مدارك الآراء في اعتبار حال الوجوب أو حال الأداء: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۶: خط ۲۶:
}}  
}}  
   
   
'''مدارك الآراء في إعتبار حال الوجوب أو حال الأداء'''، اثر آیت‌الله سید محمد صدر (متوفی 1419ق) با تحقیق مؤسسه «المنتظر لإحیاء تراث آل‌الصدر»، پژوهشی است پیرامون وظیفه مکلف درباره نماز مسافر و احکام مربوط به آن.
'''مدارك الآراء في إعتبار حال الوجوب أو حال الأداء'''، اثر [[صدر، سید محمد|آیت‌الله سید محمد صدر]] (متوفی 1419ق) با تحقیق مؤسسه «المنتظر لإحیاء تراث آل‌الصدر»، پژوهشی است پیرامون وظیفه مکلف درباره نماز مسافر و احکام مربوط به آن.


==ساختار==
==ساختار==
کتاب با دو مقدمه از مقتدی صدر و محقق آغاز و مطالب در یک تمهید و سه مقام، تنظیم شده است.
کتاب با دو مقدمه از [[مقتدی صدر]] و محقق آغاز و مطالب در یک تمهید و سه مقام، تنظیم شده است.


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
خط ۳۷: خط ۳۷:


# در مقام اول به بررسی این مسئله پرداخته شده است که اگر بر شخصی که مسافر نبوده و به‌اصطلاح «حاضر» است، وقت نماز داخل شده و نماز تمام بر وی واجب شود، اما نماز را به‌جای نیاورده و پس‌ازآن، به مسافرتی برود که نماز در آن شکسته است و در این حال، بخواهد نمازی که از او در حال حاضر بودن قضا شده است را بخواند. اقوال مطرح شده در این زمینه، عبارتند از:
# در مقام اول به بررسی این مسئله پرداخته شده است که اگر بر شخصی که مسافر نبوده و به‌اصطلاح «حاضر» است، وقت نماز داخل شده و نماز تمام بر وی واجب شود، اما نماز را به‌جای نیاورده و پس‌ازآن، به مسافرتی برود که نماز در آن شکسته است و در این حال، بخواهد نمازی که از او در حال حاضر بودن قضا شده است را بخواند. اقوال مطرح شده در این زمینه، عبارتند از:
## شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی در «المبسوط» و «التهذیب» و...: تقصیر بخاطر معتبر بودن حال ادای نماز (در حالت سفر)؛
## [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]]، [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضی]] و [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در «[[المبسوط في فقه الإمامية|المبسوط]]» و «[[تهذيب الأحكام|التهذیب]]» و...: تقصیر بخاطر معتبر بودن حال ادای نماز (در حالت سفر)؛
## شیخ صدوق در «المقنع»، عمانی، فاضل در «المختلف» و «الإرشاد»، شهید اول و دوم در «الدروس» و...: اتمام نماز به دلیل معتبر بودن حال وجوب (حاضر بودن)؛
## [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] در «[[المقنع]]»، عمانی، فاضل در «[[مختلف الشيعة في أحكام الشريعة|المختلف]]» و «[[الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد|الإرشاد]]»، شهید اول و دوم در «[[الدروس الشرعية في فقه الإمامية|الدروس]]» و...: اتمام نماز به دلیل معتبر بودن حال وجوب (حاضر بودن)؛
## شیخ طوسی در «الخلاف»: تخییر بین قصر و تمام؛
## [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در «[[الخلاف]]»: تخییر بین قصر و تمام؛
## شیخ طوسی در «النهایة» و شیخ صدوق در «من‌لایحضره‌الفقیه»: اتمام نماز در صورت سعه وقت و قصر آن در حالت ضیق وقت؛
## [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در «[[النهاية في مجرد الفقه و الفتاوی|النهایة]]» و [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] در «[[من‌ لا‌يحضره‌ الفقيه|من‌لایحضره‌الفقیه]]»: اتمام نماز در صورت سعه وقت و قصر آن در حالت ضیق وقت؛
## سید کاظم طباطبایی یزدی در «العروة الوثقی»: جمع احتیاطی میان قصر و اتمام نماز<ref>همان، ص46- 47</ref>. نویسنده پس از طرح نظرات فوق، قول اول را پذیرفته و در سه جهت زیر، به اثبات و دفاع از آن، پرداخته است: الف) اقتضای دلیل اجتهادی<ref>همان، ص48</ref>. ب) ذکر ادله دیگر در طول دلیل اجتهادی و تعرض به مناقشات<ref>همان، ص121</ref>. ج) اقتضای اصل عملی در مسئله<ref>همان، ص134</ref>.
## [[یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم|سید کاظم طباطبایی یزدی]] در «[[العروة الوثقی و بهامشها تعليقات أعلام العصر و مراجع الشيعة الإمامية|العروة الوثقی]]»: جمع احتیاطی میان قصر و اتمام نماز<ref>همان، ص46- 47</ref>. نویسنده پس از طرح نظرات فوق، قول اول را پذیرفته و در سه جهت زیر، به اثبات و دفاع از آن، پرداخته است: الف) اقتضای دلیل اجتهادی<ref>همان، ص48</ref>. ب) ذکر ادله دیگر در طول دلیل اجتهادی و تعرض به مناقشات<ref>همان، ص121</ref>. ج) اقتضای اصل عملی در مسئله<ref>همان، ص134</ref>.
# در مقام دوم، عکس مسئله قبل، مورد بررسی قرار گرفته است، یعنی در حالی وقت نماز داخل شود که شخص مسافر بوده و نمازش شکسته است، اما نماز نخوانده تا اینکه از حالت مسافر بودن خارج شده و حاضر گردد و در این حال، بخواهد آن نماز قضا شده در مسافرت را بخواند؛ نویسنده معتقد است بر اساس شهرتی که نزدیک به اجماع است، در چنین حالتی، وظیفه مکلف، اتمام نماز به دلیل اعتبار حالت اداء (حاضر بودن) بوده و اعتبار حالت وجوب (مسافرت) ضعیف است. این موضوع، در سه جهت زیر، موردبحث و بررسی قرار گرفته است:
# در مقام دوم، عکس مسئله قبل، مورد بررسی قرار گرفته است، یعنی در حالی وقت نماز داخل شود که شخص مسافر بوده و نمازش شکسته است، اما نماز نخوانده تا اینکه از حالت مسافر بودن خارج شده و حاضر گردد و در این حال، بخواهد آن نماز قضا شده در مسافرت را بخواند؛ نویسنده معتقد است بر اساس شهرتی که نزدیک به اجماع است، در چنین حالتی، وظیفه مکلف، اتمام نماز به دلیل اعتبار حالت اداء (حاضر بودن) بوده و اعتبار حالت وجوب (مسافرت) ضعیف است. این موضوع، در سه جهت زیر، موردبحث و بررسی قرار گرفته است:
## دلایل قول به وجوب تمام بودن نماز؛ که عبارتند از:
## دلایل قول به وجوب تمام بودن نماز؛ که عبارتند از:
### تمسک به اطلاقات دال بر وجوب اتمام نماز بر شخص حاضر. اگرچه شخص مکلف، پیش‌ازاین مسافر بوده، اما در حال حاضر و در حقیقت، مسافر نبوده و حاضر است<ref>همان، ص154</ref>.
### تمسک به اطلاقات دال بر وجوب اتمام نماز بر شخص حاضر. اگرچه شخص مکلف، پیش‌ازاین مسافر بوده، اما در حال حاضر و در حقیقت، مسافر نبوده و حاضر است<ref>همان، ص154</ref>.
