۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' حسين' به ' حسین') |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوانهای دیگر =بحثی کوتاه پیرامون مدارک نهجالبلاغه | | عنوانهای دیگر =بحثی کوتاه پیرامون مدارک نهجالبلاغه | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[استادی، رضا]] ( | [[استادی، رضا]] (نویسنده) | ||
| زبان =فارسی | | زبان =فارسی | ||
| کد کنگره =BP 38/085 /الف5ب3 | | کد کنگره =BP 38/085 /الف5ب3 | ||
خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
كتاب با مقدمه | كتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در نه عنوان، مطرح گرديده است. | ||
بااينكه در استناد جمعآورى نهجالبلاغة به [[شریفالرضی، محمد بن حسین|سيدرضى]]، جاى هيچگونه ترديدى نيست، ليكن [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]] (608 - 681ق) در اين موضوع ترديد كرده و گفته است: «نهجالبلاغة را برخى از [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] و برخى ديگر از [[علمالهدی، علی بن حسین|سيدمرتضى]] برادر او مىدانند» و نيز [[ذهبى]] (م 748ق) گفته است: «نهجالبلاغة تأليف [[علمالهدی، علی بن حسین|سيدمرتضى]] است». [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]] شبههى ديگرى نيز القاء كرده و نوشته است: «برخى مىگويند نهجالبلاغة از سخنان على(ع) نيست، بلكه ساخته و انشاء همان كسى است كه آن را جمعآورى كرده است و خدا بهتر مىداند» و نيز نگارنده «ميزان الاعتدال»، پا را فراتر گذارده و گفته است: «[[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] متهم است به اينكه نهجالبلاغة را ساخته و به على(ع) نسبت داده است».<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/9 مقدمه، ص9]</ref> | بااينكه در استناد جمعآورى نهجالبلاغة به [[شریفالرضی، محمد بن حسین|سيدرضى]]، جاى هيچگونه ترديدى نيست، ليكن [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]] (608 - 681ق) در اين موضوع ترديد كرده و گفته است: «نهجالبلاغة را برخى از [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] و برخى ديگر از [[علمالهدی، علی بن حسین|سيدمرتضى]] برادر او مىدانند» و نيز [[ذهبى]] (م 748ق) گفته است: «نهجالبلاغة تأليف [[علمالهدی، علی بن حسین|سيدمرتضى]] است». [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]] شبههى ديگرى نيز القاء كرده و نوشته است: «برخى مىگويند نهجالبلاغة از سخنان على(ع) نيست، بلكه ساخته و انشاء همان كسى است كه آن را جمعآورى كرده است و خدا بهتر مىداند» و نيز نگارنده «ميزان الاعتدال»، پا را فراتر گذارده و گفته است: «[[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] متهم است به اينكه نهجالبلاغة را ساخته و به على(ع) نسبت داده است».<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/9 مقدمه، ص9]</ref> | ||
نویسنده با استفاده از برخى كتابها كه در اين باره به بحث پرداختهاند، اثر حاضر را، در پاسخ به اين دو شبههى بىاساس، تهيه كرده است.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/9 همان]</ref> | |||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه، به شبهات مطرحشده پيرامون نهجالبلاغة و انگيزه تدوين كتاب، اشاره شده است.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/7 مقدمه، ص7]</ref> | در مقدمه، به شبهات مطرحشده پيرامون نهجالبلاغة و انگيزه تدوين كتاب، اشاره شده است.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/7 مقدمه، ص7]</ref> | ||
عناوينى كه | عناوينى كه نویسنده در ذيل آنها به بررسى مطالب پرداخته است، به ترتيب عبارتند از: | ||
الف)- گردآورنده نهجالبلاغة: | الف)- گردآورنده نهجالبلاغة: نویسنده، معتقد است درستى استناد گردآورى نهجالبلاغة به [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] را از راههاى متعددى مىتوان اثبات كرد. از جمله راههايى كه وى مطرح كرده است، عبارت است از اينكه ابوالعباس احمد بن على بن عباس [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] (م 450ق) در فهرست خود، [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] و برادرش [[علمالهدی، علی بن حسین|سيدمرتضى]] را ياد كرده و نگارشهاى آنان را نام مىبرد و اين كتابها را از [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] مىداند: «حقائق التنزيل»، «مجاز القرآن»، «[[خصائص الأئمة علیهمالسلام|خصائص الأئمة]]»، «مجازات الآثار النبوية» و «نهجالبلاغة» و آنجا كه نگارشهاى [[علمالهدی، علی بن حسین|سيدمرتضى]] را مىشمارد، از كتابى به نام «نهجالبلاغة» ياد نمىكند.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/15 متن كتاب، ص15]</ref> | ||
ب)- نهجالبلاغة، بخشى از سخنان على(ع) است: در اثبات اين مدعا، | ب)- نهجالبلاغة، بخشى از سخنان على(ع) است: در اثبات اين مدعا، نویسنده دلايلى را ذكر كرده است كه از جمله آنها عبارتند از اينكه: | ||
#ا[[یعقوبی، احمد بن اسحاق|ابن واضح يعقوبى]] (م 292ق) مىنويسد: «از على(ع) چهارصد خطبه بهجاى مانده و آنها همانهايى است كه در ميان مردم رايج است و در خطبهها و گفتارهاى خود به كار مىبرند»؛ درصورتىكه در نهجالبلاغة بيش از دويست و سى و نه خطبه نمىبينيم. | #ا[[یعقوبی، احمد بن اسحاق|ابن واضح يعقوبى]] (م 292ق) مىنويسد: «از على(ع) چهارصد خطبه بهجاى مانده و آنها همانهايى است كه در ميان مردم رايج است و در خطبهها و گفتارهاى خود به كار مىبرند»؛ درصورتىكه در نهجالبلاغة بيش از دويست و سى و نه خطبه نمىبينيم. | ||
خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
#[[ابن شعبه، حسن بن علی|حسن بن على بن شعبه]] كه از دانشمندان سده چهارم است در كتاب «[[تحف العقول عن آل الرسول صلىاللهعليهم|تحف العقول]]» مىنويسد: اگر فقط خطبههايى كه از على(ع) در باب توحيد به ما رسيده است جمعآورى كنيم، بهاندازهى همه اين كتاب ([[تحف العقول عن آل الرسول صلىاللهعليهم|تحف العقول]]) خواهد شد و.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/33 همان، ص33]</ref> | #[[ابن شعبه، حسن بن علی|حسن بن على بن شعبه]] كه از دانشمندان سده چهارم است در كتاب «[[تحف العقول عن آل الرسول صلىاللهعليهم|تحف العقول]]» مىنويسد: اگر فقط خطبههايى كه از على(ع) در باب توحيد به ما رسيده است جمعآورى كنيم، بهاندازهى همه اين كتاب ([[تحف العقول عن آل الرسول صلىاللهعليهم|تحف العقول]]) خواهد شد و.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/33 همان، ص33]</ref> | ||
ج)- پيش از نهجالبلاغة، كتابهاى بسيارى مانند آن تأليف شده است: از جمله دلايلى كه به نظر | ج)- پيش از نهجالبلاغة، كتابهاى بسيارى مانند آن تأليف شده است: از جمله دلايلى كه به نظر نویسنده، بر انتساب نهجالبلاغة به [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] دلالت دارند، اين است كه قبل از آن، كتابهايى مشابه و مانند آن نگاشته شده است كه برخى از آنها عبارتند از: | ||
#«خطب اميرالمؤمنين»، از ابوسليمان زيد بن وهب جهنى، متوفاى پس از سال 80 يا در سال 96ق. | #«خطب اميرالمؤمنين»، از ابوسليمان زيد بن وهب جهنى، متوفاى پس از سال 80 يا در سال 96ق. | ||
خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
#«خطب اميرالمؤمنين»، از اسماعيل بن مهران سكونى، زنده در سال 224ق و.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/39 همان، ص39]</ref> | #«خطب اميرالمؤمنين»، از اسماعيل بن مهران سكونى، زنده در سال 224ق و.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/39 همان، ص39]</ref> | ||
د)- مدارک نهجالبلاغة: به اعتقاد | د)- مدارک نهجالبلاغة: به اعتقاد نویسنده، براى اثبات استناد نهجالبلاغة به [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]]، از راههايى مىتوان استفاده كرد كه برخى از آنها عبارتند از: | ||
#دقت در متن و به اصطلاح «سبک شناسى» و سنجيدن آن با ساير تأليفات [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] و [[علمالهدی، علی بن حسین|سيدمرتضى]] و ديگر دانشمندان؛ به باور | #دقت در متن و به اصطلاح «سبک شناسى» و سنجيدن آن با ساير تأليفات [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] و [[علمالهدی، علی بن حسین|سيدمرتضى]] و ديگر دانشمندان؛ به باور نویسنده، كسانى كه با ادبيات عرب آشنائى كامل داشته باشند، با يك بررسى اجمالى يقين پيدا مىكنند كه «نهجالبلاغة» نمىتواند انشاء و ساخته [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] و امثال او باشد. | ||
#به گواهى خود [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] كه مىگويد: «اين كتاب، منتخباتى از سخنان على(ع) است كه بهوسيلهى او گردآورى شده»، اكتفا كنيم و واضح است كه [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] مورد اعتماد همهى دانشمندان اسلامى مىباشد. | #به گواهى خود [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] كه مىگويد: «اين كتاب، منتخباتى از سخنان على(ع) است كه بهوسيلهى او گردآورى شده»، اكتفا كنيم و واضح است كه [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] مورد اعتماد همهى دانشمندان اسلامى مىباشد. | ||
#با تتبع و بررسى وسيع و گسترده، مدارک و كتابهايى كه مىتواند مدرك نهجالبلاغة باشد پيدا كنيم و درصورتىكه توانستيم همهى نهجالبلاغة يا بخش عمدهى آن را در كتابهايى كه پيش از نهجالبلاغة تأليف شده بيابيم، بىاساسى اين سخن: «نهجالبلاغة ساخته و انشاء [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] يا [[علمالهدی، علی بن حسین|سيدمرتضى]] يا شخصى مانند آنهاست»، واضح مىگردد.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/45 همان، ص45]</ref> | #با تتبع و بررسى وسيع و گسترده، مدارک و كتابهايى كه مىتواند مدرك نهجالبلاغة باشد پيدا كنيم و درصورتىكه توانستيم همهى نهجالبلاغة يا بخش عمدهى آن را در كتابهايى كه پيش از نهجالبلاغة تأليف شده بيابيم، بىاساسى اين سخن: «نهجالبلاغة ساخته و انشاء [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] يا [[علمالهدی، علی بن حسین|سيدمرتضى]] يا شخصى مانند آنهاست»، واضح مىگردد.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/45 همان، ص45]</ref> | ||
ه)- كارى كه درباره اين موضوع، در اين رساله انجام شده است: | ه)- كارى كه درباره اين موضوع، در اين رساله انجام شده است: نویسنده براى اينكه فقط «كلىگوئى» نكرده باشد و نمونههايى در اثبات مدعاى خويش و بطلان شبهات مطرحشده، به خواننده نشان دهد، در اين بخش، با راهنمائى كتاب «مصادر نهجالبلاغة»، «استناد نهجالبلاغة» و... به اصل كتابها مراجعه كرده و مواردى را كه احتمال دارد مدرك نهجالبلاغة باشد و يا لااقل مىتواند واضح سازد كه اين كلمات ساخته و انشاء [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] نيست، با آدرس دقيق و تعيين چاپ كتاب، به ترتيب ذكر كرده است.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/69 همان، ص69]</ref> | ||
البته | البته نویسنده خود به اين نكته اشاره دارد كه مداركى كه ذكر مىشود، معنايش اين نيست كه يقين داريم [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] آن كلام را از آن مدرك نقل كرده است؛ زيرا احتمال قوى دارد وى از مدرك ديگرى نقل كرده و آن مدرك تا زمان ما باقى نمانده باشد. همچنين معنايش اين نيست كه آن كلام در مدارک موجود، جز اين مدرك، مدرك ديگرى ندارد؛ زيرا نویسنده به همهى كتابهايى كه قبلا ياد شد دسترسى نداشته است و حتىالمقدور مقيد بوده است كه آنچه خود مراجعه مىكند بنويسد و به نقل سايرين اكتفا ننمايد. | ||
همچنين اين امر، معنايش اين نيست كه عين عبارت «نهجالبلاغة» در آن مدرك وجود دارد، زيرا گاهى عين عبارت و گاهى نقل به معناى آن و گاهى مختصر آن و گاهى مفصل آن در مدارک مذكور ديده مىشود. | همچنين اين امر، معنايش اين نيست كه عين عبارت «نهجالبلاغة» در آن مدرك وجود دارد، زيرا گاهى عين عبارت و گاهى نقل به معناى آن و گاهى مختصر آن و گاهى مفصل آن در مدارک مذكور ديده مىشود. | ||
كتابهايى كه مورد استفادهى | كتابهايى كه مورد استفادهى نویسنده بوده، با تعيين چاپ در فصل آخر كتاب آمده است تا اگر كسى بخواهد به اصل كتابها مراجعه كند، چاپ كتاب را در نظر بگيرد.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14556/1/69 همان]</ref> | ||
در عناوين بعدى كتاب، به ترتيب به «مدارک خطبهها»، «مدارک نامه، عهدها و وصيتها»، «مدارک كلمات قصار» و «كتابهايى كه در تهيه اين كتاب از آنها استفاده شده است»، پرداخته شده است. | در عناوين بعدى كتاب، به ترتيب به «مدارک خطبهها»، «مدارک نامه، عهدها و وصيتها»، «مدارک كلمات قصار» و «كتابهايى كه در تهيه اين كتاب از آنها استفاده شده است»، پرداخته شده است. |
ویرایش