نجم‌الدوله، عبدالغفار
ولادت
«عبدالغفارخان نجم‌الدوله» به سال1255ق ( و به روايتى1259ق) در اصفهان در خاندانى كه به علم و دانش شهره بود، متولد شد. پدر وى ملا على‌محمد اصفهانى، از اجلّه فضلاى دوران و از زمره مفاخر علمى مسلم شهر اصفهان بلكه ايران محسوب مى‌شد.
کسب علم و دانش
عبدالغفارخان علوم مرسوم زمان، به ويژه كل رياضيات و هيئت قديم را نزد پدر آموخت و آن‌گاه به همراه وى به تهران نقل مكان كرد. در آن ايام وى در زمره شاگردان دارالفنون درآمد و با علوم جديد، به خصوص رياضيات آشنا شد و بر اثر تماس با معلمان فرنگى مدرسه، با زبان‌هاى خارجى، به ويژه زبان فرانسه، آشنايى كافى يافت.
دوران تعلم وى در دارالفنون چندان طولانى نبود. به نوشته خود وى هنوز به بيست سالگى نرسيده بود كه به تدريس رياضيات مشغول شد و سمت معلم كل علوم رياضى دارالفنون بدو محوّل شد.
عبدالغفار براى رفع نارسايى و كمبود كتاب‌هاى درسى به خصوص در زمينه علوم و معارف جديد به فكر تاليف متون درسى افتاد و بدين منظور براى تنظيم مراتب تحصيل هر علم كه درس مى‌گفت، كتابى در زمينه آن تاليف كرد و ضمنا به نگارش چند كتاب غير درسى نيز پرداخت. اين كتاب‌ها طيف وسيعى از علوم و فنون مختلف از حساب، هندسه، جبر و مثلثات گرفته تا هيئت، جغرافيا، نقشه‌بردارى و ... را در برمى‌گرفت. از اين‌رو جاى شگفتى نيست كه برخى از تذكره‌نويسان عهد ناصرى از وى به عنوان نيوتن عصر و ارشميدس عهد ياد مى‌كنند.
وى در سال1290ق ملقب به نجم الملك شد كه با منصب منجم‌باشيگرى مخصوص دربار همايون و طبع تقويم به حكم شاه مختص او گرديد و سپس در سال1313ق لقب نجم الدوله يافت.
خدمات علمی و عمرانی
وى در طول زندگى خود منشا انواع خدمات علمى و عمرانى ارزنده گرديده كه از آن جمله عبارتند از:
- استخراج تقويم رسمى كشور
- تطبيق سال‌هاى هجرى قمرى و ميلادى.
- نقشه‌بردارى از شهرها و راه‌ها
- انجام نخستين سرشمارى جمعيت تهران در زمان ناصرالدين شاه به سال1284ق‌و...
آثار
- حل ما لاينحل
- كفايه الحساب
- جداول لگاريتم
- علم جغرافيا
- اصول علم جغرافى
- طبيعى و سياسى
- فروع علم جغرافيا
- بداية النجوم
- نهاية الحساب
- قانون ناصرى
- سفرنامه خوزستان و...
وفات
وى در جمادى الاولى1326ق درگذشت.
وابسته‌ها
سفرنامه دوم نجم الدوله به خوزستان / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده