آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - ' (ع)' به '(ع)')
    جز (جایگزینی متن - '.↵==' به '. ==')
    برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
    (۴۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR10684J1.jpg|بندانگشتی|آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان]]
    | تصویر =NUR10684J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان
    [[اقتداری، احمد]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =فارسی
    |نام های دیگر کتاب
    | کد کنگره =‏DSR‎‏ ‎‏2139‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏7‎‏آ‎‏2
    |data-type='otherBookNames'|
    | موضوع =
    |-
    | ناشر =
    |پدیدآورندگان
    انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
    |data-type='authors'|[[اقتداری، احمد]] (نويسنده)
    | مکان نشر =تهران - ایران
    |-
    | سال نشر = 1375 ش
    |زبان  
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10684AUTOMATIONCODE
    |data-type='language'|فارسی
    | چاپ =2
    |-
    | تعداد جلد =1
    |کد کنگره  
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =10684
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏DSR‎‏ ‎‏2139‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏7‎‏آ‎‏2
    | کتابخوان همراه نور =10684
    |-
    | کد پدیدآور =
    |موضوع  
    | پس از =
    |data-type='subject'|
    | پیش از =
    |-
    }}
    |ناشر  
    '''آثار شهرهاى باستانى سواحل و جزاير خليج فارس و درياى عمان'''، تأليف [[احمد اقتدارى]] (م1304) به زبان فارسی است. نویسنده انگیزه خود را تحقيق درباره شهرهاى كهن كرانه‌هاى خليج فارس و درياى عمان و جزاير این دريا كه با گذشت زمان حتى نام آنها از خاطرها رفته، و تنها در دل پراسرار كتب نام برخى از آنها به جا مانده است، دانسته است.
    |data-type='publisher'|انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
    |-
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|تهران - ایران
    |-
    |سال نشر
    |data-type='publishYear'| 1375 هـ.ش
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE10684AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    ==ساختار==
    کتاب؛ مشتمل بر یک مقدمه و 21 فصل مى‌باشد كه در هر فصل یکى از شهرها مورد بررسى قرار گرفته است. فصول کتاب از بخش‌هایى با عناوین مشابه تشكيل شده است. در ابتدا جغرافياى شهر و سپس جغرافياى تاريخى شهر مورد بررسى قرار مى‌گیرد. در بخش‌هاى بعد نيز آثار، بناهاى تاريخى، اشياء و مكشوفات آن شهر مورد مطالعه قرار مى‌گیرد.


    '''آثار شهرهاى باستانى سواحل و جزاير خليج فارس و درياى عمان'''، تأليف [[احمد اقتدارى]] (م1304) به زبان فارسى است. نويسنده انگيزه خود را تحقيق درباره شهرهاى كهن كرانه‌هاى خليج فارس و درياى عمان و جزاير اين دريا كه با گذشت زمان حتى نام آنها از خاطرها رفته، و تنها در دل پراسرار كتب نام برخى از آنها به جا مانده است، دانسته است.
    ==گزارش محتوا==
     
    در این اثر تمامى شهرهاى باستانى سواحل و جزاير خليج فارس و درياى عمان به ترتيب ذيل مورد مطالعه قرار گرفته است:
    == ساختار ==
    #شهرهاى ساحل خليج فارس و درياى عمان: مهروبان، سى‌نيز، گناوه، توز و دشتستان، ريشهر، دشتى و تنگستان، بتانه و بردستان، سيراف، نابند و كوشكنار، كنگ و لنگه، گمبرون و سورو، جرون و میناب، و شهرتيس.
     
    #جزيره‌هاى خليج فارس: هرموز و لارك و كشم و هنگام، كيش و سرّى، خارك، اوال و میش‌ماهيگ و ایکاروس.
     
