور اشاعره را تأیید می‌کند. درباره اثبات روز رستاخیز، استدلال وی مبتنی بر حکمت عملی و عدل خداوند درباره کسانی است که در دنیا کیفر نمی‌بینند. چیزی که ما را به یاد استدلال امانوئل کانت فیلسوف آلمانی در این باب می‌اندازد[۱۲].

    در مبحث امامت و سیاست، بر پایه اینکه امام باید از همه برتر باشد، همچون سایر اهل سنت، ابوبکر را خلیفه شایسته پس از پیامبر(ص) می‌داند و باور شیعه را مردود می‌شمارد و معزول کردن امام را در هنگام تخلف روا نمی‌داند[۱۳].

    نویسنده در پایان، فرقه‌های شیعه، خوارج، قدریه و معتزله، جبریه، مرجئه و مجسمه را به‌اختصار معرفی می‌کند.

    او در معرفی شیعه (و به تعبیر وی، روافض)، در ابتدا اعتقاد آنان را درباره امامت بازگو می‌کند، سپس به غلات شیعه می‌پردازد و برخی از تفکرات آن‌ها را به معرض نمایش می‌گذارد[۱۴].

    وضعیت کتاب

    در این اثر گاه به جملات ناقصی (افتادگی یک یا چند کلمه) برمی‌خوریم که با سه یا چند نقطه مشخص شده است. چنین به نظر می‌رسد که محقق کتاب، هانس پیتر لنس، نسخه خطی ناخوانا در دست داشته است. در این موارد و مواردی که نسخه خطی با متن کتاب مطابقت ندارد، احمد حجازی سقا، در پاورقی به آن افتادگی و آنچه در نسخه خطی است، اشاره می‌کند و گاه واژه‌ای را که با جمله مطابقت نداشته باشد، با لفظ «الصواب:» متذکر می‌شود[۱۵].

    پانویس

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. گذشته، ناصر، دایرة‎المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد 13، مرکز دایرة‎المعارف بزرگ اسلامی، تهران، چاپ اول، 1383ش.


    وابسته‌ها