خاقانی، بدیل بن علی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جز (جایگزینی متن - 'ه‎ن' به 'ه‌ن')
جز (added Category:شاعران using HotCat)
 
(۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۴۳: خط ۴۳:
==ولادت، نام، تبار و موطن==
==ولادت، نام، تبار و موطن==


هرچند سال ولادت خاقانی معلوم نیست اما فروزانفر با ارائه دلایل مشروحی سال 520ق را زمان ولادت خاقانی می‌داند و این تاریخ با ضبط نسخه ای از جنگ لالا اسماعیل که موردتوجه شفیعی کدکنی است مطابقت دارد<ref>ستوده‌نیا، محیا؛ نیک‌منش، مهدی، ص21</ref>.  
هرچند سال ولادت خاقانی معلوم نیست اما فروزانفر با ارائه دلایل مشروحی سال 520ق را زمان ولادت خاقانی می‌داند و این تاریخ با ضبط نسخه‌ای از جنگ لالا اسماعیل که موردتوجه شفیعی کدکنی است مطابقت دارد<ref>ستوده‌نیا، محیا؛ نیک‌منش، مهدی، ص21</ref>.  


در اشعارش چندین ‎جا از سال 500ق، به عنوان زادروز خویش سخن رانده و گفته است:  
در اشعارش چندین ‎جا از سال 500ق، به عنوان زادروز خویش سخن رانده و گفته است:  
{{شعر}}{{ب|''از لفظ من که پانصد هجرت چو من نزاد''|2='' ماند هزار سال دگر مخبر سخاش''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: سجادی، ضیاءالدین، صفحه ده</ref>.  
{{شعر}}{{ب|''از لفظ من که پانصد هجرت چو من نزاد''|2='' ماند هزار سال دگر مخبر سخاش''<ref>ر.ک: سجادی، ضیاءالدین، صفحه ده</ref>}}{{پایان شعر}}.  


نام او بنا بر آنچه از تذکره‌ها برمی‌آید، بدیل است و علاوه خود او نیز در مواردی چند به نام خویش اشاره کرده است و می‌گوید: {{شعر}}{{ب|''بدل من آمدم اندر جهان سنائی را''|2=''بدین دلیل پدر نام بدیل نهاد''}}{{پایان شعر}}
نام او بنا بر آنچه از تذکره‌ها برمی‌آید، بدیل است و علاوه خود او نیز در مواردی چند به نام خویش اشاره کرده است و می‌گوید: {{شعر}}{{ب|''بدل من آمدم اندر جهان سنائی را''|2=''بدین دلیل پدر نام بدیل نهاد''}}{{پایان شعر}}


اما بعضی از تذکره‌نویسان نام او را ابراهیم و بعضی عثمان دانسته و ابوبدیل را برای او کنیه آورده‌اند. اما آنهایی که نامش را ابراهیم دانسته‌اند به استناد این بیت است که می‌گوید:  
اما بعضی از تذکره‌نویسان نام او را ابراهیم و بعضی عثمان دانسته و ابوبدیل را برای او کنیه آورده‌اند. اما آنهایی که نامش را ابراهیم دانسته‌اند به استناد این بیت است که می‌گوید:  
{{شعر}}{{ب|''بخوان معنی آرائی براهیمی پدید آمد''|2=''ز پشت آزر صنعت، علی نجار شروانی''}}{{پایان شعر}}
{{شعر}}{{ب|''بخوان معنی آرائی براهیمی پدید آمد''|2=''ز پشت آزر صنعت، علی نجار شروانی''}}{{پایان شعر}}


و این دلیل درست نیست؛ زیرا در اینجا مقصود ابراهیم بت‎شکن است و یاء وحدت قرینه آن است که به آخر اعلام متصل نمی‌شود<ref>ر.ک: همان، صفحه شش</ref>.
و این دلیل درست نیست؛ زیرا در اینجا مقصود ابراهیم بت‌شکن است و یاء وحدت قرینه آن است که به آخر اعلام متصل نمی‌شود<ref>ر.ک: همان، صفحه شش</ref>.
در تحفة العراقین گوید:  
در تحفة العراقین گوید:  


خط ۵۹: خط ۶۰:


بنابراین قول آنان‌که نام پدر او را ابراهیم و جدش را علی دانسته‌اند، درست نیست. مادرش عیسوی نسطوری بود که بعد اسلام آورد و به‌طوری‌که اشاره می‌کند پیشه او طباخی بوده است:
بنابراین قول آنان‌که نام پدر او را ابراهیم و جدش را علی دانسته‌اند، درست نیست. مادرش عیسوی نسطوری بود که بعد اسلام آورد و به‌طوری‌که اشاره می‌کند پیشه او طباخی بوده است:
{{شعر}}{{ب|''هستم ز پی غذای جانور''|2=''طباخ‌نسب ز سوی مادر''}}{{پایان شعر}}
{{شعر}}{{ب|''هستم ز پی غذای جانور''|2=''طباخ‌نسب ز سوی مادر''}}{{پایان شعر}}


همچنین جدش را هم جولاه ذکر می‌کند:  
همچنین جدش را هم جولاه ذکر می‌کند:  
{{شعر}}{{ب|''جولاه‌نژادم از سوی جد ''|2=''در صنعت من کمال ابجد''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، صفحه هفت</ref>.
{{شعر}}{{ب|''جولاه‌نژادم از سوی جد ''|2=''در صنعت من کمال ابجد''<ref>ر.ک: همان، صفحه هفت</ref>}}{{پایان شعر}}.


به‌طوری‌که از موارد بسیار از دیوان او و به عبارات مختلف برمی‌آید، مولد اصلی خاقانی، شهر شروان از بلاد اران است و در بسیاری از کتب تاریخ و جغرافیا و تذکره نیز موطن اصلی او شروان ذکر شده است، اما بعضی به‎غلط او را شیروانی دانسته‌اند<ref>ر.ک: همان، صفحه هشت</ref>.  
به‌طوری‌که از موارد بسیار از دیوان او و به عبارات مختلف برمی‌آید، مولد اصلی خاقانی، شهر شروان از بلاد اران است و در بسیاری از کتب تاریخ و جغرافیا و تذکره نیز موطن اصلی او شروان ذکر شده است، اما بعضی به‌غلط او را شیروانی دانسته‌اند<ref>ر.ک: همان، صفحه هشت</ref>.  


خاقانی در خانواده بسیار فقیری به دنیا آمد، اما عم او عمر، ملقّب به کافی‌الدین‎، طبیب و فیلسوف بود و زندگی مرفّهی داشت. او پس از مرگ برادر، فرزند برادر را حمایت و تا بیست‌وپنج سالگی نگهداری و پرستاری کـرد و در تـحصیل و تربیتش کوشید<ref>ر.ک: همان، صفحه دوازده؛ زنجانی، برات، ص155</ref>.
خاقانی در خانواده بسیار فقیری به دنیا آمد، اما عم او عمر، ملقّب به کافی‌الدین‎، طبیب و فیلسوف بود و زندگی مرفّهی داشت. او پس از مرگ برادر، فرزند برادر را حمایت و تا بیست‌وپنج سالگی نگهداری و پرستاری کرد و در تحصیل و تربیتش کوشید<ref>ر.ک: همان، صفحه دوازده؛ زنجانی، برات، ص155</ref>.


پس از اینکه کافی‌الدین وفات یافت و خاقانی را در 25 سالگی تنها گذاشت، خاقانی که مقدمات علوم را نزد او آموخته بود و استعدادی سرشار و فراوان داشت، نزد مربی دیگری رفت و او نظام‌الدین ابوالعلاء گنجوی شاعر دربار منوچهر شروان شاه بود و استاد شعرا بشمار می‌رفت. پیوستگی خاقانی با ابوالعلاء به‌احتمال قوی‌تر میانه سال‎های 540-550ق، بوده و وفات ابوالعلاء گنجوی به روایت کتاب شاهد صادق، به سال 554ق، واقع شده است.<ref>ر.ک: سجادی، ضیاءالدین، صفحه سیزده و چهارده</ref>.
پس از اینکه کافی‌الدین وفات یافت و خاقانی را در 25 سالگی تنها گذاشت، خاقانی که مقدمات علوم را نزد او آموخته بود و استعدادی سرشار و فراوان داشت، نزد مربی دیگری رفت و او نظام‌الدین ابوالعلاء گنجوی شاعر دربار منوچهر شروان شاه بود و استاد شعرا بشمار می‌رفت. پیوستگی خاقانی با ابوالعلاء به‌احتمال قوی‌تر میانه سال‎های 540-550ق، بوده و وفات ابوالعلاء گنجوی به روایت کتاب شاهد صادق، به سال 554ق، واقع شده است.<ref>ر.ک: سجادی، ضیاءالدین، صفحه سیزده و چهارده</ref>.
خط ۷۷: خط ۷۹:


