الزیارة في الکتاب و السنة
الزيارة في الكتاب و السنة، اثر جعفر سبحانی تبریزی (متولد 1308ش)، فقیه، متکلم، اصولی، مفسر، سخنور، نویسنده فعال و از مراجع تقلید شیعه و اساتید حوزه علمیه قم، کتابی است که به تحلیل مفهوم زیارت در اسلام میپردازد و آثار و احکام آن را بر اساس قرآن و سنت نبوی بررسی میکند. همچنین، بهتفصیل به موضوع زیارت قبور و مسائل مربوط به آن میپردازد.
| الزیارة في الکتاب و السنة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سبحانی تبریزی، جعفر (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | تحلیل لمفهوم الزیارة و آثارها و أحکامها |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | زیارت - آداب و رسوم - زیارت - آداب و رسوم - احادیث |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /س2ز9 262 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
از مطالبی که نویسنده در پایان تمهید ذکر کرده[۱]، چنین برمیآید که وی قصد دارد که زیارت را نهتنها بهعنوان یک عمل شرعی، بلکه بهعنوان یک میل طبیعی و فطری انسان که شریعت آن را تأیید و ساماندهی میکند، معرفی مینماید.
ساختار کتاب
کتاب تکجلدی و شامل یک مقدمه (تمهید) است. مطالب کتاب، شامل هفت عنوان کلی است که در آنها، به مفهوم زیارت در منابع اسلامی پرداخته شده و در آنها، به ابهامات و شبهات مطرحشده در این زمینه، پاسخ داده شده است.
سبک نگارش
سبک نگارش کتاب دارای ویژگیهای کلیدی زیر است:
- مستند و مبتنی بر منابع اصیل اسلامی: نویسنده بهصورت مداوم بر مبنا قرار دادن «کتاب عزیز الهی، سنت شریف صحیح و عقل سلیم» تأکید دارد و استدلالها و بحثهای کتاب بهطور پیوسته با ذکر آیات قرآن کریم (مانند آیه 64 سوره نساء[۲] و احادیث نبوی (مانند «زوروا القبور فإنها تذكركم الآخرة»[۳]، پشتیبانی میشوند.
- تحلیلی و تبیینی: رویکرد اصلی کتاب تحلیل مفهوم زیارت و آثار و احکام آن است و نویسنده به عمق مفاهیم میپردازد و رابطه فطری انسان با زیارت و نحوه تنظیم آن توسط شریعت را تبیین میکند[۴].
- لحن اقناعی و جدلی: هدف نویسنده ارائه «مطالعات عقیدتی صحیح» در زمینه زیارت است.
در مواجهه با دیدگاههای مخالف، مانند نظرات ابن تیمیه در مورد شد الرحال، نویسنده با استدلالهای دقیق و مستند به رد آنها میپردازد[۵] که این نشاندهنده یک لحن متقاعدکننده و درعینحال جدلی است.
اهمیت کتاب
اهمیت کتاب به دلایل زیر برجسته است:
- پاسخگویی به نیازهای عقیدتی و رفع ابهامات: این کتاب نقش مهمی را در پاسخگویی به «شبهات و تشکیکات» مطرحشده حول زیارت، بهویژه زیارت پیامبر اکرم(ص) ایفا میکند[۶].
- جامعیت و استناد به منابع اصیل اسلامی و اقوال علما: مؤلف با نقل و بررسی احادیث متعدد نبوی در زمینه زیارت[۷] و اقوال و دیدگاههای علمای برجسته از مذاهب مختلف[۸]، یک مرجع جامع و موثق در این زمینه فراهم آورده است.
گزارش محتوا
در ادامه به شرح محتوای هر بخش اصلی کتاب پرداخته میشود:
مقدمه (تمهید): این بخش با تبیین «اسلام دین فطرت» آغاز میشود[۹] و به بیان این مفهوم میپردازد که اصول عقیدتی و شریعت اسلامی با فطرت انسان سازگار است. سپس به موضوع «ارتباط بین زندگان و مردگان» میپردازد و بیان میکند که زیارت قبور از میل فطری انسان به حفظ رابطه با محبوبان درگذشته خود ناشی میشود و شریعت الهی این میل را منع نکرده، بلکه آن را تنظیم میکند. همچنین، «آثار تربیتی» و «آثار اجتماعی» زیارت قبور، از جمله یادآوری فداکاریهای بزرگان و الگوبرداری از آنان برای جامعه، مورد بحث قرار میگیرد. در نهایت، هدف اصلی مقدمه را نه «تصویب اعمال حرام» در زیارت، بلکه بیان این واقعیت میداند که انسان با مرگ، ارتباط خود را با کسانی که دوستشان داشته، قطع نمیکند و شریعت این ارتباط فطری را تأیید و تنظیم مینماید[۱۰].
عناوین مطرحشده در کتاب، بهترتیب عبارتند از:
الزيارة في الكتاب و السنة
این قسمت به مشروعیت زیارت قبور از منظر قرآن و سنت میپردازد. نویسنده با تحلیل آیاتی مانند آیه «وَ لَا تُصَلِّ عَلَى أَحَدٍ مِنْهُمْ مَاتَ أَبَدًا وَ لَا تَقُمْ عَلَى قَبْرِهِ»[۱۱] و تبیین احادیث نبوی متعدد، مشروعیت این عمل را ثابت میکند[۱۲].
أعلام الأمة و زيارة قبر النبي الأكرم(ص)
این بخش به دیدگاهها و فتاوای علمای بزرگ مذاهب اسلامی (حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی) در مورد استحباب و مشروعیت زیارت قبر پیامبر اکرم(ص) میپردازد. نویسنده اقوال بسیاری از فقها و محدثین را جمعآوری و نقل کرده تا بر اجماع یا کثرت قائلین به این موضوع تأکید کند[۱۳].
زيارة النبي الأكرم في الكتاب العزيز
در این بخش، به زیارت پیامبر اکرم(ص) از منظر قرآن پرداخته میشود. نویسنده، آیه 64 سوره نساء («وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا») را بهتفصیل تحلیل میکند و به دلالت آن بر مشروعیت زیارت و طلب استغفار از پیامبر(ص)، حتی پس از وفات ایشان اشاره دارد[۱۴].
زيارة النبي الأكرم في السنة النبوية
این بخش بر استحباب زیارت قبر پیامبر اکرم(ص) از دیدگاه سنت نبوی تمرکز دارد. در این قسمت، احادیث متعددی از صحابه و راویان مختلف ذکر و بررسی میشود که بر فضیلت و استحباب زیارت قبر ایشان دلالت دارند[۱۵].
زيارة النبي الأكرم في حديث العترة
در این قسمت، مشروعیت و فضیلت زیارت پیامبر(ص) از منظر روایات اهلبیت(ع) بررسی شده و احادیثی از ائمه شیعه در این زمینه ارائه میگردد[۱۶].
شد الرحال إلی زيارة النبي الأكرم
این بخش به بحث پیرامون مشروعیت سفر (شد الرحال) به قصد زیارت قبر پیامبر(ص) اختصاص دارد. نویسنده به تحلیل حدیث «لا تشد الرحال إلا إلی ثلاثة مساجد» میپردازد و تفاسیر مختلف آن را بررسی میکند تا نشان دهد که این حدیث، مانع از سفر برای زیارت قبر پیامبر(ص) نمیشود[۱۷].
شبهات حول زيارة الرسول الأكرم(ص)
این بخش بهطور خاص به پاسخگویی به شبهات و تردیدهایی که پیرامون زیارت پیامبر اکرم(ص) مطرح شده، اختصاص داشته و نویسنده در آن، سه شبهه اصلی را مطرح و بهتفصیل به آنها پاسخ داده است[۱۸].
تذكرة و إنذار
این بخش پایانی کتاب، بهعنوان یک تذکر و هشدار عمل میکند و به جمعبندی مطالب و تبیین آثار مثبت و سازنده زیارت میپردازد[۱۹].
پانویس
- ↑ ر.ک: تمهید، ص15
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص43
- ↑ ر.ک: تمهید، ص10
- ↑ ر.ک: همان، ص15
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص67-69
- ↑ ر.ک: همان، ص71-72
- ↑ ر.ک: همان، ص48-57
- ↑ ر.ک: همان، ص22-37
- ↑ ر.ک: تمهید، ص6
- ↑ ر.ک: همان، ص9-15
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص16
- ↑ ر.ک: همان، ص19
- ↑ ر.ک: همان، ص22-37
- ↑ ر.ک: همان، ص43-47
- ↑ ر.ک: همان، ص48-54
- ↑ ر.ک: همان، ص55-57
- ↑ ر.ک: همان، ص59-64
- ↑ ر.ک: همان، ص71-82
- ↑ ر.ک: همان، ص83
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.