تاریخ تشیع در اسپانیا و مغرب قرون وسطی (فرهنگ، آثار، سیاست و اندیشهی شیعی در مغرب و اندلس)
تاریخ تشیع در اسپانیا و مغرب قرون وسطی (فرهنگ، آثار، سیاست و اندیشهی شیعی در مغرب و اندلس) تألیف محمدرضا شهیدی پاک؛ بزرگ ترین پدیدهی تاریخ تشیع در قرون وسطی برآمدن دولت تشیع بنی حمود در اندلس وسقوط امویان به دست این سلسلهی کوچک محلی است و پدیدههای ماندگار تاریخ مغرب ظهور دولت ادریسیان در مغرب اقصی و تأسیس دولت فاطمیان با نام فاطمة الزهرا و با شعایر سیاسی مذهبی شیعی در مغرب ادنی و آفریقیه و سلطهی شیعه بر سیسیل و مدیترانه غربی است و در کتاب دولت فاطمیان در مغرب به فرایند برآمدن و آسیب شناسی سقوط و مهاجرت فاطمیان از مغرب را نشان داده است. پژوهش حاضر برآیند تحلیلی توشتههای یاد شده است.
تاریخ تشیع در اسپانیا و مغرب قرون وسطی (فرهنگ، آثار، سیاست و اندیشهی شیعی در مغرب و اندلس) | |
---|---|
پدیدآوران | شهیدی پاک، محمدرضا (نویسنده) |
ناشر | نشر علویون |
مکان نشر | تهران |
سال نشر | ۱۳۹۵ش |
موضوع | شیعه -- اسپانیا -- تاریخ,شیعه -- مراکش -- تاریخ |
کد کنگره | BP۲۳۹/ش۹،ت۲۱ |
ساختار
کتاب از یازده باب تشکیل شده است. باب اول - مقدمهی تاریخی و جغرافیایی
فصل اول: برآمدن تشیع در اندلس و مغرب، مظهر سیاسی تمدن اسلامی
فصل دوم: بازنگری در رویدادی که واقع شد- محدودهی جغرافیایی حادثهی حذف و انکار تشیع
فصل سوم: نقد منابع مغرب و اندلس و بازنگری حال تشیع در آن ها
باب دوم – تاریخ و جغرافیای سیاسی تشیع در اسپانیا دورهی اسلامی و مغرب
فصل اول: توسعهی جغرافیایی فرق در جهان اسلام
فصل دوم: محدودهی غرب اسلامی و نقاط کلیدی انتشار تشیع در آن – پراکندگی جغرافیایی تشیع در مغرب بزرگ
فصل سوم: نقاط پراکندگی تشیع در اندلس
باب سوم - مفاهیم و اصطلاحات برساخته در مورد تشیع در متون مغرب واندلس در قرون وسطی
فصل اول: اصطلاحات مربوط به واژهی تشیع در مغرب و اندلس
فصل دوم: واژههای حوزهی قدرت تشیع در غرب اسلامی
واژههای خلافتی در غرب اسلامی
باب چهارم - فرق شیعی و نحلههای متأثر از تشیع در غرب اسلامی
فصل اول: تأثیر تصوف از اندیشههای شیعه در مغرب و اندلس
فصل دوم: تشیع و تصوف در اندلس و مغرب
باب پنجم - جریان مهدویت در غرب اسلامی
فصل اول: پیشینه و تبار واژهی مهدویت در غرب اسلامی
فصل دوم: مهدویت؛ تعامل چهار رقیب در غرب اسلامی
فصل سوم: ابن خلدون و گزارش متمهدین در مغرب و اندلس و نقد او از مهدویت
فصل چهارم: مهدویت در اندلس
باب ششم - معتزله و اندیشهی اعتزال در غرب اسلامی
فصل اول: قدیمیترین فرقه در مغرب
باب هفتم - سیاست شیعی در اندلس؛ اهل بیت در غرب اسلامی
فصل اول: تقسیم قدرت سیاسی در غرب اسلامی
فصل دوم: کوچ سربازان صفین به غرب اسلامی برای بی طرفی
فصل سوم: قوای شیعه و قوای سنی در غرب اسلامی
فصل چهارم: سیاست امویان در برابر سیاست تشیع
فصل پنجم: امویان و زمینهسازی حذف تشیع و نیروهای متمایل به آن ها
فصل ششم: زمینههای پیدایش ملوک الطوایف در اندلس
فصل هفتم: سرانجام معارضهی نیروهای اسلامی و پیدایش دولتهای مستقل در مغرب و اندلس
فصل هشتم: نیروی ادریس و فاطمیان، تأثیر آنها در ایجاد فضای شیعی در غرب اسلامی
فصل نهم: سنی سازی غرب اسلامی به وسیلهی عباسیان و مقابله با ریشههای تشیع
فصل دهم: چرخش قدرت از تشیع به تسنن در آفریقیه
فصل یازدهم: بقای ریشههای تشیع در مغرب و آفریقیه پس از حذف تشیع
باب هشتم - آثار مکتوب شیعی در دولتهای مغرب و اندلس
فصل اول: میراث مکتوب شیعه در دورهی ادریس و رستمی و اغلبی
فصل دوم: میراث شیعی دورهی اغالبه
فصل سوم: میراث فرق شیعی در مغرب اوسط
فصل چهارم: آثار اهل بیت در دواوین عصر فاطمی و بنی زیری
فصل پنجم: آثار اهل بیت در منابع دورهی مرابطین – ابن بسام ابینه تشیع عصر مرابطین
باب نهم - میراث تشیع در اندلس
فصل اول: آثار شیعی در عصر امویان اندلس
فصل دوم: میراث اهل بیت در آثار دورهی موحدین
فصل سوم: آثار مکتوب شیعی در عصر بنی الاحمر
فصل چهارم: ادب سیف در عصر بنی الحمر
فصل پنجم: ذکر حقیقت سقیفه بوسیلهی ابن خطیب اندلسی
فصل ششم: ابن خطیب و ذکر آثار وعقاید شرفای معاصر خود با مضامین شیعی
فصل هفتم: بیان قضاونهای حضرت علی بوسیلهی ابن خطیب
فصل هشتم: اشعار رثای امام حسین در رحلهی ابن رشید سبتی
باب دهم - آثار مکتوب اهل بیت در دورهی حفصیان
فصل اول: تشیع و مهدویت در آغاز حفصیان
فصل دوم: آثار مکتوب شیعی در آثار ابن ابّار
فصل سوم: آثار مکتوب علمای متشیع در غرب اسلامی
فصل چهارم: محلی الدین عربی حاتمی فاطمی و آثار شیعی او
فصل پنجم: ابوالحسن شاذلی و آثار مکتوب شیعی در نوشتههای او – صلوات شاذلی
فصل ششم: سفرنامهها در دورهی حفصی و مرینی
فصل هفتم: ذکر آثار تشیع در سفرنامه ابن بطوطه
فصل هشتم: ذکر آثار تشیع در سفرنامهی ابن جبیر
فصل نهم: تشیع ابن سعید مغربی
فصل دهم: ذکر آثار تشیع در سفرنامهی عبدری
باب یازدهم - جهاد صوفیان مغرب و نسب شریف و تشیع
فصل اول: تأثیرات وحضور تشیع سیاسی در حوادث سیاسی غرب اسلامی – تقلیل تشیع به شرفا
فصل دوم: دولت شرفای علوی جهاد صوفیان
فصل سوم: روایت و نظم حدیث سلسلة الذهب امام رضا بوسیلهی شرفای معاصر در مغرب
فصل چهارم: مواضع شرفای معاصر نسبت به بنی امیه
فصل پنجم: صلوات چهارده معصوم محی الدین عربی – صلوات نگاری در مغرب و اندلس
گزارش کتاب
پراکندگی تشیع در غرب اسلامی از مسلمات تاریخ و جغرافیای اسلامی است و یکی از مهمترین ابعاد تاریخ نگاری تشیع در اسپانیا در قرون وسطی بررسی علل جلوگیری از انتشار تشیع در اسپانیا و سرکوب و مهار اندیشههای آن در مغرب و تعیین سرانجام آن در غرب اسلامی است. چنانکه در متون مربوط به فتوحات اسلامی در مغرب و اندلس آمده است. نیروهایی از وابستگان به حضرت علی(ع) که نام آنها با تشیع در تاریخ شبه جزیرهی ایبری قرین شده است، در بین مسلمانانی که در اندلس ساکن شدهاند و در حوادث آن جا حضور داشتهاند، ثبت شده است. نویسندهی پژوهش حاضر به تاریخ تشیع در اندلس از نخستین روزهای ورود تا پایان قرن دهم هجری و سقوط نهایی اندلس در 983 هجری پرداخته است و در مقاله تحولات فلسفی و کلامی عهد مرابطین 1381 و در مقاله مشابه تحولات فلسفی و کلامی عهد موحدین 1382 و در نوشته تحولات فلسفی و کلامی عهد حفصیان 1383 و درکتاب تاریخ تحلیلی اندلس و تاریخ تحلیلی مغرب 1389 و کتاب اهل بیت در آثار دانشمندان و علمای اندلس و ترجمه و تحقیق کتاب المعجب، و مدخل بنی حمود دانشنامهی جهان اسلامی و در پژوهش تاریخ، سیاست و فرهنگی تشیع در اندلس و پژوهش تاریخ نگاری تشیع درغرب اسلامی، و در نوشتهی علل واقعی سقوط اندلس و نظریهی ابن خلدون، تاریخ و اندیشههای تشیع و موضوع ویژه علل سیاسی مذهبی جلوگیری از انتشار تشیع در اسپانیا دروهی اسلامی را مورد توجه و تحلیل قرار داده است و در مقالهی ادریسیان روی کار امدن دولت ادریسیان و شرایط فرهنگی و سیاسی عصر آنها و اقدامات عمرانی آنها را ذکر کرده است. این پژوهش در صدد تحلیل علل واقعی اقدامات دولتهای حاکم در اسپانیان از جمله امویان اندلس که قدرت را در شرق و غرب جهان اسلام از تشیع ربودند و پیروان آن را در شهرهای شرقی کوفه و بصره و درحجاز و عراق و مصر جزیر و در شهرهای مغربی و اندلسی اشبیلیه و قرطبه و مالقه و مهدیه و فاس و مراکش قت عام نمودند و مجبور به جابجایی و پنهان شدن و مهاجرت در سرزمینهای اندلس و مغرب کردند و زمینههایی فراهم ساختند تا آنها غرب اسلامی را ترک کنند. قدرت طلبان امویان و توسعهی مذهب مالک با تمهیدات خلافت عباسی از نیمهی قرن دوم در برابر اندیشههای فقهی و عقاید تشیع، قرارگرفت و از رئوس علل سیاسی مذهبی انتشار تشیع در اندلس و مهار آن در مغرب است. بزرگ ترین پدیدهی تاریخ تشیع در قرون وسطی برآمدن دولت تشیع بنی حمود در اندلس وسقوط امویان به دست این سلسلهی کوچک محلی است و پدیدههای ماندگار تاریخ مغرب ظهور دولت ادریسیان در مغرب اقصی و تأسیس دولت فاطمیان با نام فاطمة الزهرا و با شعایر سیاسی مذهبی شیعی در مغرب ادنی و آفریقیه و سلطهی شیعه بر سیسیل و مدیترانه غربی است و در کتاب دولت فاطمیان در مغرب به فرایند برآمدن و آسیب شناسی سقوط و مهاجرت فاطمیان از مغرب را نشان داده است. پژوهش حاضر برآیند تحلیلی توشتههای یاد شده است.[۱]
پانويس