۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نویسنده پس از ديباچه بلند خود بر کتابش<ref>[https://noorlib.ir/book/view/11429/?pageNumber=1&viewType=html ر.ک: مقدمه، ص1]</ref>، از تبار و نسب محمد ولى ميرزا ياد مى‌كند. این نسب‌نامه، نام نياكان وى را از دوره صفويه (شاه قلى بیک) دربردارد. | نویسنده پس از ديباچه بلند خود بر کتابش<ref>[https://noorlib.ir/book/view/11429/?pageNumber=1&viewType=html ر.ک: مقدمه، ص1]</ref>، از تبار و نسب محمد ولى ميرزا ياد مى‌كند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/11429/?pageNumber=13&viewType=html ر.ک: همان، ص13]</ref>. این نسب‌نامه، نام نياكان وى را از دوره صفويه (شاه قلى بیک) دربردارد. بهگمان، این نسبت‌ها، ساختگى‌اند؛ زيرا بر پايه منابع قاجارى و خود این کتاب، شاه قلى بیک در دوره شاه عباس اول (1038 - 996ق / 1629 - 1588م) مى‌زيست، اما نویسنده فتحعلى خان قاجار را پسر او می‌داند و مى‌گويد وى در بخشى از دوران فرمانروايى شاه سلطان حسین (1135 - 1105 ق) از سران سپاه او بود. گمان نمی‌رود كه فردى از چنين عمر درازى برخوردار بوده باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/11429/?pageNumber=26&viewType=html ر.ک: همان، ص26]</ref>. | ||
بارى، پس از این دعوى، مبارزات فتحعلى خان و محمدحسن خان قاجار مى‌آيد و از چگونگى قدرت يافتن آقا محمد خان و رسيدن فتحعلى شاه به پادشاهى، ياد و سپس احوال و ویژگی‌هاى محمد ولى ميرزا گزارش مى‌شود. نویسنده با اينكه از درگيريهاى اميران خراسان با محمد ولى ميرزا و دولت قاجار سخن مى‌گويد، نبردهاى ایران را با عثمانى در بغداد نيز فراموش نمى‌كند. وى همچنين ویژگی‌ها و اوضاع پادشاهان تركستان و حاكمان افغان را شرح مى‌دهد. | بارى، پس از این دعوى، مبارزات فتحعلى خان و محمدحسن خان قاجار مى‌آيد و از چگونگى قدرت يافتن آقا محمد خان و رسيدن فتحعلى شاه به پادشاهى، ياد و سپس احوال و ویژگی‌هاى محمد ولى ميرزا گزارش مى‌شود. نویسنده با اينكه از درگيريهاى اميران خراسان با محمد ولى ميرزا و دولت قاجار سخن مى‌گويد، نبردهاى ایران را با عثمانى در بغداد نيز فراموش نمى‌كند. وى همچنين ویژگی‌ها و اوضاع پادشاهان تركستان و حاكمان افغان را شرح مى‌دهد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/11429/?pageNumber=26&viewType=html ر.ک: همان]</ref>. | ||
بخش وقايع‌نگارى این کتاب با گزارش درباره عزل محمد ولى ميرزا از حكومت خراسان به پایان مى‌رسد. آشوبها و ناآراميها پس از عزل شدن محمد ولى ميرزا دوباره به خراسان بازگشت و «سپاهيان شاه برای نظم بخشيدن امور به خراسان آمدند». | بخش وقايع‌نگارى این کتاب با گزارش درباره عزل محمد ولى ميرزا از حكومت خراسان به پایان مى‌رسد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/11429/?pageNumber=27&viewType=html ر.ک: همان، ص27]</ref>. آشوبها و ناآراميها پس از عزل شدن محمد ولى ميرزا دوباره به خراسان بازگشت و «سپاهيان شاه برای نظم بخشيدن امور به خراسان آمدند»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/11429/?pageNumber=27&viewType=html ر.ک: همان، ص27]</ref>. | ||
نيمه دوم این کتاب، با شرح احوال اميران خراسان و گستره نفوذشان در بخشهاى گوناگون حكومت آغاز مى‌شود. شرح حال اميران و بزرگان و افراد پرآوزاه پيرامون محمد ولى ميرزا، بخش گسترده‌اى را از این اثر دربردارد و سخنان مؤلف در اين‌باره، از منابع رجال‌شناختى بسيار مهم آن دوران به شمار مى‌رود؛ زيرا منشيان و مستوفيان و لشكرنويسان محمد ولى ميرزا در این بخش از کتاب وى شناسانده مى‌شوند. حتى نویسنده درباره كاتبى كه اشرف التواريخ را بر او تقرير كرد نيز بدون نام، سخنانى به ميان مى‌آورد. سپس به شرح حال عالمان و فقيهان و فاضلان و حتى رئيسان خدّام آستانه مشهد و علماى شهرهاى گوناگون خراسان مى‌پردازد و سرانجام درباره احوال شاهزادگان قاجار قلم ميزند. | نيمه دوم این کتاب، با شرح احوال اميران خراسان و گستره نفوذشان در بخشهاى گوناگون حكومت آغاز مى‌شود. شرح حال اميران و بزرگان و افراد پرآوزاه پيرامون محمد ولى ميرزا، بخش گسترده‌اى را از این اثر دربردارد و سخنان مؤلف در اين‌باره، از منابع رجال‌شناختى بسيار مهم آن دوران به شمار مى‌رود؛ زيرا منشيان و مستوفيان و لشكرنويسان محمد ولى ميرزا در این بخش از کتاب وى شناسانده مى‌شوند. حتى نویسنده درباره كاتبى كه اشرف التواريخ را بر او تقرير كرد نيز بدون نام، سخنانى به ميان مى‌آورد. سپس به شرح حال عالمان و فقيهان و فاضلان و حتى رئيسان خدّام آستانه مشهد و علماى شهرهاى گوناگون خراسان مى‌پردازد و سرانجام درباره احوال شاهزادگان قاجار قلم ميزند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/11429/?pageNumber=27&viewType=html ر.ک: همان، ص27]</ref>. | ||
براندازى بازماندگان سلسله افشاريه در خرسان و دستگيرى نادر ميرزا افشار، از رويدادهاى بسيار مهمى است كه نویسنده به گزارش دربارهاش مى‌پردازد. وى هنگامى كه محمد ولى ميرزا، مشهد را محاصره كرد در ركاب شاه بود و از همين روى، ماجراى دستگيرى نادر ميرزا را لحظه به لحظه توصيف مى‌كند. او در این رويداد به «استفسار و استكشاف بعضى مدعاها» فرمان يافت و دورنمايه گفتوگويش را با نادر ميرزا در اثر خود گنجاند. جنگ محمد ولى ميرزا با صوفى اسلام، از بزرگان نقشبندیه نيز كه مريدانى در هرات و خراسان گرد آورد و هنگامى كه برای حمله به مشهد روانه شد، محمد ولى ميرزا را شكست داد، ديگر گزارش ويژه این کتاب است. | براندازى بازماندگان سلسله افشاريه در خرسان و دستگيرى نادر ميرزا افشار، از رويدادهاى بسيار مهمى است كه نویسنده به گزارش دربارهاش مى‌پردازد. وى هنگامى كه محمد ولى ميرزا، مشهد را محاصره كرد در ركاب شاه بود و از همين روى، ماجراى دستگيرى نادر ميرزا را لحظه به لحظه توصيف مى‌كند. او در این رويداد به «استفسار و استكشاف بعضى مدعاها» فرمان يافت و دورنمايه گفتوگويش را با نادر ميرزا در اثر خود گنجاند. جنگ محمد ولى ميرزا با صوفى اسلام، از بزرگان نقشبندیه نيز كه مريدانى در هرات و خراسان گرد آورد و هنگامى كه برای حمله به مشهد روانه شد، محمد ولى ميرزا را شكست داد، ديگر گزارش ويژه این کتاب است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/11429/?pageNumber=27&viewType=html ر.ک: همان، صص 27-28]</ref>. | ||
گزارش درباره درگيريهاى بى‌شمار اميران خراسان و محمد ولى ميرزا با تركمانان و ايلان و طايفه‌هاى سركش بخشهاى شمالى خراسان نيز بخشى از دورنمايه کتاب به شمار مى‌آيد. | گزارش درباره درگيريهاى بى‌شمار اميران خراسان و محمد ولى ميرزا با تركمانان و ايلان و طايفه‌هاى سركش بخشهاى شمالى خراسان نيز بخشى از دورنمايه کتاب به شمار مى‌آيد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/11429/?pageNumber=29&viewType=html ر.ک: همان، ص29]</ref>. | ||
==وضعيت کتاب== | ==وضعيت کتاب== | ||
اشرف التواريخ در سنجش با منابع همروزگار خود، از ديد درونمايه بسيار ارزشمندتر است و منبعى «دستِ یکم» در اين‌باره به شمار مى‌رود. برای نمونه، هيچ‌یک از ديگر کتاب‌هاى تاريخى آن دوران، رويداد دستگيرى نادر ميرزا يا نبرد محمد ولى ميرزا را با صوفى اسلام، به‌خوبىِ این اثر توصيف نكرده‌اند. البته نویسنده از منابع خود ياد نمى‌كند و خواننده را بدين گمان مى‌اندازد كه نویسنده اشرف التواريخ این اطلاعات بسيار را از گوشه و كنار گرد آورده است. | اشرف التواريخ در سنجش با منابع همروزگار خود، از ديد درونمايه بسيار ارزشمندتر است و منبعى «دستِ یکم» در اين‌باره به شمار مى‌رود. برای نمونه، هيچ‌یک از ديگر کتاب‌هاى تاريخى آن دوران، رويداد دستگيرى نادر ميرزا يا نبرد محمد ولى ميرزا را با صوفى اسلام، به‌خوبىِ این اثر توصيف نكرده‌اند. البته نویسنده از منابع خود ياد نمى‌كند و خواننده را بدين گمان مى‌اندازد كه نویسنده اشرف التواريخ این اطلاعات بسيار را از گوشه و كنار گرد آورده است. | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۱: | ||
[[رده: تاریخ]] | [[رده: تاریخ]] | ||
[[رده: تاریخ ایران]] | [[رده: تاریخ ایران]] | ||
<references /> | |||