تستری، سعید بن ابراهیم

ابوالحسین سعید بن ابراهیم تستری (د 361ق/972م)، شاعر و کاتب مسیحی دوران عباسیان. شاید، نظر به نسبتش، از شوشتر برخاسته باشد.

تستری، سعید بن ابراهیم
نام کامل	ابوالحسین سعید بن ابراهیم تستری
نسب	تستری
نام پدر	ابراهیم
محل تولد	شوشتر، ایران
رحلت	361ق
دین	مسیحی
اطلاعات علمی
معاصرین	ابن ندیم، ابن فرات
برخی آثار	الرسائل فی الفتوح، الرسائل المجموعه فی کل فن، المذکر و المونث، المقصور و الممدود، الدیوان

ابن ندیم که روزگار او را نزدیک به عصر خویش می‌داند، ابوالحسین و پدرش را از دست پروردگان ابن فرات، وزیر مقتدر عباسی می‌خواند. او از مسیحیان دربار عباسی است، اما کنیۀ ابوالحسین او و استفاده از شواهد قرآنی در آثارش، برخی را بر آن داشته است که احتمال مسلمان شدن او را در اواخر عمر مطرح سازند؛ با این حال اشارۀ جاحظ به رواج اسامی اسلامی، همچون علی، حسن، حسین و جز آن در میان مسیحیان به روزگار خویش، این فرض را بی‌اساس می‌سازد. افزون بر این، حکایت برخورد او با پیرزنی مسلمان تأییدی است بر مسیحی بودن او.

تستری از ندیمان ابن فرات و ملازمان مجالس انس او بود. در سالهای 306 و 312ق که مقتدر عباسی بر ابن فرات خشم گرفت و او را از

وزارت عزل، و نصر حاجب را مأمور دستگیری او کرد، تستری نیز همراه دیگر کارگزاران ابن فرات دستگیر شد. پس از قتل ابن فرات در 312ق/924م دیگر خبری از او دردست نیست و به درستی مشخص نیست به چه روزگاری از حبس نصر خلاصی یافت و باقی‌ماندۀ عمر را چگونه گذراند.

وفات

تنها ابن شاکر کتبی است که بدون هیچ‌گونه توضیحی او را در زمرۀ وفیات 361ق نام می‌برد.

آثار

ابن ندیم یک‌بار از او در زمرۀ کاتبان مترسل یاد می‌کند و کتابهای الرسائل فی الفتوح، الرسائل المجموعه فی کل فن، و المذکر و المؤنث و المقصور و الممدود را به وی نسبت می‌دهد و یک‌بار دیگر و به نقل از کتاب اشعار الکتاب ابن حاجب نعمان، او را صاحب دیوان شعری در 100 برگ می‌خواند.

تصحیف نسخۀ مورد استفادۀ فلوگل در این قسمت و ضبط الفهرست البرتی بجای التستری سبب شده است که برخی از محققان به اشتباه به وجود دو شخصیت متفاوت باور داشته باشند. از میان آثار یاد شده اکنون تنها کتاب المذکر و المؤنث در دست است. تستری این کتاب را با تکیه بر آثار پیشینیان به‌خصوص ابن فراء، اصمعی، ابوزید و ابوعبید نگاشته، و از آثار ابوحاتم سجستانی و مفضل بن سلمه بدون اشاره به نام ایشان بهره برده است. با عنایت به بیان احکام کلماتی که معمولاً در مکاتبات به‌کار می‌رود، در طول کتاب، همچنین با توجه به توصیفی که ابن ندیم از آثار او به دست داده، و ترتیب آنها را براساس الفبایی دانسته است، شاید بتوان بر تأثیرپذیری از شیوۀ کتابت دیوانی حکم کرد؛ و نیز از آنجا که در هیچ‌یک از مآخذ اشاره‌ای به اسامی استادان و شاگردان احتمالی تستری نشده است، می‌توان آثار او را صرفاً از نمونۀ نگارشهای کاتبان دانست و نه تألیف عالمی متبحر در زبان و ادبیات. پای‌بندی او را به مراعات سجع در مکاتبات تا حدی دانسته‌اند که گویا بر زندگی شخصی او نیز تأثیر گذاشته، و گاه حتى موجب بروز مشکلاتی برای او شده است. با این حال در تنها اثر موجود او، یعنی المذکر... اثری از آن سبک پرتصنع نمی‌توان یافت. از مجموع اشعار او امروز تنها 10 تا 13 بیت شعر در دست است، اگرچه این ابیات را ابن شاکر کتبی به نقل از یاقوت یاد کرده است، اما در بخشهای موجود معجم الادبای یاقوت نامی از تستری دیده نمی‌شود. ابیات باقی مانده از اشعار او سهل و روان است و هیچ‌گونه تکلف و تعقیدی در آن به چشم نمی‌خورد

منابع مقاله

صادقی، مریم، دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، سال چاپ1378