==مقام ادبی==
==مقام ادبی==
در قدرت‎ سخنوری او کافی است بـگوییم که مانند مجسّمه‌سازی است که باریک‎کاری‌های تندیس مرمرین را‎ در پیکر خارا پدید می‌آرد‎ و زیبایی‎ و استحکام را بـه‌طرز دلاویز در هم مـی‌آمیزد. خـاقانی از نوآوران قرن ششم هجری و اول کسی است که از فرسودگی لغات و ترکیبات به سبب کثرت تکرار، در طول زمان، سخن رانده است‎ وترمیم و تعویض کلمات و ترکیبات فرسوده را برعهده دبیران روشن‌بین وگویندگان صاحب‎ذوق گذاشته اسـت<ref>ر.ک: زنجانی، برات، ص155</ref>.
در قدرت‎ سخنوری او کافی است بگوییم که مانند مجسّمه‌سازی است که باریک‎کاری‌های تندیس مرمرین را‎ در پیکر خارا پدید می‌آرد‎ و زیبایی‎ و استحکام را به‌طرز دلاویز در هم می‌آمیزد. خاقانی از نوآوران قرن ششم هجری و اول کسی است که از فرسودگی لغات و ترکیبات به سبب کثرت تکرار، در طول زمان، سخن رانده است‎ وترمیم و تعویض کلمات و ترکیبات فرسوده را برعهده دبیران روشن‌بین وگویندگان صاحب‎ذوق گذاشته است<ref>ر.ک: زنجانی، برات، ص155</ref>.


برروی‌هم باید او را مبتکر یک سبک تازه در سخن‌سرایی بدانیم<ref>ر.ک: سجادی، ضیاءالدین، صفحه پنجاه‌ودو</ref>.
برروی‌هم باید او را مبتکر یک سبک تازه در سخن‌سرایی بدانیم<ref>ر.ک: سجادی، ضیاءالدین، صفحه پنجاه‌ودو</ref>.
خط ۹۰: خط ۹۲:
   
   
==پانویس==
==پانویس==
<references />
<references/>
==منابع مقاله==
==منابع مقاله==
خط ۹۷: خط ۹۹:
# [[:noormags:1193187|ستوده‌نیا، محیا؛ نیک‌منش، مهدی، نقد خاقانی در تذکره‌های فارسی، مجله کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی، پاییز و زمستان 1395، شماره 33]].
# [[:noormags:1193187|ستوده‌نیا، محیا؛ نیک‌منش، مهدی، نقد خاقانی در تذکره‌های فارسی، مجله کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی، پاییز و زمستان 1395، شماره 33]].


{{شعر و شاعری}}
==وابسته‌ها==
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}
[[دیوان افضل‌الدین بدیل بن علی نجار خاقانی شروانی]]
[[دیوان افضل‌الدین بدیل بن علی نجار خاقانی شروانی]]
[[دیوان خاقانی شروانی]]
[[منشآت خاقانی]]
[[تحفة العراقین]]
[[مجموعه نامه‌های افضل‌الدین بدیل بن علی نجار خاقانی شروانی]]
[[غایت ابداع؛ منشآت عربی]]


[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:25 تیر الی 24 مرداد]]
[[رده:شاعران]]
[[رده:سال97-1تیر الی31]]
۱۱٬۳۳۴

ویرایش