أصول النحو العربي

اصول النحو العربی نوشته محمود احمد نحله (معاصر) کتابی در تحقیق و بررسی اصول نحو عربی است. این کتاب مستند به آثار پیشین به شیوه علمی به رشته تحریر درآمده است.

أصول النحو العربي
أصول النحو العربي
پدیدآوراننحله، محمودأحمد (نويسنده)
ناشردار العلوم العربيه
مکان نشرلبنان - بیروت
سال نشر1407ق - 1987م
چاپ1
زبانعربی
تعداد جلد1
کد کنگره
ن3الف6 6151 PJ
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

بحث در اصول نحو، بحث در مصادر اصلی است که ظواهر نحوی از آنها دریافت شده و احکام از آن استنباط شده است و محقق نحو عربی ناچار از آگاهی به این اصول و تحقیق در آن‌ها است.[۱]‏ سماع و قیاس دو اصل اساسی است که نحوی‌ها بر آن تکیه کرده‌اند. بعضی از آن‌ها نیز دو اصل دیگر بر آن افزوده‌اند که عبارت از: اجماع علمای نحو بر حکم نحوی و استصحاب حال اصل در مواردی که دلیلی از سماع یا اجماع یا قیاس درباره آن وارد نشده است. علمای نحو، نحو عربی را بر این اصول بنیان نهاده‌اند. در کتاب سیبویه شواهد بسیار بر این موضوع داریم، اما ابن جنی، ابن انباری و سیوطی شیوه و حدود این علم را به ترتیب در «الخصائص»، «لمع الادلة فی اصول النحو» و «کتاب الاقتراح فی علم اصول النحو» استوار کردند.[۲]

این اثر مشتمل بر مقدمه، تمهید، چهار بخش (اصل) و خاتمه است. اصول کتاب به ترتیب عبارت‌اند از سماع، اجماع، قیاس و استصحاب. سماع یا نقل اولین اصل در اصول نحو عربی است و مقابل آن در اصول فقه کتاب و سنت است.[۳]‏سماع شنیدن مسموعات کسانی است که عربی‌بودن آنان مورد وثوق است، و خود شامل این منابع می‌گردد: کلام خدای متعال، سخن پیامبر(ص) و کلام عرب..[۴]

اجماع نیز اصلی از اصول فقه است که جمهور فقهاء بر آن اتفاق کنند و آن را دلیلی نقلی پس از کتاب الله و سنت رسول‌الله(ص) بدانند، چراکه مرجع در مسائلی که نص صریحی از کتاب یا سنت وارد نشده، اجتهاد علمای امت است.[۵]قیاس نزد علمای اصولی از فقهای اهل سنت دلیل چهارم پس از کتاب و سنت و اجماع است.[۶] در اینجا مقصود حمل غیرمنقول بر منقول است، آنگاه که در همان معنی بوده و شرایط دیگر را نیز دارا باشد.[۷] مقصود از استصحاب نیز باقی گذاشتن حال لفظ بر آن چیزی است که در اصل مستحق آن است، به شرط عدم دلیل نقل از اصل، مانند اینکه اصل در اسم، اعراب است، مگر آنکه دلیلی بر بنای آن پیدا شود.[۸]

در خاتمه کتاب نیز تعارض اصول مانند: تعارض قیاس و سماع تبیین شده است.[۹]


پانویس

  1. ر.ک: مقدمه، ص5
  2. ر.ک: همان، ص7-6
  3. ر.ک: متن کتاب، ص31
  4. ر.ک: سلیمانی رحیمی، امیر، ص10
  5. ر.ک: متن کتاب، ص77
  6. ر.ک: همان، ص97
  7. ر.ک: سلیمانی رحیمی، امیر، ص10
  8. ر.ک: همان
  9. ر.ک: متن کتاب، ص153-151

منابع مقاله

  1. مقدمه و متن کتاب.
  2. سلیمانی رحیمی، امیر، «علم اصول نحو»، آینه پژوهش، مهر و آبان 1374، شماره 34، ص6 تا 13.


وابسته‌ها