انسان در تعادل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''انسان در تعادل''' تألیف [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] است که به معرّفی انسان و چگونگی انحراف از تعادل و نحوه‌ی بازگشت به آن را مورد نقد و تحلیل فلسفی قرار داده است. این کتاب نیز چونان دیگر آثار انسان شناسیِ مؤلّف کاری نو در خور است. نویسنده در این رساله رویکردی دینی فلسفی دارد و موقعیّت انسان را چنانکه هست و چنانکه باید باشد مورد بررسی قرار می‌دهد، مبنای تحلیل او آیات قرآن است که خلقت انسان را در تعادل مورد نظر قرار داده و لذا شرحی آنتروپولوژیک با سویه ای عرفانی ـ فلسفی را در این کتاب شاهدیم.  

بخش دوّم کتاب از ارتباط میان انسان، عرفان و فلسفه سخن می‌گوید، در واقع انسان را منظر فلسفه و عرفان دنبال می‌کند تا در نقطه ای به تعریف واحد برسد. نویسنده خود این سه راهی که در پیش انسان است و انسان از آن طرق می‌تواند به خود بنگرد و به تحلیل خود بنشیند، یعنی دین، عرفان و فلسفه، عنوان ««سه گانه‌ی معنوی» می‌دهد <ref>متن، ص 37</ref>. در این فصل به مسئله‌ی اگزیستانسیالیسم و اومانیسم توجّه ویژه‌ای صورت گرفته و فلاسفه ای که از این بابت سخن گفته و صاحب اثر بوده‌اند مورد نقد قرار می‌گیرد. در همین راستا [[دکارت]] و اندیشه‌ی «می‌اندیشم پس هستم» را اصلی برای جستجو قرار می‌دهد. گاه با [[لئون مینار]]، نویسنده‌ی کتاب [[شناسایی و هستی]] در می‌افتد، گاه با [[ماکس شلر]] فیلسوف شهیر آلمانی چالش می‌کند. در مواردی نظریات [[کاسیرر]] فیلسوف فرهنگ را در معرض نقد قرار می‌دهد و در عین حال نکات برجسته‌ی هر یک را در تبیین نظریه‌ی خود بر می‌گزیند و در راستای کار خود قرار می‌دهد. مؤلّف [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] در بخشی از این فصل می‌نویسد: شناخت انسانِ کلّی، که بر عهده‌ی فلسفه است، یاری گر خوبی برای کشف دقایقی از حقایق وجودیِ اوست. انسان از این بابت که هست، هستیِ او نیز قابل طرح و بررسی است و اگر به گونه‌ی اگزیستانسیل به او بنگریم، او را باید انسانِ وجودی قلمداد کنیم و انسانیّت او را در قالب وجود داشتن و اعتبار وجودش بسنجیم. گرچه در جنبه‌ی وجودی هرچه که کشف شود، در پنهان داشتن او کوشیده است، زیرا چیزی از او کشف نمی‌شود، هرچه که کشف شود او نیست، هر چند که در باره‌ی اوست، این خاصیّتِ وجود است که مدام در حجاب، از فکر و عقل باشد. این همان چیزی است که یاسپرس، به آن «وجود احاطی» می‌گوید. وجود همواره محیط بر ماست و ما هرچه را که از وجود بتوانیم مورد شناسایی قرار بدهیم، همان بخش شناخته شده‌ی وجودی به ما می‌گوید، من وجود نیستم و این چیزی است که باید در خصوص وجود انسان نیز مورد فهم قرار داد. <ref>متن، صص 65-64</ref>.

فصل آخر کتاب که با نام کتاب یکسان است انسان در تعادل است. نویسنده در همان ابتدا اشاره ای خاص را که کمتر مورد توجّه قرار می‌گیرد را با دقّت زیادی بیان می‌کند و آن عدالت برای انسان است و نه عدالتِ انسانی. چنانکه خود توضیح می‌دهد: آنچه که ما از عدالت در نظر داریم باید در حوزة انسانی در نظر گرفته شود، امّا مرادم مستقیماً عدالت انسانی نیست، بلکه عدالت برای انسان است. قهراً بین این دو عبارت، تفاوت زیادی وجود دارد. آنچه که به عنوان عدالت انسانی در ذهن می‌آید، عدالتی است که شاید مفهوم راستینِ آن را در بر نداشته باشد، زیرا عدالت می‌تواند بار معناییِ مختلف داشته باشد. عدالت به معنای برابری یا مساوات یا دادن طلب هر کسی به او شاید چندان با حقیقت و ماهیت عدالت عجین و موافق نباشد. امّا در موردی که از عدالت برای انسان یاد می‌شود، می‌تواند حاوی نیازهای اصلی و اساسیِ انسان باشد که از آن طریق به نحو احسن به انسانها انتقال یابد. عدالت می‌تواند به معنای رعایت استحقاق باشد، امّا باید حق افراد و اینکه آیا واقعاً استحقاقی در کار هست یا نه را مورد ملاحظه قرار داد <ref>متن، صص 200-199</ref>. و این تعدیل و تعبیر بسیار مفیدی برای تبیین آن چیزی است که از آغاز بحث مورد اعتبار نویسنده بوده است. آخرین سخنان مولّف در این اثر آن است که فرد باید از طریق تعادل به کمال برسد و البتّه برای دست یافتن به تعادل هم باید به کمالات و معارفی مجهّز بود. به زعم او این معرفت فطری و درونی از نوع الهامات ربوبی است که به طور پیشینی به وی عنایت شده است. و او با همین معرفت پیشینی است که هم عدل را و هم ظلم را می‌شناسد و می‌تواند در راه تعادل و رسیدن به تعادل بکوشد.