الأمالي (طوسی)
| نام کتاب | الأمالي |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | قسم الدراسات الاسلامیة موسسة البعثة (محقق)
طوسی، محمد بن حسن (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 130 /ط9الف8 1373 |
| موضوع | احادیث شیعه - قرن 5ق. |
| ناشر | دار الثقافة |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1414 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1424AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
الأمالي، به زبان عربى، تأليف شيخ الطائفه، ابوجعفر، محمد بن حسن طوسى (385 - 460ق)، است.
اين كتاب، شامل رواياتى است كه شيخ الطائفه در نجف اشرف طى جلسات منظمى براى شاگردان خود املاء مى‌كرده. اين واقعه، بعد از آن است كه در سال 448ق، حوزه نجف از رونق افتاده بود و شيخ طوسى آن را احياء نمود و شروع به تربيت شاگردان در آن حوزه علميه مقدس نمود.
اولين مجلس كتاب، در سال 455ق، بوده و آخرين آنها در سال 458ق، برقرار شده و از مجلس 19 تا پايان كتاب روزهاى جمعه بوده كه تاريخ دقيق آنها در ابتداى هر مجلس ذكر شده است.
در كتب تراجم، بيش از 30 كتاب با عنوان «الأمالي» ذكر شده كه كتب بزرگانى چون شيخ مفيد، شيخ صدوق و شيخ طوسى از مشهورترين آنهاست.
امالى عبارت است از مطالبى كه استاد در مجلس‌ها يا زمان‌هاى خاص از حفظ يا از روى كتاب خود براى شاگردان مى‌خواند و آنها همه مطالب را مى‌نويسند، لذا به آن، «المجالس» و «عرض المجالس» هم مى‌گويند.
اين نوع از تعليم، بهترين نوعى است كه در طول تاريخ ثبت شده و دقيق‌ترين روش براى انتقال كاملا صحيح مطالب به شاگردان است.
ساختار
كتاب، داراى 1537 روايت است كه در 46 مجلس تنظيم شده‌اند و در چاپ حاضر، براى روايات، شماره مسلسل زده شده و روايات هر مجلس نيز شماره رديف خورده است.
گزارش محتوا
گر چه كتاب «الأمالى»، ترتيب موضوعى ندارد و از اين جهت، به دست آوردن يك موضوع خاص در كتاب مشكل به نظر مى‌رسد، اما با نگاهى گذرا به كتاب، خواننده درمى‌يابد كه روايات اثبات ولايت و فضايل امير المؤمنين (ع)، حجم زيادى از كتاب را در بر گرفته است.
شيخ طوسى، با دقت، تمام سلسله سند روايات را ذكر كرده و روايت مرسله يا مقطوعه در ميان آنها اندك است، لذا مى‌توان چنين گفت كه امالى شيخ طوسى، حاوى روايات منتخبى است كه شيخ از بين هزاران روايت كه در اختيار داشته انتخاب نموده است.
كتاب «الأمالى»، از حيث تنوع موضوعات، بسيار جالب است، چرا كه موضوعاتى همچون اصول دين و معرفة الله و فضايل معصومين و سيره نبوى و ادعيه مأثوره و وقايع تاريخى و سياسى، مانند هجرت به حبشه و مقتل امام حسين (ع) و قيام مختار را در بر مى‌گيرد.
در كنار روايات مربوط به امور مزبور، روايات اخلاقى در موضوعات گوناگون و روايات آداب، مانند آداب خوردن و آشاميدن و آداب مسجد نيز به چشم مى‌خورد.
كتاب «الأمالى» شيخ طوسى، توسط فرزند بزرگوار او، ابوعلى طوسى، روايت شده و به همين خاطر، بعضى‌ها قسمت‌هايى از كتاب را از ابوعلى دانسته‌اند؛ در حالى كه صحيح نيست و تمام اين كتاب، املاء شيخ است به شاگردانش كه از جمله آنها، ابوعلى بوده است.
منابع نقل
از جمله اساتيد شيخ طوسى، در اين كتاب، اين افرادند:
1. شيخ مفيد، در مجلس‌هاى 1 تا 9 و 45؛
2. ابومفضل شيبانى، در مجلس‌هاى 16 تا 32 كه مجلس‌هايى كوتاه و مختصر است؛
3. ابن صلت اهوازى، در مجلس‌هاى 4 و 12 و 41 تا 44؛
4. ابن غضائرى، در مجلس‌هاى 15 و 32 و 33 و 34 و 38 و 40؛
5. حسين بن ابراهيم قزوينى، در مجالس 35 تا 38؛
6. ابن شاذان قمى، در مجالس 38 و 42.
بقيه مجالس نيز از يك يا چند شيخ روايت شده كه روايات هر شيخ، در مجموعه‌اى جداى از ديگرى آمده است.
وضعيت كتاب
در چاپ حاضر، فهرست آيات و فهرست الفبايى روايات و فهرست اشعار و فهرست مطالب، در پايان كتاب آمده و براى تمام روايات عنوان زده شده است.
در پاورقى كتاب، تمام رواياتى كه شبيه آنها يا خود آنها در جايى ديگر از كتاب تكرار شده، آدرس داده شده و تمام روايات كتاب، شماره مسلسل خورده است.