    با توجه به اينكه خواننده مى‌تواند به راحتى به مطالب مرتبت با هر شهر كه با نثرى شيوا و روان نوشته شده مراجعه و از اوضاع آن در گذشته و حال اطلاع يابد، در این نوشتار تنها به ذكر برخى نكات و ویژگى‌هاى کتاب بسنده مى‌شود.
    کتاب؛ مشتمل بر يك مقدمه و 21 فصل مى‌باشد كه در هر فصل يكى از شهرها مورد بررسى قرار گرفته است. فصول کتاب از بخش‌هايى با عناوين مشابه تشكيل شده است. در ابتدا جغرافياى شهر و سپس جغرافياى تاريخى شهر مورد بررسى قرار مى‌گيرد. در بخش‌هاى بعد نيز آثار، بناهاى تاريخى، اشياء و مكشوفات آن شهر مورد مطالعه قرار مى‌گيرد.
    نویسنده در تأليف اثر تنها به منابع کتابخانه‌اى بسنده نكرده و زحمات طاقت‌فرسايى را متحمل شده و آن‌گونه كه خود مى‌گوید: «در هر فرصت و هر موقعيت ديگر با هواپيما، زورق، كشتى، اتومبيل، اسب، الاغ، استر، شتر و پياده از درون دره‌ها و بيابان‌ها و گذرگاه‌هاى بى‌آب و علف و بر قلّه و كمركش كوه‌ها گذشتم، كاویدم و جستجو كردم، یک بار در دريا غوطه‌ور شدم، بار ديگر از رنج بى‌آبى و ناخوشى در معرض تلف افتادم، به جزيره‌هاى غيرمسكون شتافتم و تا سواحل جنوبى خليج فارس و امارات آن به جستجو و عكسبردارى پرداختم... بعضى را با سفر و ديدار، برخى را با خواستن کتاب‌ها و مجلات و عكس‌ها و گزارش‌هاى باستان شناسى وارسى و كنجكاوى نمودم و حاصل این ديدارها و پژوهش‌ها را به صورت کتاب حاضر درآوردم».
     
    آخرين مطالعات باستان‌شناسان دانماركى و كاوش‌هاى علمى كه در ساحل جنوبى خليج فارس به عمل آمده و گزارش‌هاى این حفارى‌ها در سال 1348ش كه به زبان‌هاى دانماركى و انگليسى منتشر شده بود، با اقتباس و تلخيص مناسب ترجمه و به صورت فصلى جداگانه با تصاویر و نقشه‌ها به کتاب افزوده شده است. همچنين برای ذكر آثار سيراف قديم، گذشته از فصل خاصى كه با نام «سيراف» و به شيوه ساير فصول آمده است، آخرين و دقيق‌ترين نتايج حفّارى علمى كه به وسيله گروه باستان‌شناس انگليسى در آن محل انجام گرفته و حاصل تحقيقات به صورت گزارش‌هایى در سال 1347 و 1348ش به زبان انگليسى منتشر شده است، در فصل بيست و یکم به نام «مرده ريگ مرده شهر» با تصاویر آثار مكشوفه و بازمانده آمده است تا مجموعه‌اى كامل از نظرات مستند و مطالعات دانشمندان در دسترس علاقه‌مندان قرار گیرد.
    == گزارش محتوا ==
    نویسنده بسيارى از مطالب را از منابع به صورت مستقيم نقل قول مى‌كند؛ به عنوان مثال فصل اول با نقل توصيف ناصر خسرو از شهر مهروبان آغاز شده است. سپس به ذكر ابنيه و بناهاى تاريخى این شهر و وضعيت آنها در زمان خودش مى‌پردازد. گاه مطالب با یک ضرب‌المثل آغاز مى‌شود: «اگر دنيا حلقه انگشترى باشد هرموز نگین آنست.» به گفته نویسنده این مثل در زمان آبادانى هرمز رايج بوده است.
     
    تطبيق اطلاعات منابع تاريخى از جمله شيوه‌هاى نگارشى نویسنده است كه اوضاع هر شهر را در گذشته و زمان تأليف کتاب مقايسه كرده و برداشت‌هایى خوبى به دست مى‌دهد. یکى از قديمى‌ترين مصنفين اسلامى كه به نام او مكرر اشاره شده، ابن خرداذبه است. او در توصيف جزيره كيش مى‌گوید:
     
    «جزيره كيش چهار فرسخ عرض و طول دارد و در آن جا نخلستان و اراضى مزروع و گله‌هاى مواشى يافت مى‌شود و مغاص مرواريد هم در آن جا هست، زيرا مردم آن به مرواريد خيلى توجه دارند و اهمیت مى‌گذارند». در ادامه نویسنده، اضافه مى‌كند كه از این گفته چنين استنباط مى‌شود كه جزيره كيش سابقاً خيلى بيش از امروز حاصلخيز بوده است و مخصوصاً جمعيت زيادى داشته كه در آن‌جا سكونت داشته‌اند.
    در اين اثر تمامى شهرهاى باستانى سواحل و جزاير خليج فارس و درياى عمان به ترتيب ذيل مورد مطالعه قرار گرفته است:
    در گزارش اوضاع هر شهر موضوعاتى؛ مانند رودخانه‌ها، چشمه‌ها و قنوات، آب و هوا، كوه‌ها، باغات، اوضاع اجتماعى و صنايع و بسيارى ديگر از موضوعات آمده است. گزارشاتى كه نویسنده از اوضاع مذهبى و روابط مذاهب و فرق مى‌دهد، از مطالب ارزشمند کتاب است كه در شناخت اوضاع اجتماعى شهرها و جزاير خليج فارس حائز اهمیت است. به عنوان نمونه در فصل هفدهم کتاب مى‌خوانيم: «ساكنين محلى این جزيره افرادى نسبتاً قوى‌البنيه و ورزيده هستند، خصوصا در دريانوردى. مذهب آنها شيعه و سنى، ولى روابط آنها خوب و حتى وصلت هم بين ايشان مى‌شود. مقبره‌ى امامزاده محمد حنفيه كه معروف است از اولاد [[امام على(ع)|حضرت امیر]](ع) مى‌باشد، در این جزيره زيارتگاه شیعیان است».
     
    از نكات قابل توجه کتاب كه حاكى از كاوش‌هاى دقيق و محققانه نویسنده است، دسته‌بندى‌هایى است كه از اماكن و آثار تاريخى سواحل خليج فارس ارائه مى‌دهد كه در ضمن آنها رسوم و سنت‌هاى رايج در بين مردم ذكر شده است. وى در شرح یکى از این ابنيه مى‌نویسد: «در سراسر جنوب ایران بقاع متعددى به نام «قدمگاه» وجود دارد و در سواحل خليج فارس تقريبا مى‌توان گفت در هر ده و بندر مهمى قدمگاهى بنا شده و محل «دخيل» و «نذر و نياز» دريانوردان و زنان ساحل‌نشين است. ساختمان قدمگاه‌ها بر سه نوع است». سپس به تشريح ویژگى‌هاى هر قدمگاه و ذكر نام برخى از آنها اشاره مى‌كند.
    #شهرهاى ساحل خليج فارس و درياى عمان: مهروبان، سى‌نيز، گناوه، توز و دشتستان، ريشهر، دشتى و تنگستان، بتانه و بردستان، سيراف، نابند و كوشكنار، كنگ و لنگه، گمبرون و سورو، جرون و ميناب، و شهرتيس.
    #جزيره‌هاى خليج فارس: هرموز و لارك و كشم و هنگام، كيش و سرّى، خارك، اوال و ميش‌ماهيگ و ايكاروس.
     
    با توجه به اينكه خواننده مى‌تواند به راحتى به مطالب مرتبت با هر شهر كه با نثرى شيوا و روان نوشته شده مراجعه و از اوضاع آن در گذشته و حال اطلاع يابد، در اين نوشتار تنها به ذكر برخى نكات و ويژگى‌هاى کتاب بسنده مى‌شود.
     
    نويسنده در تأليف اثر تنها به منابع کتابخانه‌اى بسنده نكرده و زحمات طاقت‌فرسايى را متحمل شده و آن‌گونه كه خود مى‌گويد: «در هر فرصت و هر موقعيت ديگر با هواپيما، زورق، كشتى، اتومبيل، اسب، الاغ، استر، شتر و پياده از درون دره‌ها و بيابان‌ها و گذرگاه‌هاى بى‌آب و علف و بر قلّه و كمركش كوه‌ها گذشتم، كاويدم و جستجو كردم، يك بار در دريا غوطه‌ور شدم، بار ديگر از رنج بى‌آبى و ناخوشى در معرض تلف افتادم، به جزيره‌هاى غيرمسكون شتافتم و تا سواحل جنوبى خليج فارس و امارات آن به جستجو و عكسبردارى پرداختم... بعضى را با سفر و ديدار، برخى را با خواستن کتاب‌ها و مجلات و عكس‌ها و گزارش‌هاى باستان شناسى وارسى و كنجكاوى نمودم و حاصل اين ديدارها و پژوهش‌ها را به صورت کتاب حاضر درآوردم».
     
    آخرين مطالعات باستان‌شناسان دانماركى و كاوش‌هاى علمى كه در ساحل جنوبى خليج فارس به عمل آمده و گزارش‌هاى اين حفارى‌ها در سال 1348ش كه به زبان‌هاى دانماركى و انگليسى منتشر شده بود، با اقتباس و تلخيص مناسب ترجمه و به صورت فصلى جداگانه با تصاوير و نقشه‌ها به کتاب افزوده شده است. همچنين براى ذكر آثار سيراف قديم، گذشته از فصل خاصى كه با نام «سيراف» و به شيوه ساير فصول آمده است، آخرين و دقيق‌ترين نتايج حفّارى علمى كه به وسيله گروه باستان‌شناس انگليسى در آن محل انجام گرفته و حاصل تحقيقات به صورت گزارش‌هايى در سال 1347 و 1348ش به زبان انگليسى منتشر شده است، در فصل بيست و يكم به نام «مرده ريگ مرده شهر» با تصاوير آثار مكشوفه و بازمانده آمده است تا مجموعه‌اى كامل از نظرات مستند و مطالعات دانشمندان در دسترس علاقه‌مندان قرار گيرد.
     
    نويسنده بسيارى از مطالب را از منابع به صورت مستقيم نقل قول مى‌كند؛ به عنوان مثال فصل اول با نقل توصيف ناصر خسرو از شهر مهروبان آغاز شده است. سپس به ذكر ابنيه و بناهاى تاريخى اين شهر و وضعيت آنها در زمان خودش مى‌پردازد. گاه مطالب با يك ضرب‌المثل آغاز مى‌شود: «اگر دنيا حلقه انگشترى باشد هرموز نگين آنست.» به گفته نويسنده اين مثل در زمان آبادانى هرمز رايج بوده است.
     
    تطبيق اطلاعات منابع تاريخى از جمله شيوه‌هاى نگارشى نويسنده است كه اوضاع هر شهر را در گذشته و زمان تأليف کتاب مقايسه كرده و برداشت‌هايى خوبى به دست مى‌دهد. يكى از قديمى‌ترين مصنفين اسلامى كه به نام او مكرر اشاره شده، ابن خرداذبه است. او در توصيف جزيره كيش مى‌گويد:
     
    «جزيره كيش چهار فرسخ عرض و طول دارد و در آن جا نخلستان و اراضى مزروع و گله‌هاى مواشى يافت مى‌شود و مغاص مرواريد هم در آن جا هست، زيرا مردم آن به مرواريد خيلى توجه دارند و اهميت مى‌گذارند». در ادامه نويسنده، اضافه مى‌كند كه از اين گفته چنين استنباط مى‌شود كه جزيره كيش سابقاً خيلى بيش از امروز حاصلخيز بوده است و مخصوصا جمعيت زيادى داشته كه در آن‌جا سكونت داشته‌اند.
     
    در گزارش اوضاع هر شهر موضوعاتى؛ مانند رودخانه‌ها، چشمه‌ها و قنوات، آب و هوا، كوه‌ها، باغات، اوضاع اجتماعى و صنايع و بسيارى ديگر از موضوعات آمده است. گزارشاتى كه نويسنده از اوضاع مذهبى و روابط مذاهب و فرق مى‌دهد، از مطالب ارزشمند کتاب است كه در شناخت اوضاع اجتماعى شهرها و جزاير خليج فارس حائز اهميت است. به عنوان نمونه در فصل هفدهم کتاب مى‌خوانيم: «ساكنين محلى اين جزيره افرادى نسبتاً قوى‌البنيه و ورزيده هستند، خصوصا در دريانوردى. مذهب آنها شيعه و سنى، ولى روابط آنها خوب و حتى وصلت هم بين ايشان مى‌شود. مقبره‌ى امامزاده محمد حنفيه كه معروف است از اولاد [[امام على(ع)|حضرت امير]](ع) مى‌باشد، در اين جزيره زيارتگاه شيعيان است».
     
    از نكات قابل توجه کتاب كه حاكى از كاوش‌هاى دقيق و محققانه نويسنده است، دسته‌بندى‌هايى است كه از اماكن و آثار تاريخى سواحل خليج فارس ارائه مى‌دهد كه در ضمن آنها رسوم و سنت‌هاى رايج در بين مردم ذكر شده است. وى در شرح يكى از اين ابنيه مى‌نويسد: «در سراسر جنوب ايران بقاع متعددى به نام «قدمگاه» وجود دارد و در سواحل خليج فارس تقريبا مى‌توان گفت در هر ده و بندر مهمى قدمگاهى بنا شده و محل «دخيل» و «نذر و نياز» دريانوردان و زنان ساحل‌نشين است. ساختمان قدمگاه‌ها بر سه نوع است». سپس به تشريح ويژگى‌هاى هر قدمگاه و ذكر نام برخى از آنها اشاره مى‌كند.
     
    == وضعيت ==
     
     
    در انتهاى کتاب ابتدا فهرست مندرجات و سپس فهرست اعلام، اشخاص، اقوام، موزه‌ها، دانشگاه‌ها، مؤسسات، کتاب‌ها و کتابخانه‌ها يك جا به ترتيب حروف الفبا آمده است.
     
    == منابع ==


    ==وضعیت کتاب==
    در انتهاى کتاب ابتدا فهرست مندرجات و سپس فهرست اعلام، اشخاص، اقوام، موزه‌ها، دانشگاه‌ها، مؤسسات، کتاب‌ها و کتابخانه‌ها یک جا به ترتيب حروف الفبا آمده است.


    ==منابع مقاله==
    مقدمه و متن کتاب.
    مقدمه و متن کتاب.


     
    ==وابسته‌ها==
    == پیوندها ==
    {{وابسته‌ها}}
     
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:تاریخ]]
    [[رده:تاریخ ایران]]

    نسخهٔ ‏۲۸ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۰۰

    آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان
    آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان
    پدیدآوراناقتداری، احمد (نویسنده)
    ناشرانجمن آثار و مفاخر فرهنگی
    مکان نشرتهران - ایران
    سال نشر1375 ش
    چاپ2
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏DSR‎‏ ‎‏2139‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏7‎‏آ‎‏2
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    آثار شهرهاى باستانى سواحل و جزاير خليج فارس و درياى عمان، تأليف احمد اقتدارى (م1304) به زبان فارسی است. نویسنده انگیزه خود را تحقيق درباره شهرهاى كهن كرانه‌هاى خليج فارس و درياى عمان و جزاير این دريا كه با گذشت زمان حتى نام آنها از خاطرها رفته، و تنها در دل پراسرار كتب نام برخى از آنها به جا مانده است، دانسته است.

    ساختار

    کتاب؛ مشتمل بر یک مقدمه و 21 فصل مى‌باشد كه در هر فصل یکى از شهرها مورد بررسى قرار گرفته است. فصول کتاب از بخش‌هایى با عناوین مشابه تشكيل شده است. در ابتدا جغرافياى شهر و سپس جغرافياى تاريخى شهر مورد بررسى قرار مى‌گیرد. در بخش‌هاى بعد نيز آثار، بناهاى تاريخى، اشياء و مكشوفات آن شهر مورد مطالعه قرار مى‌گیرد.

    گزارش محتوا

    در این اثر تمامى شهرهاى باستانى سواحل و جزاير خليج فارس و درياى عمان به ترتيب ذيل مورد مطالعه قرار گرفته است:

    1. شهرهاى ساحل خليج فارس و درياى عمان: مهروبان، سى‌نيز، گناوه، توز و دشتستان، ريشهر، دشتى و تنگستان، بتانه و بردستان، سيراف، نابند و كوشكنار، كنگ و لنگه، گمبرون و سورو، جرون و میناب، و شهرتيس.
    2. جزيره‌هاى خليج فارس: هرموز و لارك و كشم و هنگام، كيش و سرّى، خارك، اوال و میش‌ماهيگ و ایکاروس.

