۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ن‌ب' به 'ن‌ب'
جز (جایگزینی متن - 'ى‌ک' به 'ى‌ک') |
جز (جایگزینی متن - 'ن‌ب' به 'ن‌ب') |
||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
همین مایه اعتقاد و دل‌نمودگى به مولوى و مثنوى و شهرت و رواج مثنوى در بین اهل عصر، جامى را که علاوه بر مقام و موقعیت شامخ ادبى و عرفانى خویش از بزرگترین شارحان درسنامهها و متون رایج ادبى و عرفانى در زمان خود و به عقیده اهل نظر «جامع میانه شوق و معرفت و حقائق و معارف» بود بر آن داشته تا به نگاشتن تفسیرى بر دو بیت آغاز نى‌نامه که تبلور معانى و فشرده و چکیده معنایى نى‌نامه و مظهر مثنوى است بپردازد. | همین مایه اعتقاد و دل‌نمودگى به مولوى و مثنوى و شهرت و رواج مثنوى در بین اهل عصر، جامى را که علاوه بر مقام و موقعیت شامخ ادبى و عرفانى خویش از بزرگترین شارحان درسنامهها و متون رایج ادبى و عرفانى در زمان خود و به عقیده اهل نظر «جامع میانه شوق و معرفت و حقائق و معارف» بود بر آن داشته تا به نگاشتن تفسیرى بر دو بیت آغاز نى‌نامه که تبلور معانى و فشرده و چکیده معنایى نى‌نامه و مظهر مثنوى است بپردازد. | ||
جامى که از مشایخ طریقت نقشبندى است در نى‌نامه خود درعین‌حال که به تقلیدى شیوا از سبک سخن مولانا پرداخته، استغراق نقشبندیانه او در | جامى که از مشایخ طریقت نقشبندى است در نى‌نامه خود درعین‌حال که به تقلیدى شیوا از سبک سخن مولانا پرداخته، استغراق نقشبندیانه او در جهان‌بینى و عرفان محیی‌الدین ابن عربى موجب شده تا کلام مولانا را بر وفق مشرب ابن عربى تفسیر کند. | ||
بدینگونه نى‌نامه، علاوه بر آنکه از قدیمترین شرحهایی است که بر اجزاء مثنوى نوشته شده، از نخستین آثار در تلفیق بین عرفان مولوى و ابن عربى است. در آن زمان چنانکه از نفحات الأنس خود جامى و رشحات عین الحیاة فخرالدین على صفى همچنین کتاب مقامات جامى نوشته عبدالواسع نظامى باخرزى و برخى دیگر از متون تعلیمى و نظرى نقشبندیه برمی‌آید مشایخ و خواجگان نقشبند در مولوى و ابن عربى هر دو به دیده احترام و بزرگداشت مى‌نگریسته‌اند و همچنان که فتوحات و فصوص را جان و دل مىدانستهاند، به خواندن مثنوى معنوى و دیوان کبیر هم شوق و رغبت بسیار داشته‌اند. | بدینگونه نى‌نامه، علاوه بر آنکه از قدیمترین شرحهایی است که بر اجزاء مثنوى نوشته شده، از نخستین آثار در تلفیق بین عرفان مولوى و ابن عربى است. در آن زمان چنانکه از نفحات الأنس خود جامى و رشحات عین الحیاة فخرالدین على صفى همچنین کتاب مقامات جامى نوشته عبدالواسع نظامى باخرزى و برخى دیگر از متون تعلیمى و نظرى نقشبندیه برمی‌آید مشایخ و خواجگان نقشبند در مولوى و ابن عربى هر دو به دیده احترام و بزرگداشت مى‌نگریسته‌اند و همچنان که فتوحات و فصوص را جان و دل مىدانستهاند، به خواندن مثنوى معنوى و دیوان کبیر هم شوق و رغبت بسیار داشته‌اند. | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
تفسیرى دیگر که جامى در این منظومه از نى نموده بر مبناى نى به‌عنوان تمثیل قلم است. البته این تأویل که خود جامى هم آن را با شایدگویى و لحنى تردیدآمیز بیان داشته با اندیشه و نگرش مولوى سازگار نیست و قرائن صارفه‌اى که در خود مثنوى و دیگر آثار مولانا هست، همچنین اشارات ربابنامه سلطان ولد فرزند مولوى که مبتنى بر یادداشته‌ها و شنوده‌هاى مستقیم پسر از پدر است و روایات مناقب العارفين شمس‌الدین احمد افلاکى (متوفی 761ق) برخلاف آمد آن صراحت دارد. به‍‌هرحال اینگونه تلقى از نى به‌عنوان تمثیل قلم ناشى از حرمت و قداستى است که خط و قلم به‌عنوان «پرتو آسمانى سیر علمزار ایزدى بر نزهتآباد شهرستان وجود» در قرآن مجید دارد و هم از عهد باستان در اندیشه و فرهنگ ایران رسوخ داشته است. | تفسیرى دیگر که جامى در این منظومه از نى نموده بر مبناى نى به‌عنوان تمثیل قلم است. البته این تأویل که خود جامى هم آن را با شایدگویى و لحنى تردیدآمیز بیان داشته با اندیشه و نگرش مولوى سازگار نیست و قرائن صارفه‌اى که در خود مثنوى و دیگر آثار مولانا هست، همچنین اشارات ربابنامه سلطان ولد فرزند مولوى که مبتنى بر یادداشته‌ها و شنوده‌هاى مستقیم پسر از پدر است و روایات مناقب العارفين شمس‌الدین احمد افلاکى (متوفی 761ق) برخلاف آمد آن صراحت دارد. به‍‌هرحال اینگونه تلقى از نى به‌عنوان تمثیل قلم ناشى از حرمت و قداستى است که خط و قلم به‌عنوان «پرتو آسمانى سیر علمزار ایزدى بر نزهتآباد شهرستان وجود» در قرآن مجید دارد و هم از عهد باستان در اندیشه و فرهنگ ایران رسوخ داشته است. | ||
آثار کمتر شخصی از بزرگان ادب فارسى را مانند جامى این موقعیت و بخت و نصیبه هنرى روى نموده که بیشترینه آن‌ها به دست بزرگترین استادان خوشنویس و کتابگران هنرور کتابت و آراسته شود و در زمره آثار نفیس هنرى برآید و به شمار رود. به نوشته امیرعلی‌شیر نوائى در رساله خمسة المتحیرين که سرگذشتنامه جامى است به زبان ترکى جغتایى، در دربار هرات کاتبانى راتب و موظف فقط براى کتابت آثار جامى گماشته شده بود و این آثار پس از کتابت به نظر جامى مىرسید. برخى از آن نسخه‌ها که جامى آن‌ها را بازبینى کرده و ویراسته، هم‌اکنون موجود است. جامى نسبت به تأثیر خط نکو در حس‌آمیزى و تجلى لطف سخن و قبول خاطر خواننده، اعتقاد بسیار داشته و | آثار کمتر شخصی از بزرگان ادب فارسى را مانند جامى این موقعیت و بخت و نصیبه هنرى روى نموده که بیشترینه آن‌ها به دست بزرگترین استادان خوشنویس و کتابگران هنرور کتابت و آراسته شود و در زمره آثار نفیس هنرى برآید و به شمار رود. به نوشته امیرعلی‌شیر نوائى در رساله خمسة المتحیرين که سرگذشتنامه جامى است به زبان ترکى جغتایى، در دربار هرات کاتبانى راتب و موظف فقط براى کتابت آثار جامى گماشته شده بود و این آثار پس از کتابت به نظر جامى مىرسید. برخى از آن نسخه‌ها که جامى آن‌ها را بازبینى کرده و ویراسته، هم‌اکنون موجود است. جامى نسبت به تأثیر خط نکو در حس‌آمیزى و تجلى لطف سخن و قبول خاطر خواننده، اعتقاد بسیار داشته و دراین‌باره، علاوه بر فحواى ابیات متعدد که در دیوان و سایر آثار او آمده، در مقدمه اشعة اللمعات و پایان لیلى و مجنون، به‌تفصیل و تأکید بیشتر، سخن داشته و در ضمن به بحثى دقیق در باب لزوم مقابله متن نونویس با نسخه درستنوشته و اصیل پرداخته است. روایات و اشعار غالباً ً طنزآمیزى هم از جامى در نکوهش از کاتبانى که بر اثر غفلت و سهو و حشو در کتابت باعث تغییر متن و تحریف کلام و اندیشه صاحب اثر مى‌گردند نقل شده است.<ref>مقدمه مصحح، ص3-5</ref> | ||
عبارت جامی در ابتدای کتاب چنین است: | عبارت جامی در ابتدای کتاب چنین است: | ||