۱۰۷٬۱۰۱
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'علوم قرآنی (ابهام زدایی)' به 'علوم قرآنی (ابهام‌زدایی)'
جز (جایگزینی متن - 'رده:25 اسفند الی 24 فروردین(97)' به 'رده:25 اسفند الی 24 فروردین(98)') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'علوم قرآنی (ابهام زدایی)' به 'علوم قرآنی (ابهام‌زدایی)') |
||
| (۳۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =6 | | تعداد جلد =6 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =03011 | ||
| کتابخوان همراه نور =03011 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|التمهيد (ابهام‌زدایی)}} | |||
{{کاربردهای دیگر|علوم قرآنی (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''التمهيد في علوم القرآن'''، با نام کامل'''التمهيد دراسات مبسطة عن مختلف شؤون القرآن الكريم'''، اثر [[معرفت، محمدهادی|محمدهادی معرفت]]، حاوی مباحث گسترده‌ای در علوم قرآنی، به زبان عربی است. | |||
==اهمیت کتاب== | |||
این کتاب، مهم‌ترین و گسترده‌ترین اثر عصر حاضر در وادی علوم قرآن و حلقه ارتباطی میان میراث گذشته و افق‌های باز آینده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/14297/257 ر.ک: خرقانی، حسن، ص257]</ref>. | این کتاب، مهم‌ترین و گسترده‌ترین اثر عصر حاضر در وادی علوم قرآن و حلقه ارتباطی میان میراث گذشته و افق‌های باز آینده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/14297/257 ر.ک: خرقانی، حسن، ص257]</ref>. | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۶: | ||
# علوم طبیعی: در رشته‌های مختلف همانند طب، نجوم و جغرافی مثل: [[القانون فى الطب|قانون ابن سینا]]، [[الطب في القرآن الكريم و السنة المطهرة|الطب في القرآن الكريم هویدی]]، أصل الأنواع اسماعیل مظهر، مبانی نجوم جمعی از اساتید، بصائر جغرافیّه رشید رشدی<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/14297/273 ر.ک: همان، ص273-274]</ref>. | # علوم طبیعی: در رشته‌های مختلف همانند طب، نجوم و جغرافی مثل: [[القانون فى الطب|قانون ابن سینا]]، [[الطب في القرآن الكريم و السنة المطهرة|الطب في القرآن الكريم هویدی]]، أصل الأنواع اسماعیل مظهر، مبانی نجوم جمعی از اساتید، بصائر جغرافیّه رشید رشدی<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/14297/273 ر.ک: همان، ص273-274]</ref>. | ||
دیگر آثار: منابع التمهيد تنها در آثاری که گفته شد خلاصه نمی‌شود، بلکه شامل زمینه‌های دیگر نیز می‌شود؛ همانند دایرةالمعارف قرن عشرین فرید وجدی، إحياء العلوم غزالی و... <ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/14297/274 همان، ص274]</ref>. | دیگر آثار: منابع التمهيد تنها در آثاری که گفته شد خلاصه نمی‌شود، بلکه شامل زمینه‌های دیگر نیز می‌شود؛ همانند دایرةالمعارف قرن عشرین فرید وجدی، إحياء العلوم غزالی و...<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/14297/274 همان، ص274]</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه نویسنده، نکاتی پیرامون نحوه نگارش کتاب بیان گردیده است.<ref>مقدمه، ج1، ص5-21</ref>. | در مقدمه نویسنده، نکاتی پیرامون نحوه نگارش کتاب بیان گردیده است.<ref>مقدمه، ج1، ص5-21</ref>. | ||
در یک نگاه کلی، سرفصل‌های کتاب چنین است: جلد اول: وحی و قرآن، نزول قرآن، شناخت اسباب نزول، تاریخ قرآن؛ جلد دوم: قرائات و ناسخ و منسوخ؛ جلد سوم: محکم و متشابه؛ جلد چهارم: درآمدی بر اعجاز (دارای 16 بحث مقدمه‌ای و پایه‌ای)؛ | در یک نگاه کلی، سرفصل‌های کتاب چنین است: جلد اول: وحی و قرآن، نزول قرآن، شناخت اسباب نزول، تاریخ قرآن؛ جلد دوم: قرائات و ناسخ و منسوخ؛ جلد سوم: محکم و متشابه؛ جلد چهارم: درآمدی بر اعجاز (دارای 16 بحث مقدمه‌ای و پایه‌ای)؛ جلد پنجم: اعجاز بیانی و نمودهای اعجاز در سبک بیانی قرآن و جلد ششم: اعجاز علمی قرآن و اشاره‌های قرآن به اسرار نهفته هستی و معارف والا و قوانین پیشرفته آن<ref>ر.ک: خرقانی، حسن، ص262</ref>. | ||
برخی از ویژگی‌های این اثر گران‌قدر را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود: | برخی از ویژگی‌های این اثر گران‌قدر را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود: | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۹: | ||
# پویایی: التمهيد کتابی ایستا نبوده که نگارنده آن را بنگارد و واگذارد، بلکه سیری تکاملی را طی کرده است و نویسنده همچون باغبانی مراقب آن بوده و آن را پرورش داده است. یک مرحله از این سیر تکاملی، تبدیل جزوه‌ها و دست‌نوشته‌ها به کتاب بوده است. مرحله دیگر چاپ مجدد و بازنگری‌شده سه جلد نخست التمهيد پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود. در تبدیل التمهيد به قالب تاریخ قرآن و علوم قرآنی فارسی نیز افزوده‌ها و اصلاحاتی صورت گرفت. در تدریس‌ها و تحقیقات پس از نشر نیز، نویسنده به مطالب و نظرات تازه‌ای دست می‌یافت که گاه آنها را در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌ها اعلام می‌کرد یا در مجلات نشر می‌داد. نتیجه این امور، خود را در بازنگری نهایی التمهيد نشان داده است که به‌زودی منتشر خواهد شد. | # پویایی: التمهيد کتابی ایستا نبوده که نگارنده آن را بنگارد و واگذارد، بلکه سیری تکاملی را طی کرده است و نویسنده همچون باغبانی مراقب آن بوده و آن را پرورش داده است. یک مرحله از این سیر تکاملی، تبدیل جزوه‌ها و دست‌نوشته‌ها به کتاب بوده است. مرحله دیگر چاپ مجدد و بازنگری‌شده سه جلد نخست التمهيد پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود. در تبدیل التمهيد به قالب تاریخ قرآن و علوم قرآنی فارسی نیز افزوده‌ها و اصلاحاتی صورت گرفت. در تدریس‌ها و تحقیقات پس از نشر نیز، نویسنده به مطالب و نظرات تازه‌ای دست می‌یافت که گاه آنها را در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌ها اعلام می‌کرد یا در مجلات نشر می‌داد. نتیجه این امور، خود را در بازنگری نهایی التمهيد نشان داده است که به‌زودی منتشر خواهد شد. | ||
# گستردگی منابع: التمهيد کتابی پرمنبع است و از آثار پیشینیان و معاصران در میدان‌های گوناگون به‌خوبی بهره برده است. | # گستردگی منابع: التمهيد کتابی پرمنبع است و از آثار پیشینیان و معاصران در میدان‌های گوناگون به‌خوبی بهره برده است. | ||
# توأم ساختن علوم قرآن با معارف آن: یکی از مشکلات مباحث علوم قرآنی، کلی و نظری بودن آنهاست؛ درحالی‌که قرآن‌جویان بیشتر جوینده معارف آنند. نمونه‌آوری بیشتر و تطبیقات عینی | # توأم ساختن علوم قرآن با معارف آن: یکی از مشکلات مباحث علوم قرآنی، کلی و نظری بودن آنهاست؛ درحالی‌که قرآن‌جویان بیشتر جوینده معارف آنند. نمونه‌آوری بیشتر و تطبیقات عینی بر قرآن، می‌تواند علوم قرآنی را از حالت خشکی و جمود بیرون آورد و آن را کاربردی سازد. «التمهيد» کتابی است که این کار را به‌خوبی انجام داده است. در سرتاسر «التمهيد» آمیزه‌ای از تفسیر و علوم قرآن دیده می‌شود. این امر در جلد سوم، بحث «متشابهات القرآن» و جلد ششم، «نمونه‌های اعجاز علمی»، نمود بیشتری دارد. | ||
# پختگی و زیبایی نگارش: نویسنده از قلمی زیبا و دقیق، ادیبانه و استوار برخوردار بود. دلیل این امر افزون بر بهره خدادادی، مطالعات بسیاری بود که از دوران کودکی در آثار ادبی داشتند. هنگام نگارش نیز دقت و حوصله به کار می‌بردند و اگر متنی را نمی‌پسندیدند دوباره یا چندباره آن را بازنویسی می‌کردند؛ ازاین‌رو بخش‌هایی از «التمهيد» که نقل قلم دیگران نیست و خود ایشان نگاشته است، زیبایی و ایجاز آن، خواننده را به شگفتی وامی‌دارد. | # پختگی و زیبایی نگارش: نویسنده از قلمی زیبا و دقیق، ادیبانه و استوار برخوردار بود. دلیل این امر افزون بر بهره خدادادی، مطالعات بسیاری بود که از دوران کودکی در آثار ادبی داشتند. هنگام نگارش نیز دقت و حوصله به کار می‌بردند و اگر متنی را نمی‌پسندیدند دوباره یا چندباره آن را بازنویسی می‌کردند؛ ازاین‌رو بخش‌هایی از «التمهيد» که نقل قلم دیگران نیست و خود ایشان نگاشته است، زیبایی و ایجاز آن، خواننده را به شگفتی وامی‌دارد. | ||
# نظم خوب: چینش مباحث و مطالب در التمهيد از نظمی خوب و منطقی برخوردار است.<ref>ر.ک: همان، ص271-273</ref>. | # نظم خوب: چینش مباحث و مطالب در التمهيد از نظمی خوب و منطقی برخوردار است.<ref>ر.ک: همان، ص271-273</ref>. | ||
نقش و تأثیر «التمهيد» را در دو بعد آموزشی و پژوهشی می‌توان دنبال کرد؛ در بعد آموزشی افزون بر خود «التمهيد»، متون برگرفته از آن را می‌توان در نظر آورد. «تلخيص التمهيد»، علوم قرآنی، تاریخ قرآن و آموزش علوم قرآنی در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های کشور به‌عنوان متن آموزشی در معرض استفاده است. در بعد پژوهشی نیز «التمهيد» تأثیری راهبردی در بسیاری از پایان‌نامه‌های قرآنی کشور داشته است و در میان آثار قرآنی نگاشته‌شده پس از «التمهيد» که هم‌حوزه با موضوعات مطرح‌شده در آن بوده است، به این اثر به‌عنوان یک منبع مهم استناد شده است و نیز پژوهندگان را به‌سوی آثار دیگری که قابلیت استناد داشته‌اند، رهنمون گردیده است. برای اثبات این امر تنها کافی است به کتابنامه‌ها و یا پاورقی‌های آثار قرآنی درخور توجه نظری بیفکنیم. برای نمونه | نقش و تأثیر «التمهيد» را در دو بعد آموزشی و پژوهشی می‌توان دنبال کرد؛ در بعد آموزشی افزون بر خود «التمهيد»، متون برگرفته از آن را می‌توان در نظر آورد. «تلخيص التمهيد»، علوم قرآنی، تاریخ قرآن و آموزش علوم قرآنی در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های کشور به‌عنوان متن آموزشی در معرض استفاده است. در بعد پژوهشی نیز «التمهيد» تأثیری راهبردی در بسیاری از پایان‌نامه‌های قرآنی کشور داشته است و در میان آثار قرآنی نگاشته‌شده پس از «التمهيد» که هم‌حوزه با موضوعات مطرح‌شده در آن بوده است، به این اثر به‌عنوان یک منبع مهم استناد شده است و نیز پژوهندگان را به‌سوی آثار دیگری که قابلیت استناد داشته‌اند، رهنمون گردیده است. برای اثبات این امر تنها کافی است به کتابنامه‌ها و یا پاورقی‌های آثار قرآنی درخور توجه نظری بیفکنیم. برای نمونه کتاب‌های زیر از التمهيد بهره برده و به آن ارجاع داده‌اند: | ||
# مقدمه تحقیق «جمال القرّاء و كمال الإقراء» [[سخاوی، محمد بن عبدالرحمن|سخاوی]]؛ | # مقدمه تحقیق «جمال القرّاء و كمال الإقراء» [[سخاوی، محمد بن عبدالرحمن|سخاوی]]؛ | ||
# «[[درس‌نامه علوم قرآنی سطح 2|درس‌نامه علوم قرآنی]]» از [[جوان آراسته، | # «[[درس‌نامه علوم قرآنی سطح 2|درس‌نامه علوم قرآنی]]» از [[جوان آراسته، حسین|حسین جوان آراسته]]؛ | ||
# «علوم قرآنی» از [[سعیدی روشن، محمدباقر|محمدباقر سعیدی روشن]]؛ | # «علوم قرآنی» از [[سعیدی روشن، محمدباقر|محمدباقر سعیدی روشن]]؛ | ||
# «[[درسهایی از علوم قرآنی|درسهایی از علوم قرآنی]]» از [[طاهری، حبیب‌الله|حبیب‌الله طاهری]]؛ | # «[[درسهایی از علوم قرآنی|درسهایی از علوم قرآنی]]» از [[طاهری، حبیب‌الله|حبیب‌الله طاهری]]؛ | ||
# «[[ | # «[[قرآن‌شناسی (مصباح یزدی)|قرآن‌شناسی]]» [[مصباح یزدی، محمدتقی|محمدتقی مصباح یزدی]]؛ | ||
# «روش‌شناسی تفسیر قرآن»؛ | # «روش‌شناسی تفسیر قرآن»؛ | ||
# «[[آشنایی با علوم قرآنی (رکنی یزدی)|آشنایی با علوم قرآنی]]» | # «[[آشنایی با علوم قرآنی (رکنی یزدی)|آشنایی با علوم قرآنی]]» از [[رکنی یزدی، محمدمهدی|محمدمهدی رکنی یزدی]]؛ | ||
# «دایرةالمعارف قرآن کریم»؛ | # «دایرةالمعارف قرآن کریم»؛ | ||
# «علوم القرآن» از سید ریاض حکیم<ref>ر.ک: همان، ص275</ref>. | # «علوم القرآن» از سید ریاض حکیم<ref>ر.ک: همان، ص275</ref>. | ||
در پایان باید به این نکته اشاره نمود که برخی معتقدند «التمهيد» در جریان قرآن‌پژوهی کشور نقش بسیار روشنی دارد؛ همان گونه که «[[الميزان في تفسير القرآن|الميزان]]» [[طباطبایی، محمدحسین|علامه طباطبایی]] حرکت تفسیری کشور را هدایت کرد، «[[التمهيد في علوم القرآن ( | در پایان باید به این نکته اشاره نمود که برخی معتقدند «التمهيد» در جریان قرآن‌پژوهی کشور نقش بسیار روشنی دارد؛ همان گونه که «[[الميزان في تفسير القرآن|الميزان]]» [[طباطبایی، سید محمدحسین|علامه طباطبایی]] حرکت تفسیری کشور را هدایت کرد، «[[التمهيد في علوم القرآن (معرفت)|التمهيد]]» نیز نقش مکمل آن را به عهده گرفت و شاخه علوم قرآنی را هدایت کرد<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۸۹: | خط ۹۱: | ||
{{تفاسیر}} | {{تفاسیر}} | ||
{{قرآن‌پژوهی}} | |||
{{کتاب سال جمهوری اسلامی ایران}} | |||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[التمهيد في علوم القرآن (معرفت)]] | |||
[[مقدمه‌ای بر علوم قرآن]] | |||
[[تناسب آیات]] | [[تناسب آیات]] | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۰۹: | ||
[[رده:قرآن و علوم قرآنی]] | [[رده:قرآن و علوم قرآنی]] | ||
[[رده:علوم قرآنی]] | [[رده:علوم قرآنی]] | ||
[[رده: | [[رده:کتاب سال جمهوری اسلامی ایران]] | ||