    با توجه به اينكه خواننده مى‌تواند به راحتى به مطالب مرتبت با هر شهر كه با نثرى شيوا و روان نوشته شده مراجعه و از اوضاع آن در گذشته و حال اطلاع يابد، در این نوشتار تنها به ذكر برخى نكات و ویژگى‌هاى کتاب بسنده مى‌شود. نویسنده در تأليف اثر تنها به منابع کتابخانه‌اى بسنده نكرده و زحمات طاقت‌فرسايى را متحمل شده و آن‌گونه كه خود مى‌گوید: «در هر فرصت و هر موقعيت ديگر با هواپيما، زورق، كشتى، اتومبيل، اسب، الاغ، استر، شتر و پياده از درون دره‌ها و بيابان‌ها و گذرگاه‌هاى بى‌آب و علف و بر قلّه و كمركش كوه‌ها گذشتم، كاویدم و جستجو كردم، یک بار در دريا غوطه‌ور شدم، بار ديگر از رنج بى‌آبى و ناخوشى در معرض تلف افتادم، به جزيره‌هاى غيرمسكون شتافتم و تا سواحل جنوبى خليج فارس و امارات آن به جستجو و عكسبردارى پرداختم... بعضى را با سفر و ديدار، برخى را با خواستن کتاب‌ها و مجلات و عكس‌ها و گزارش‌هاى باستان شناسى وارسى و كنجكاوى نمودم و حاصل این ديدارها و پژوهش‌ها را به صورت کتاب حاضر درآوردم». آخرين مطالعات باستان‌شناسان دانماركى و كاوش‌هاى علمى كه در ساحل جنوبى خليج فارس به عمل آمده و گزارش‌هاى این حفارى‌ها در سال 1348ش كه به زبان‌هاى دانماركى و انگليسى منتشر شده بود، با اقتباس و تلخيص مناسب ترجمه و به صورت فصلى جداگانه با تصاویر و نقشه‌ها به کتاب افزوده شده است. همچنين برای ذكر آثار سيراف قديم، گذشته از فصل خاصى كه با نام «سيراف» و به شيوه ساير فصول آمده است، آخرين و دقيق‌ترين نتايج حفّارى علمى كه به وسيله گروه باستان‌شناس انگليسى در آن محل انجام گرفته و حاصل تحقيقات به صورت گزارش‌هایى در سال 1347 و 1348ش به زبان انگليسى منتشر شده است، در فصل بيست و یکم به نام «مرده ريگ مرده شهر» با تصاویر آثار مكشوفه و بازمانده آمده است تا مجموعه‌اى كامل از نظرات مستند و مطالعات دانشمندان در دسترس علاقه‌مندان قرار گیرد. نویسنده بسيارى از مطالب را از منابع به صورت مستقيم نقل قول مى‌كند؛ به عنوان مثال فصل اول با نقل توصيف ناصر خسرو از شهر مهروبان آغاز شده است. سپس به ذكر ابنيه و بناهاى تاريخى این شهر و وضعيت آنها در زمان خودش مى‌پردازد. گاه مطالب با یک ضرب‌المثل آغاز مى‌شود: «اگر دنيا حلقه انگشترى باشد هرموز نگین آنست.» به گفته نویسنده این مثل در زمان آبادانى هرمز رايج بوده است. تطبيق اطلاعات منابع تاريخى از جمله شيوه‌هاى نگارشى نویسنده است كه اوضاع هر شهر را در گذشته و زمان تأليف کتاب مقايسه كرده و برداشت‌هایى خوبى به دست مى‌دهد. یکى از قديمى‌ترين مصنفين اسلامى كه به نام او مكرر اشاره شده، ابن خرداذبه است. او در توصيف جزيره كيش مى‌گوید: «جزيره كيش چهار فرسخ عرض و طول دارد و در آن جا نخلستان و اراضى مزروع و گله‌هاى مواشى يافت مى‌شود و مغاص مرواريد هم در آن جا هست، زيرا مردم آن به مرواريد خيلى توجه دارند و اهمیت مى‌گذارند». در ادامه نویسنده، اضافه مى‌كند كه از این گفته چنين استنباط مى‌شود كه جزيره كيش سابقاً خيلى بيش از امروز حاصلخيز بوده است و مخصوصاً جمعيت زيادى داشته كه در آن‌جا سكونت داشته‌اند. در گزارش اوضاع هر شهر موضوعاتى؛ مانند رودخانه‌ها، چشمه‌ها و قنوات، آب و هوا، كوه‌ها، باغات، اوضاع اجتماعى و صنايع و بسيارى ديگر از موضوعات آمده است. گزارشاتى كه نویسنده از اوضاع مذهبى و روابط مذاهب و فرق مى‌دهد، از مطالب ارزشمند کتاب است كه در شناخت اوضاع اجتماعى شهرها و جزاير خليج فارس حائز اهمیت است. به عنوان نمونه در فصل هفدهم کتاب مى‌خوانيم: «ساكنين محلى این جزيره افرادى نسبتاً قوى‌البنيه و ورزيده هستند، خصوصا در دريانوردى. مذهب آنها شيعه و سنى، ولى روابط آنها خوب و حتى وصلت هم بين ايشان مى‌شود. مقبره‌ى امامزاده محمد حنفيه كه معروف است از اولاد حضرت امیر(ع) مى‌باشد، در این جزيره زيارتگاه شیعیان است». از نكات قابل توجه کتاب كه حاكى از كاوش‌هاى دقيق و محققانه نویسنده است، دسته‌بندى‌هایى است كه از اماكن و آثار تاريخى سواحل خليج فارس ارائه مى‌دهد كه در ضمن آنها رسوم و سنت‌هاى رايج در بين مردم ذكر شده است. وى در شرح یکى از این ابنيه مى‌نویسد: «در سراسر جنوب ایران بقاع متعددى به نام «قدمگاه» وجود دارد و در سواحل خليج فارس تقريبا مى‌توان گفت در هر ده و بندر مهمى قدمگاهى بنا شده و محل «دخيل» و «نذر و نياز» دريانوردان و زنان ساحل‌نشين است. ساختمان قدمگاه‌ها بر سه نوع است». سپس به تشريح ویژگى‌هاى هر قدمگاه و ذكر نام برخى از آنها اشاره مى‌كند.

    وضعیت کتاب

    در انتهاى کتاب ابتدا فهرست مندرجات و سپس فهرست اعلام، اشخاص، اقوام، موزه‌ها، دانشگاه‌ها، مؤسسات، کتاب‌ها و کتابخانه‌ها یک جا به ترتيب حروف الفبا آمده است.

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها