۱۰۶٬۸۳۷
ویرایش
منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۹ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۸:۲۹
، ۱۹ فوریهٔ ۲۰۲۳جایگزینی متن - '==پانويس ==↵<references />↵↵↵رده:کتاب‌شناسی' به '==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} رده:کتاب‌شناسی'
جز (جایگزینی متن - 'امير المؤمنين' به 'اميرالمؤمنين') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '==پانويس ==↵<references />↵↵↵رده:کتاب‌شناسی' به '==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} رده:کتاب‌شناسی') |
||
| (۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR00509J1.jpg | |||
| عنوان =منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی | |||
| عنوان‌های دیگر = | |||
| | | پدیدآوران = | ||
[[جناتی، محمدابراهیم]] (نویسنده) | |||
| | | زبان =فارسی | ||
| کد کنگره =BP 161 /ج9م8 | |||
| | | موضوع = | ||
ادله (فقه) | |||
|زبان | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
فقه - | فقه - مأخذ | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | کيهان | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1370 ش | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE00509AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =00509 | |||
| کتابخوان همراه نور =00509 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''منابع اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامى''' كتابى است كه توسط آیت‌الله محمد ابراهيم جنّاتى شاهرودى در سال 1367ش و به زبان فارسى براى تبيين ادله‌اى كه مذاهب گوناگون اسلامى در فقه خود بدانها استدلال مى‌كنند، تأليف شده است كه براى محققان فن بسيار مفيد مى‌باشد. | |||
'''منابع اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامى''' كتابى است كه توسط آیت‌الله محمد ابراهيم جنّاتى شاهرودى در سال | |||
==ساختار== | |||
مؤلف، در قالب پيش گفتار بعضى از مطالب لازم را در مورد اجتهاد بيان كرده، سپس شروع مى‌كند به بررسى تك تك منابع اجتهاد كه عبارتند از: قرآن، سنت، اجماع، عقل، قياس، استحسان، مصالح مرسله، قاعده استصلاح، مذهب صحابى، سد ذرايع و فتح ذرايع، شريعت سلف، عرف و عادت، سيره عملى اهل مدينه، استدلال و استصحاب كه به بررسى اجمالى تك تك آنها مى‌پردازيم. | مؤلف، در قالب پيش گفتار بعضى از مطالب لازم را در مورد اجتهاد بيان كرده، سپس شروع مى‌كند به بررسى تك تك منابع اجتهاد كه عبارتند از: قرآن، سنت، اجماع، عقل، قياس، استحسان، مصالح مرسله، قاعده استصلاح، مذهب صحابى، سد ذرايع و فتح ذرايع، شريعت سلف، عرف و عادت، سيره عملى اهل مدينه، استدلال و استصحاب كه به بررسى اجمالى تك تك آنها مى‌پردازيم. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
قرآن: | قرآن: | ||
ايشان در شروع بررسى منابع ابتدا نظريات فقهاى مذاهب اسلامى را | ايشان در شروع بررسى منابع ابتدا نظريات فقهاى مذاهب اسلامى را درباره منابع اجتهاد بيان كرده است؛ براى مثال گفته شده كه كتاب، سنّت، عقل و اجماع منابع فقه شیعه دوازده امامى مى‌باشد. علماى اخبارى فقط كتاب و سنت را و گاه فقط سنت را به عنوان منبع اجتهاد پذيرفته‌اند. برخى ديگر چون علماى مذهب حنفى كتاب، سنت متواتره، اقوال صحابه، اجماع صحابه، قياس، استحسان و نظر عرف را منبع استنباط مى‌دانند. علماى مذهب مالكى، شافعى، حنبلى و ظاهرى‌ها نيز هر كدام براى خود منابعى دارند كه در بعضى موارد با ديگرى متفاوت مى‌باشند. | ||
مؤلف در ادامه، قرآن را به عنوان مرجع مورد اتفاق همه مذاهب اسلامى برشمرده است كه اختلافات اندك نيز در جزيياتى مانند تفسير، نسخ، تحريف و مانند آن مى‌باشد. در تاريخ فقاهت نيز هميشه قرآن به عنوان اولين مرجع شناخته شده است كه بقيه مراجع استنباط همگى در طول آن قرار مى‌گيرند. تشكيل شدن بخش اعظم قرآن از آيات الاحكام خود در تاييد اين رفتار فقها مى‌باشد كه در طول ساليان متمادى كوشيده‌اند تا ظرايف و نكات تازه‌اى را در مورد اين آيات به دست آورند كه امروزه اين تلاش‌ها در اختيار ما قرار گرفته است. اينكه اولين تحقيق در مورد آيات الاحكام از چه زمانى شروع شده است نكته بعدى مورد توجه مؤلف مى‌باشد كه آن را با وجود اختلافى بودن از چند كتاب قابل توجه نقل كرده است. | مؤلف در ادامه، قرآن را به عنوان مرجع مورد اتفاق همه مذاهب اسلامى برشمرده است كه اختلافات اندك نيز در جزيياتى مانند تفسير، نسخ، تحريف و مانند آن مى‌باشد. در تاريخ فقاهت نيز هميشه قرآن به عنوان اولين مرجع شناخته شده است كه بقيه مراجع استنباط همگى در طول آن قرار مى‌گيرند. تشكيل شدن بخش اعظم قرآن از آيات الاحكام خود در تاييد اين رفتار فقها مى‌باشد كه در طول ساليان متمادى كوشيده‌اند تا ظرايف و نكات تازه‌اى را در مورد اين آيات به دست آورند كه امروزه اين تلاش‌ها در اختيار ما قرار گرفته است. اينكه اولين تحقيق در مورد آيات الاحكام از چه زمانى شروع شده است نكته بعدى مورد توجه مؤلف مى‌باشد كه آن را با وجود اختلافى بودن از چند كتاب قابل توجه نقل كرده است. | ||
تأليفات گران‌سنگى نيز در مورد آيات الاحكام به وجود آمده كه آيات الاحكام محمد بن سائب كلبى، تفسير خمسمائه آيه فى الاحكام تأليف مقاتل بن سليمان خراسانى بلخى، تفسير آيات الاحكام هشام بن محمد بن سائب كلبى كوفى، احكام الاحكام عباد بن عباس طالقانى جزو اولين‌ها مى‌باشند. مؤلف درادامه به طور خاص آثار علماى مذاهب گوناگون را در فقه القرآن برشمرده است و سپس | تأليفات گران‌سنگى نيز در مورد آيات الاحكام به وجود آمده كه آيات الاحكام محمد بن سائب كلبى، تفسير خمسمائه آيه فى الاحكام تأليف مقاتل بن سليمان خراسانى بلخى، تفسير آيات الاحكام هشام بن محمد بن سائب كلبى كوفى، احكام الاحكام عباد بن عباس طالقانى جزو اولين‌ها مى‌باشند. مؤلف درادامه به طور خاص آثار علماى مذاهب گوناگون را در فقه القرآن برشمرده است و سپس کیفیت استنباط حكم از قرآن را به همراه پيش نيازهاى اين كار مورد بررسى قرار داده است، در اين زمينه اعتقاد به حجيت ظواهر قرآن ضرورى مى‌باشد كه در ميان فرق اسلامى فقط عده‌اى از اخباریين آن را قبول نكرده‌اند ايشان بحث عميقى را نيز درباره محكمات و متشابهات قرآن ارائه نموده‌اند كه بحثى علمى و قابل توجه بوه و با اشاره به بعضى از اين محكمات و متشابهات همراه مى‌باشد. غير از اين بواطنى نيز براى آيات قرآن تعريف شده كه آن هم مانند آيات متشابه بدون بهره گيرى از كلمات معصومين عليهم‌السلام قابل فهم نمى‌باشد. روايتى جامع در اين باره از [[امام سجاد(ع)]] نقل شده كه به اين صورت است: «كتاب الله عز و جل على أربعه أشياء على العبارة و الإشارة و اللطائف و الحقائق فالعبارة للعوام و الإشارة للخواص و اللطائف للأولياء و الحقائق للأنبياء». | ||
در مورد كتاب و استنباط احكام از آن يك مطلب مهم و جنجالى ديگر نيز وجود دارد كه عبارت است از تخصيص عام قرآنى به خبر واحد كه جوانب گوناگون در اين‌جا مورد بررسى مؤلف واقع شده است. قرائت‌هاى مختلف قرآن و بحث از نسخ و تحريف هم ديگر مطالب مهم اين بخش از كتاب مى‌باشند. | در مورد كتاب و استنباط احكام از آن يك مطلب مهم و جنجالى ديگر نيز وجود دارد كه عبارت است از تخصيص عام قرآنى به خبر واحد كه جوانب گوناگون در اين‌جا مورد بررسى مؤلف واقع شده است. قرائت‌هاى مختلف قرآن و بحث از نسخ و تحريف هم ديگر مطالب مهم اين بخش از كتاب مى‌باشند. | ||
| خط ۷۱: | خط ۵۲: | ||
عقل: | عقل: | ||
چهارمين منبع اجتهاد عقل است كه به عنوان يكى از منابع عام شناخت معارف بشرى در همه زمينه‌هاى مادى و معنوى حيات مطرح مى‌باشد. در حديثى از اميرالمؤمنين(ع) بيدارى عقول انسان‌ها به عنوان هدف بعثت انبيا شمرده شده است. سير تاريخى مبحث عقل و بحث از حسن و قبح عقلى در افعال ديگر مطالب اين قسمت از كتاب مى‌باشند. | چهارمين منبع اجتهاد عقل است كه به عنوان يكى از منابع عام شناخت معارف بشرى در همه زمينه‌هاى مادى و معنوى حيات مطرح مى‌باشد. در حديثى از [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] بيدارى عقول انسان‌ها به عنوان هدف بعثت انبيا شمرده شده است. سير تاريخى مبحث عقل و بحث از حسن و قبح عقلى در افعال ديگر مطالب اين قسمت از كتاب مى‌باشند. | ||
مؤلف در ملازمه بين عقل و شرع به مطالبى اشاره نموده است كه البته بيش از اين نياز به تحقيق داشته و مصادر ادراك عقل و نيز درجات آن هم در ذيلش آمده‌اند. اصلى‌ترين بخش بحث كه همان جايگاه عقل در استنباط احكام است بعد از موارد مذكور بيان شده است. در اين‌جا نيز آراى گوناگونى از بزرگان اهل علم نقل شده است كه از آن جمله، بعضى معتقدند ادراكات عقلى به طور مطلق دراستنباط احكام شرعى داراى اعتبار و حجيت است. بعضى ديگر به طور مطلق آن را بى‌اعتبار دانسته‌اند؛ در مقابل اينها بعضى راه ميانه و دقيق را برگزيده‌اند كه عبارت است از اينكه ادراكات يقينى و قطعى در حوزه استنباط احكام معتبر بوده و اداكات غير يقينى عقل در كار استنباط احكام قابل اعتماد نيستند. | مؤلف در ملازمه بين عقل و شرع به مطالبى اشاره نموده است كه البته بيش از اين نياز به تحقيق داشته و مصادر ادراك عقل و نيز درجات آن هم در ذيلش آمده‌اند. اصلى‌ترين بخش بحث كه همان جايگاه عقل در استنباط احكام است بعد از موارد مذكور بيان شده است. در اين‌جا نيز آراى گوناگونى از بزرگان اهل علم نقل شده است كه از آن جمله، بعضى معتقدند ادراكات عقلى به طور مطلق دراستنباط احكام شرعى داراى اعتبار و حجيت است. بعضى ديگر به طور مطلق آن را بى‌اعتبار دانسته‌اند؛ در مقابل اينها بعضى راه ميانه و دقيق را برگزيده‌اند كه عبارت است از اينكه ادراكات يقينى و قطعى در حوزه استنباط احكام معتبر بوده و اداكات غير يقينى عقل در كار استنباط احكام قابل اعتماد نيستند. | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۸۵: | ||
شريعت سلف، عرف و عادت، سيره عملى اهل مدينه، استدلال و استصحاب هم واژه‌هايى هستند كه نياز چندانى به تعريف ندارند. | شريعت سلف، عرف و عادت، سيره عملى اهل مدينه، استدلال و استصحاب هم واژه‌هايى هستند كه نياز چندانى به تعريف ندارند. | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:فقه و اصول]] | [[رده:فقه و اصول]] | ||
[[رده:اصول فقه (مباحث خاص)]] | [[رده:اصول فقه (مباحث خاص)]] | ||