۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
عجائب أحکام أمیرالمؤمنین علی بن أبیطالب علیهالسلام (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۳ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۲۳
، ۲۳ آوریل ۲۰۲۱بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
}} | }} | ||
'''عجائب أحكام أميرالمؤمنين علي بن أبيطالب(ع)'''، تألیف علامه [[امین، سید محسن|سید محسن امین عاملی]] (م. 1371ق)، مشتمل بر قضاوتها و داوریهای شگفت امام علی(ع) است. این کتاب به زبان عربی با تحقیق و مقدمه فارس حسّون کریم منتشر شده است. | '''عجائب أحكام أميرالمؤمنين علي بن أبيطالب(ع)'''، تألیف علامه [[امین، سید محسن|سید محسن امین عاملی]] (م. 1371ق)، مشتمل بر قضاوتها و داوریهای شگفت [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] است. این کتاب به زبان عربی با تحقیق و مقدمه [[کریم، فارس حسون|فارس حسّون کریم]] منتشر شده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب، مشتمل بر مقدمه محقق و 199 قضاوت و داوری حکیمانه است که بر طبق تسلسل زمانی، یعنی قضاوتهای زمان حیات رسولالله(ص)، قضاوتهای زمان خلافت ابوبکر، عمر بن خطاب، عثمان بن عفان و علی بن ابیطالب(ع) مرتب شده است. | کتاب، مشتمل بر مقدمه محقق و 199 قضاوت و داوری حکیمانه است که بر طبق تسلسل زمانی، یعنی قضاوتهای زمان حیات رسولالله(ص)، قضاوتهای زمان خلافت ابوبکر، عمر بن خطاب، عثمان بن عفان و [[امام علی علیهالسلام|علی بن ابیطالب(ع)]] مرتب شده است. | ||
نویسنده در این کتاب ارزشمند، پارهای از قضاوتهای شگفت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع) را از مصادر معتبر شیعه و سنی گرد آورده است. اکثر روایات کتاب از «كتاب قضايا أميرالمؤمنين(ع)» نوشته ابیاسحاق ابراهیم بن هاشم قمی کوفی نقل شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص13-12</ref>. منابع دیگر کتاب عبارتند از: | |||
نویسنده در این کتاب ارزشمند، پارهای از قضاوتهای شگفت [[امام علی علیهالسلام|امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع)]] را از مصادر معتبر شیعه و سنی گرد آورده است. اکثر روایات کتاب از «كتاب قضايا أميرالمؤمنين(ع)» نوشته [[ابیاسحاق ابراهیم بن هاشم قمی کوفی]] نقل شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص13-12</ref>. منابع دیگر کتاب عبارتند از: «[[المناقب|مناقب]]» [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]]، «[[الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد|ارشاد]]» [[مفید، محمد بن محمد|مفید]]، «[[الكافي (ط. الاسلاميه)|الكافي]]» [[کلینی، محمد بن یعقوب|کلینی]]، «[[السياسة الشرعية]]» و «[[أعلام الموقعين]]» (هر دو از [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابیبکر|ابن قیم جوزیه]]) و «[[أخبار الأذکياء|الأذكياء]]» [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]]<ref>ر.ک: همان، ص25</ref>. | |||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
امیرالمؤمنین علی(ع)، گذشته از برتریهای بیشمار، در علم قضاوت و دادورزی نیز سرآمد دیگران بود و از همه مردم به رموز قضاوت عالمتر و عارفتر بـود. رسـول مکرم اسلام برای شناساندن این ویژگی مولا بارها او را با جملاتی از قبیل | [[امام علی علیهالسلام|امیرالمؤمنین علی(ع)]]، گذشته از برتریهای بیشمار، در علم قضاوت و دادورزی نیز سرآمد دیگران بود و از همه مردم به رموز قضاوت عالمتر و عارفتر بـود. رسـول مکرم اسلام برای شناساندن این ویژگی مولا بارها او را با جملاتی از قبیل «[[امام علی علیهالسلام|علی]] از همه شما در قضا و داوری ماهرتر است» به مردم معرفی فرمود. علاوه بر دوستان، دشمنان هم به برتری و شـایستگی [[امام علی علیهالسلام|امـام علی(ع)]] در امـر قضاوت اذعان و اعتراف داشتند؛ مثلاً عمر بارها گفت «علی، تواناترین ما در داوری است». آری [[امام علی علیهالسلام|امیر مؤمنان علی(ع)]] مرجع مـسلمانان در تمامی مشکلات، از جمله داوری و قضاوت بود؛ حتی پیروان ادیان الهی دیگر نـیز در مـعضلات خـود به ایشان رجوع میکردند. نظر به ارزش و اهمیت زیاد این قضاوتها در ابعاد مختلف، پژوهشگران اسـلامی از دیـرباز به تألیفاتی در این زمینه بهطور مستقل یا غیر مستقل - در ضمن نگارش احـادیث و رخـدادهای تـاریخی - دست زدهاند. از جمله آثـاری که در این زمینه عرضه شده، کتاب «عجائب أحكام أميرالمؤمنين علي بن أبيطالب(ع)» اثر [[امین، سید محسن|سید محسن امین]] (م. 1371ق) است<ref>ر.ک: بینام، ص96-95</ref>. | ||
محقق کتاب، شرح حال سید محسن امین را در ابتدای کتاب با اشاره به اسم و نسب، عشیره، علمای معاصر با او در نجف، اساتید، شاگردان و ذکر اسامی 62 اثر از وی آورده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص23-15</ref>. | محقق کتاب، شرح حال [[امین، سید محسن|سید محسن امین]] را در ابتدای کتاب با اشاره به اسم و نسب، عشیره، علمای معاصر با او در نجف، اساتید، شاگردان و ذکر اسامی 62 اثر از وی آورده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص23-15</ref>. | ||
سید محسن امین «عجائب أحكام أميرالمؤمنين علي بن أبيطالب(ع)» یا «قضايا أميرالمؤمنين علي بن أبيطالب(ع)» را به روایت محمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی از پدرش از جدش یافته است و آن را در کتابش آورده است؛ البته نه بهصورت یکجا؛ چراکه نویسنده مطالب را بهترتیب زمانی آورده است و در کتاب قمی ترتیب زمانی لحاظ نشده است. تذکر این نکته نیز شایسته است که نویسنده برخی از اخبار کتاب قمی را رد یا تصحیح و تعلیق بر غیر آن کرده است؛ آنگونه که شیوه و عادت او در سایر آثارش است<ref>ر.ک: همان، ص25</ref>. | [[امین، سید محسن|سید محسن امین]] «عجائب أحكام أميرالمؤمنين علي بن أبيطالب(ع)» یا «قضايا أميرالمؤمنين علي بن أبيطالب(ع)» را به روایت [[محمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی]] از پدرش از جدش یافته است و آن را در کتابش آورده است؛ البته نه بهصورت یکجا؛ چراکه نویسنده مطالب را بهترتیب زمانی آورده است و در کتاب قمی ترتیب زمانی لحاظ نشده است. تذکر این نکته نیز شایسته است که نویسنده برخی از اخبار کتاب قمی را رد یا تصحیح و تعلیق بر غیر آن کرده است؛ آنگونه که شیوه و عادت او در سایر آثارش است<ref>ر.ک: همان، ص25</ref>. | ||
وی در ابتدای کتاب، پیشینه تألیفات در این موضوع و آثاری که پیش از تألیف این کتاب در رابطه با قضاوتهای امیرالمؤمنین علی(ع) نوشته شده را نام برده است: | وی در ابتدای کتاب، پیشینه تألیفات در این موضوع و آثاری که پیش از تألیف این کتاب در رابطه با قضاوتهای [[امام علی علیهالسلام|امیرالمؤمنین علی(ع)]] نوشته شده را نام برده است: | ||
# کتابی که شیخ بهایی در شرح حدیث 28 از کتاب اربعینش به آن اشاره کرده و آن را کتاب قطوری دانسته که در خراسان بر آن اطلاع یافته است. | # کتابی که [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]] در شرح حدیث 28 از کتاب اربعینش به آن اشاره کرده و آن را کتاب قطوری دانسته که در خراسان بر آن اطلاع یافته است. | ||
# کتاب محمد بن قیس بجلی از اصحاب امام صادق و کاظم(ع) که کتابی با نام قضايا أميرالمؤمنين(ع) داشته که نجاشی و شیخ طوسی از آن روایت کردهاند. | # کتاب محمد بن قیس بجلی از اصحاب [[امام جعفر صادق علیهالسلام|امام صادق]] و کاظم(ع) که کتابی با نام قضايا [[امام علی علیهالسلام|أميرالمؤمنين(ع)]] داشته که [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشی]] و [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] از آن روایت کردهاند. | ||
# کتاب معلی بن محمد | # کتاب [[معلی بن محمد بصری]]؛ به گفته [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشی]] کتابی با نام قضايا أميرالمؤمنين(ع) داشته است. | ||
# کتاب ترمذی، محدث مشهور، صاحب الصحيح، که شیخ عبدالله علایلی در حلقه اول از سيرة الحسين ص142 به آن با نام «أقضية علي أميرالمؤمنين(ع)» اشاره کرده است. ابن قیم جوزیه نیز در کتاب «السياسة الشرعية» بخش زیادی از آن را نقل کرده است. | # کتاب [[ترمذی، محمد بن عیسی|ترمذی]]، محدث مشهور، صاحب الصحيح، که شیخ [[عبدالله علایلی]] در حلقه اول از سيرة الحسين ص142 به آن با نام «أقضية علي أميرالمؤمنين(ع)» اشاره کرده است. [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابیبکر|ابن قیم جوزیه]] نیز در کتاب «السياسة الشرعية» بخش زیادی از آن را نقل کرده است. | ||
# کتاب عجائب أحکامه، که محمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم از پدرش از جدش روایت کرده است. مجموعه نفیسی از این کتاب با خط واحد نزد مؤلف بوده که بخشی از مطالبش در سال 410 و 420ق، نوشته شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص30-29</ref>. | # کتاب عجائب أحکامه، که محمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم از پدرش از جدش روایت کرده است. مجموعه نفیسی از این کتاب با خط واحد نزد مؤلف بوده که بخشی از مطالبش در سال 410 و 420ق، نوشته شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص30-29</ref>. | ||
مؤلف به پیروی از شیخ مفید و دیگران، داوریهـای امـام علی را برحسب زمان - از دوره رسول خدا(ص) و بعد از خلافت ابوبکر و عمر و عثمان و سپس زمان ولایت آن حضرت - ذکر کرده است. در این اثر علاوه بر قضاوتهای متحیرانه امام علی(ع)، مطالبی هم درج شده که بهطور مستقیم به امر قضاوت ارتباط ندارد، ولی نشانه توانایی زیاد در حل معضلات مردم و یا علم لدنی آن حضرت است. در قضیه 35 کتاب به نقل از کتاب «المناقب» ابن شهرآشوب از | مؤلف به پیروی از [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]] و دیگران، داوریهـای [[امام علی علیهالسلام|امـام علی]] را برحسب زمان - از دوره رسول خدا(ص) و بعد از خلافت ابوبکر و عمر و عثمان و سپس زمان ولایت آن حضرت - ذکر کرده است. در این اثر علاوه بر قضاوتهای متحیرانه [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]]، مطالبی هم درج شده که بهطور مستقیم به امر قضاوت ارتباط ندارد، ولی نشانه توانایی زیاد در حل معضلات مردم و یا علم لدنی آن حضرت است. در قضیه 35 کتاب به نقل از کتاب «المناقب» ابن شهرآشوب از «[[إحياء علوم الدين]]» [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] چنین میخوانیم: روزی عمر حجرالاسود را بوسید. بعد گفت: من میدانم که تو یک سنگ بیشتر نیستی و سود و زیانی نداری؛ اگر ندیده بودم رسول خدا(ص) تو را میبوسید، تو را نمیبوسیدم. | ||
حضرت علی(ع) به عمر فرمود: چطور چنین سخنی میگویی؟ این سنگی است که سود و زیان میرساند. | |||
عمر پرسید: چگونه؟ | [[امام علی علیهالسلام|حضرت علی(ع)]] به عمر فرمود: چطور چنین سخنی میگویی؟ این سنگی است که سود و زیان میرساند. | ||
عمر پرسید: چگونه؟ | |||
امام فرمود: همانا خداوند متعال چون از فرزندان آدم در عهد الست پیمان گرفت، پیماننامهای نوشت و به این سنگ خوراند؛ بر این اساس این سنگ به سود مؤمن گواهی میدهد که وی به پیمانش وفا کرد و به زیان کافر شهادت میدهد که وی انکار نمود...<ref>ر.ک: همان، ص81</ref>. | امام فرمود: همانا خداوند متعال چون از فرزندان آدم در عهد الست پیمان گرفت، پیماننامهای نوشت و به این سنگ خوراند؛ بر این اساس این سنگ به سود مؤمن گواهی میدهد که وی به پیمانش وفا کرد و به زیان کافر شهادت میدهد که وی انکار نمود...<ref>ر.ک: همان، ص81</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
این کتاب پیش از این طبع، توسط انتشارات اعلمی (1394ق) در تهران و همچنین در بیروت به قطع رقعی منتشر شده است. به گفته آقابزرگ تهرانی، ترجمه فارسی این اثر نیز در سال 1369ش با نام «قضاوتهای محیر العقول» به قلم سید محمود بن جعفر موسوی زرندی معروف به محرمی منتشر شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص26</ref>. | این کتاب پیش از این طبع، توسط انتشارات اعلمی (1394ق) در تهران و همچنین در بیروت به قطع رقعی منتشر شده است. به گفته [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ تهرانی]]، ترجمه فارسی این اثر نیز در سال 1369ش با نام «قضاوتهای محیر العقول» به قلم [[موسوی|سید محمود بن جعفر موسوی زرندی]] معروف به محرمی منتشر شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص26</ref>. | ||
گزیدهای از کتاب نیز با عنوان | |||
گزیدهای از کتاب نیز با عنوان «[[دادرسی علوی]]»، به قلم [[باقری بیدهندی، ناصر|ناصر باقری بیدهندی]] منتشر شده است<ref>ر.ک: بینام، ص96</ref>. | |||
در تحقیق و تصحیح این اثر، طبع انتشارات اعلمی - که اولین طبع از آن است - اصل قرار گرفته و چاپهای دیگر با آن مقابله شده است. آیات با قرآن مقابله شده است. احادیث نیز با مصادر مقابله شده و به اختلافات در همان جا اشاره شده و آنچه از مصادر که اضافه شده نیز در کروشه [] آمده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص27-26</ref>. | در تحقیق و تصحیح این اثر، طبع انتشارات اعلمی - که اولین طبع از آن است - اصل قرار گرفته و چاپهای دیگر با آن مقابله شده است. آیات با قرآن مقابله شده است. احادیث نیز با مصادر مقابله شده و به اختلافات در همان جا اشاره شده و آنچه از مصادر که اضافه شده نیز در کروشه [] آمده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص27-26</ref>. | ||