خزائن الكتب القديمة في العراق منذ أقدم العصور حتی سنة 1000 للهجرة

خزائن الکتب القديمة في العراق منذ أقدم العصور حتی سنة 1000 للهجرة

نام کتاب	خزائن الکتب القديمة في العراق منذ أقدم العصور حتی سنة 1000 للهجرة
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	عواد، کورکیس (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏Z‎‏ ‎‏722‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏4‎‏ع‎‏9
موضوع	کتاب خانه‏ها - عراق - تاریخ
ناشر	دار الرائد العربي
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1406 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE14106AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

خزائن الكتب القديمة في العراق منذ أقدم العصور حتى سنة 1000 للهجرة، اثر كوركيس عواد، گزارشى است از كتابخانه‌هاى قديمى و جديد عراق كه به زبان عربى و در دوران معاصر نوشته شده است.

ساختار

كتاب با مقدمه مختصرى از نويسنده آغاز و مطالب در چهار باب، عرضه شده است.

نويسنده ابتدا به مباحث تمهيدى و مقدماتى پرداخته و سپس، به ترتيب، ابتدا در سه دوره، كتابخانه‌هاى قبل از ميلاد، پس از ميلاد و دوران اسلامى عراق را معرفى كرده است؛ بدين‌گونه كه ابتدا موقعيت جغرافيايى آن را توضيح داده و سپس، به ويژگى‌هاى و تعداد كتب آن، اشاره مختصرى كرده است.

گزارش محتوا

در مقدمه مختصر نويسنده، به اهميت موضوع كتاب اشاره شده است .

باب اول، به مباحث مقدماتى و تمهيدى، اختصاص يافته است. از جمله اين مباحث، اين است كه «وراقه» به معناى عامش در دوران اسلامى بر چهار امر زير استوار بوده است:

1. نسخ و توابع آن، همچون تذهيب، تصوير و...؛

2. فروش كاغذ و ساير ابزار نوشتار، همچون قلم، مركب و...؛

3. جلد كردن كتاب؛

4. فروش كتاب .

در باب دوم، به معرفى كتابخانه‌هاى عراق در قبل از ميلاد پرداخته شده است. از جمله اين كتابخانه‌ها، كتابخانه نينوا مى‌باشد كه از قديمى‌ترين و بزرگ‌ترين كتابخانه‌هاى دربارى عراق بشمار رفته و از لحاظ موضوعى، كتاب‌هاى آن، از شمول و گستردگى قابل توجهى برخوردار بوده است .

از ديگر كتابخانه‌هاى اين دوران، مى‌توان از كتابخانه‌هاى نفر (در منابع انگليسى نيپر)؛ دريهم (مصغر درهم)؛ شهر ادب؛ جمجمه؛ كيش؛ وركاء؛ تل حرمَل؛ آشور؛ نوزى؛ مدائن و... .

در باب سوم، كتابخانه‌هاى عراق در دوران پس از ميلاد معرفى شده‌اند كه از جمله آن‌ها، مى‌توان به كتابخانه مرقد حزقيل نبى(ع) اشاره نمود. اين كتابخانه، داراى كتب فراوانى به زبان عبرى بوده كه متأسفانه امروزه اثرى از آن باقى نيست و فقط در كتب قديمى، از آن ياد شده است .

كتابخانه دير متى، دير ميخائيل، دير مار بهنام، دير يونس (يونان)، دير بيث عابى، دير الربان هرمزد، دير باقوقا و دير اعلى از جمله كتابخانه‌هاى معرفى‌شده در اين قسمت مى‌باشند .

در آخرين باب، در پنج قسمت، كتابخانه‌هاى عراق در دروان اسلامى معرفى شده‌اند؛ به‌عنوان نمونه، به اين پنج قسمت و برخى از كتابخانه‌هاى مربوط به هر قسمت، اشاره شده است:

قسم اول، كتابخانه‌هاى خلفاى بغداد: مانند كتابخانه‌هاى هارون الرشيد و مأمون؛ معتضد؛ مكتفى؛ المستنصر بالله و المستعصم بالله و... .

قسم دوم، كتابخانه كتب ملوك و سلاطين: مانند كتابخانه‌هاى عضدالدوله بويهى؛ نورالدين ارسلان شاه، و بدرالدين لؤلؤ .

قسم سوم، كتابخانه‌هاى عمومى عراق: مانند كتابخانه‌هاى حيدريه در نجف اشرف؛ دارالعلم در موصل؛ دار العلم بغداد؛ مدرسه نظاميه بغداد؛ رباط خاتونى سلجوقى؛ مدرسه بشيريه بغداد و... .

قسم چهارم، كتابخانه‌هاى وزرا در عراق: مانند كتابخانه‌هاى يحيى برمكى؛ ابن شاه مردان در بصره؛ محمد بن عبدالملك؛ فتح بن خاقان؛ قاسم بن عبدالله و... .

قسم پنجم، كتابخانه‌هاى خصوصى از صدر اسلام تا سنه 1000 هجرى: مانند كتابخانه‌هاى ابوعمرو بن علاء؛ سفيان ثورى؛ واقدى؛ اصمعى؛ ابراهيم موصلى؛ احمد بن حنبل؛ ابوحسان زيادى و... .

وضعيت كتاب

فهارس كتاب، در انتهاى آن آمده است كه عبارتند از: فهرست‌هاى: اعلام؛ اقوام، ملل و جماعات؛ اماكن و مواضع؛ كتابخانه‌ها؛ اسامى كتب، رسائل، مقالات و مجلات؛ منابع انگليسى؛ الفاظ و اصطلاحات و محتويات كتاب.

در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع ، به توضيح و تشريح برخى از لغات و عبارات متن پرداخته شده است .

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.