### تمسک به ادله خاصه که عبارت است از حدیثی از اسماعیل بن جابر از امام صادق (ع): قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِاَللَّهِ عَلَيْهِ‌السَّلاَمُ يَدْخُلُ عَلَيَّ وَقْتُ اَلصَّلاَةِ وَ أَنَا فِي اَلسَّفَرِ فَلاَ أُصَلِّي حَتَّى أَدْخُلَ أَهْلِي فَقَالَ «صَلِّ وَ أَتِمَّ اَلصَّلاَةَ» قُلْتُ فَيَدْخُلُ عَلَيَّ وَقْتُ اَلصَّلاَةِ وَ أَنَا فِي أَهْلِي أُرِيدُ اَلسَّفَرَ فَلاَ أُصَلِّي حَتَّى أَخْرُجَ قَالَ «صَلِّ وَ قَصِّرْ فَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَقَدْ خَالَفْتَ –و الله- رَسُولَ اَللَّهِ»؛ به امام صادق(ع) عرض کردم: گاهى وقت نماز فرا می‌رسد و من مسافر هستم و نماز نمی‌کنم تا به خانواده خود وارد مى‌شوم، در این صورت تکلیف من چیست‌؟ آن حضرت فرمود: نماز را بخوان و تمام بجا آور، عرض کردم: گاه است که وقت نماز فرا می‌رسد درحالی‌که من در خانه خود هستم ولى می‌خواهم به سفر روم و نماز نمی‌خوانم تا از خانه خارج شوم در این صورت چطور؟ آن حضرت فرمود: نماز را بخوان و کوتاه کن که اگر چنین نکنى البته با رسول خدا مخالفت ورزیده‌اى (یعنى هرکجا که نماز را انجام می‌دهی به‌حکم همان‌جا رفتار کن)<ref>همان، ص155</ref>.
### تمسک به ادله خاصه که عبارت است از حدیثی از اسماعیل بن جابر از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق (ع)]]: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِاَللَّهِ عَلَيْهِ‌السَّلاَمُ يَدْخُلُ عَلَيَّ وَقْتُ اَلصَّلاَةِ وَ أَنَا فِي اَلسَّفَرِ فَلاَ أُصَلِّي حَتَّى أَدْخُلَ أَهْلِي فَقَالَ «صَلِّ وَ أَتِمَّ اَلصَّلاَةَ» قُلْتُ فَيَدْخُلُ عَلَيَّ وَقْتُ اَلصَّلاَةِ وَ أَنَا فِي أَهْلِي أُرِيدُ اَلسَّفَرَ فَلاَ أُصَلِّي حَتَّى أَخْرُجَ قَالَ «صَلِّ وَ قَصِّرْ فَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَقَدْ خَالَفْتَ –و الله- رَسُولَ اَللَّهِ»؛ به [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] عرض کردم: گاهى وقت نماز فرا می‌رسد و من مسافر هستم و نماز نمی‌کنم تا به خانواده خود وارد مى‌شوم، در این صورت تکلیف من چیست‌؟ آن حضرت فرمود: نماز را بخوان و تمام بجا آور، عرض کردم: گاه است که وقت نماز فرا می‌رسد درحالی‌که من در خانه خود هستم ولى می‌خواهم به سفر روم و نماز نمی‌خوانم تا از خانه خارج شوم در این صورت چطور؟ آن حضرت فرمود: نماز را بخوان و کوتاه کن که اگر چنین نکنى البته با رسول خدا مخالفت ورزیده‌اى (یعنى هرکجا که نماز را انجام می‌دهی به‌حکم همان‌جا رفتار کن)<ref>همان، ص155</ref>.
### تمسک به شهرت موجود در مسئله<ref>همان، ص173</ref>.
### تمسک به شهرت موجود در مسئله<ref>همان، ص173</ref>.
## دلایل قول بر وجوب قصر نماز که عبارتند از:
## دلایل قول بر وجوب قصر نماز که عبارتند از:
خط ۷۲: خط ۷۲:


==پانویس==
==پانویس==
<references/>
<references />


==منابع مقاله==
==منابع مقاله==
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش