مساجد مهم جهان اسلام (بررسی تحلیلی و روایی مسجدالاقصی، مسجد قبا، مسجد کوفه و مسجد براثا در منابع فریقین)
مساجد مهم جهان اسلام (بررسی تحلیلی و روایی مسجدالاقصی، مسجد قبا، مسجد کوفه و مسجد براثا در منابع فریقین) تألیف حامد قرائتی؛ در این اثر که بخش نخست از مجموعهی مساجد خاص به شمار میرود، سعی شده است تا با تکیه بر منابع تاریخی و حدیثی، به بررسی جایگاه و اهمیت الهی و معنوی، پیشینه و سیر تطور احداث، توسعه و پیشینهی تاریخی و نقش آفرینی این دسته از مساجد در تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در بستر تاریخی پرداخته شود.
مساجد مهم جهان اسلام (بررسی تحلیلی و روایی مسجدالاقصی، مسجد قبا، مسجد کوفه و مسجد براثا در منابع فریقین) | |
---|---|
پدیدآوران | قرائتی، حامد (نویسنده) |
ناشر | نشر مشعر |
مکان نشر | تهران |
سال نشر | ۱۳۹۵ش |
شابک | 6-714-540-964-978 |
کد کنگره | |
ساختار
در این اثر، که بخش نخست از مجموعهی مساجد خاص به شمار میرود، سعی شده است با تکیه بر منابع تاریخی و حدیثی، به بررسی جایگاه و اهمیت الهی و معنوی، پیشینه و سیر تطور احداث، توسعه و پیشینهی تاریخی و نقش آفرینی این دسته از مساجد در تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در بستر تاریخی طی چهار فصل پرداخته شود:
فصل اول: مسجد الاقصی
فصل دوم: مسجد قبا
فصل سوم: مسجد کوفه
فصل جهارم: مسجد براثا
گزارش کتاب
مساجد و معابد، نه تنها خانهی خدا در زمین، بلکه میراث دار تاریخ و سیرهی انبیا علیهمالسلام و اوصیای الهی در هدایت و دعوت به حیات طیبهی مادی ومعنوی امتها بودهاند. مساجد در کنار منابعی چون قرآن کریم و سنت نبوی صلیاللهعلیهوآله خواهد توانست علاوه بر پی ریزی امت واحد اسلامی، زمینه ساز هم اندیشی اجتماعی و تمدنی ادیان الهی شود. آنچه نقش معابد و مساجد را در این سالها، که افراط گرایی دینی و مذهبی، تصویری بدوی و نابخردانه از آموزه هی دینی ترسیم کرده است، متمایز میسازد، تأکید بر هویت مشترک الهی و معنوی در بسترهای اجتماعی با تأکید بر نمادها و اماکن مشترک است؛ چرا که منشأ بسیاری از مناقشات دینی و مذهبی، گسست تمدنی و اجتماعی ادیان الهی و فرقههای اسلامی و البته سوجویی فرصت طلبان بوده است. اهمیت مساجد در دین اسلام به اندازهای است که اولین پایههای حکومت اسلامی، از سوی رسول خدا صلیاللهعلیهوآله در مسجد النبی صلیاللهعلیهوآله بنیان نهاده شد و آخرین حکومت جهانی نیز در مسجد مستقر خواهد شد. به اعتقاد برخی از اندیشمندان، کارکرد اماکن مذهبی، از زمانی که نخستین مسجد در مدینه و به دست رسول خدا صلیاللهعلیهوآله ساخته شد، منحصر بر امور عبادی نبوده و ناظر به نظام اجتماعی مطلوب از منظر اسلام نیز بوده است؛ به طوری که مسجد به عنوان نخستین و اصیلترین مکان مذهبی مسلمانان، علاوه بر به نمایش گذاشتن جامعهی آرمانی و مطلوب اسلامی در ابعادی کوچک تر، به کارگاهی برای تمرین ضوابط و بایستههای اجتماعی و سیاسی تبدیل شد. از این رو اماکن مذهبی پیوند دهندهی معارف و آموزههای اسلامی با اندیشه ها، رفتارها و باورهای عمومی، و ساری در جوامع بوده و ایجاد اماکن مذهبی نوظهور یا وضع قوانین و ضوابط خود ساخته برای اماکن مذهبی، دو لبهی یک قیچی برای جداسازی حیات سیاسی و اجتماعی از حیات دینی و مذهبی جامعهی اسلامی دانسته خواهد شد. مساجد در مقاطع مختلف تاریخ اسلام، به دلیل ظهور و بروز انحطاط فرهنگی و اجتماعی و ورود اندیشههای فرامنطقهای و فرادینی، جایگاه نهادهای هدایت کننده، خیزشهای فکری، علمی و سیاسی را در جامعه داشتهاند و با مدیریت تحول، زمینه ساز سعادت و پیشرفت مادی و معنوی جامعهی اسلامی را فراهم کردهاند. مساجد علاوه بر تعمیق و گسترش باورهای مذهبی و مقابله با هجمههای فکری و اجتماعی، محل برگزاری مناظرههای عالمان با بدعت گذاران دینی، خرافه زدایی از مناسک دینی، نقد اندیشههای بیگانه، پاسخگویی به سؤالات و شبهههای دینی و مذهبی، مبارزه با استبداد، پناه مصلحان اجتماعی و دینی، جمعآوری و اعزام نیرو برای دفاع از مرزهای اسلامی و حتی محلی امن برای نگهداری و نمایش مظاهر هنر و تمدن اسلام و شیعی بوده است.
مساجد به دلیل پیش شرط ها و ضوابط الزامی، ارشادی و عرفی خود، ملاکی در مشروعیت و مقبولیت سنجی نظامهای سیاسی و اجتماعی تاریخ اسلام دانسته میشوند؛ چرا که میتوان با تسامح، فرایند غفلت نظامهای سیاسی و اجتماعی از معارف و آموزههای دینی را، متقارن با بی اعتمادی و تضعیف جایگاه ایشان در نزد مسجد و مسجدیان، دید. این جدایی، حکایتگر فاصه گرفتن حاکمیت سیاسی و اجتماعی از دین بود و شروع زعامت سلاطین و حاکمان ظالم و مستبد را نوید میداد. البته از این نکته نیز نباید غفلت کرد که مهمترین آسیب و چالش مساجد در جوامع اسلامی، فاصله گرفتن از نیازها و شرایط اجتماعی - سیاسی، و بهره برداریهای ابزاری از این اماکن مقدس است. صرف نظر از غفلتی که در مورد جایگاه مساجد و معابد الهی در پیوند دادن حیات مادی و معنوی شده است، مساجد خاص، مورد بی مهری مضاعفی قرار گرفتهاند. این در حالی است که مساجدی چون مسجدالاقصی، مسجد کوفه و مسجد قبا میتوانند نقش مؤثری در احیای آموزهها و تمدن اسلام، بر پایهی امت واحد اسلامی، داشته باشند.[۱]
پانويس