الاختلاف في اللفظ و الرد علی الجهمیة و المشبهة
الاختلاف في اللفظ و الرد على الجهمية و المشبهة، اثر ابومحمد كاتب دينورى معروف به ابن قتيبه 213-276ق/ 828-889م است كه به زبان عربى، پيرامون كلام سلفيه نوشته شده است.
نام کتاب | الإختلاف في اللفظ و الرد علی الجهمیة و المشبهة |
---|---|
نامهای دیگر کتاب | |
پدیدآورندگان | ابنقتیبه، عبدالله بن مسلم (نويسنده) |
زبان | عربی |
کد کنگره | BP 218 /الف2الف3 |
موضوع | جهمیه - دفاعیهها و ردیهها
خدا - صفات مشبهه - دفاعیهها و ردیهها |
ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
مکان نشر | بیروت - لبنان |
سال نشر | 1405 هـ.ق یا 1985 م |
کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1063AUTOMATIONCODE |
ساختار
كتاب حاضر، رسالهاى است مختصر كه در 20 بخش تنظيم گشته است. موضوعهايى كه در اين كتاب مورد بحث قرار گرفته، به طور كلى اينهاست: قدر، تشبيه، خلق قرآن، رؤيت خداوند، عرش الهى و بررسى احاديث مختلف در اين باب. انبوهى از اطلاعات موجود در تأويل مختلف الحديث و حتى بسيارى از عبارات آن عيناً در اين كتاب تكرار شده است.
گزارش محتوا
بخش اول كتاب، درباره اهميت اين كتاب بحث نموده است.
مبارزه ابن قتيبه با معتزله و جهميه و ديگر فرقههايى كه كلام و فلسفه را مايه كار خود قرار مىدادند، موجب گرديد كه وزير متوكل وى را به قضاى دينور برگمارد. در بسيارى از آثار او، خاصه تأويل مختلف الحديث، مبارزه تند و آشكارى برضد معتقدان به رأى و به خصوص ابوحنيفه پديدار است. وى استحسان و قياس را نيز به شدت رد مىكند و معتقد است كه آنها سرانجام انسان را به بدعت مىكشانند. اين مطالب در بخش دوم كتاب به چشم مىخورد.
در بخش سوم مىخوانيم: ابن قتيبه در پى شيخى از اهل حديث مىگشت تا نزدش علم بياموزد و او را مقتداى خود سازد. در آن روزگار، ابن راهويه (د 238ق852/م) كه از مرو برخاسته بود و در نيشابور مىزيست، شهرتى فراگير داشت. از آثار ابن قتيبه چنين برمىآيد كه از ميان همه دانشمندان سده 3ق9/م تنها كسى را كه مىتوان به راستى، شيخ و استاد او به شمار آورد، همين ابن راهويه است. به همين جهت، به رغم سكوت منابع درباره پيوند استاد و شاگرد، معاصران، معتقدند كه وى پيش از وفات ابن راهويه؛ يعنى زمانى كه خود بيست يا بيست و چند سال بيش نداشته است، به نيشابور رفته و پس از وفات ابن راهويه به بصره بازگشته است.
مطلب ديگرى كه در اين كتاب مورد بحث است، انحراف متوكل از على(ع) و متمايل شدن او به منحرفين از حضرت مىباشد. همچنين از لوازم قول به جسم داشتن خداوند بحث مىكند. از معناى كرسى و قول بعضى از جهميه درباره تأويل اين آيه: خلق الانسان من عجل، سخن مىگويد.
بسيارى از مطالب كلامى كه در ديگر كتب وى نيز يافت مىشود به طور مختصر و اجمال در كتاب حاضر يافت مىشود.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب كتاب در پايان آن دكر شده است.
منابع مقاله
متن و مقدمه كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب الإختلاف في اللفظ و الرد علی الجهمیة و المشبهة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور